ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ (2/2/2023)
Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Προς Εβραίους, κεφάλαιο Ζ΄, εδάφια 7-17
7 Χωρὶς δὲ πάσης ἀντιλογίας τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται. 8 Καὶ ὧδε μὲν δεκάτας ἀποθνήσκοντες ἄνθρωποι λαμβάνουσιν, ἐκεῖ δὲ μαρτυρούμενος ὅτι ζῇ. 9 Καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν, διὰ ᾿Αβραὰμ καὶ Λευῒ ὁ δεκάτας λαμβάνων δεδεκάτωται· 10 ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς ἦν ὅτε συνήντησεν αὐτῷ ὁ Μελχισεδέκ. 11 Εἰ μὲν οὖν τελείωσις διὰ τῆς Λευϊτικῆς ἱερωσύνης ἦν· ὁ λαὸς γὰρ ἐπ’ αὐτῇ νενομοθέτητο· τίς ἔτι χρεία κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἕτερον ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν ᾿Ααρὼν λέγεσθαι; 12 Μετατιθεμένης γὰρ τῆς ἱερωσύνης ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίνεται. 13 Ἐφ’ ὃν γὰρ λέγεται ταῦτα, φυλῆς ἑτέρας μετέσχηκεν, ἀφ’ ἧς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ θυσιαστηρίῳ. 14 Πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ ᾿Ιούδα ἀνατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν, εἰς ἣν φυλὴν οὐδὲν περὶ ἱερωσύνης Μωϋσῆς ἐλάλησε. 15 Καὶ περισσότερον ἔτι κατάδηλόν ἐστιν, εἰ κατὰ τὴν ὁμοιότητα Μελχισεδὲκ ἀνίσταται ἱερεὺς ἕτερος, 16 ὃς οὐ κατὰ νόμον ἐντολῆς σαρκικῆς γέγονεν, ἀλλὰ κατὰ δύναμιν ζωῆς ἀκαταλύτου· 17 μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
Μετάφραση και ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα
7Και βέβαια είναι αναντίρρητο και ομολογημένο ότι το μικρότερο και κατώτερο ευλογείται από το μεγαλύτερο και ανώτερο. Για να ευλογήσει λοιπόν ο Μελχισεδέκ τον Αβραάμ, σημαίνει πως ήταν ανώτερός του. 8 Κι εδώ βέβαια στον μωσαϊκό νόμο παίρνουν δεκάτες άνθρωποι που πεθαίνουν. Εκεί όμως στην περίπτωση του Αβραάμ πήρε δεκάτη ο Μελχισεδέκ, ο οποίος μαρτυρείται ότι ζει, διότι η Αγία Γραφή δεν μιλάει για θάνατο του Μελχισεδέκ. 9 Και με λίγα λόγια, θα μπορούσε να πει κανείς ότι, δίνοντας ο Αβραάμ τη δεκάτη στον Μελχισεδέκ, στο πρόσωπο του Αβραάμ έχει δώσει δεκάτη στον Μελχισεδέκ και ο ίδιος ο Λευί, που εισπράττει δεκάτες από τους αδελφούς του. 10 Έχει δώσει λοιπόν και ο Λευί δεκάτη στον Μελχισεδέκ, διότι, παρόλο που δεν ήταν τότε ακόμη γεννημένος, ήταν όμως στη μέση, δηλαδή στο κέντρο της γενετησίου λειτουργίας του παππού του του Αβραάμ, όταν τον συνάντησε ο Μελχισεδέκ και πήρε από αυτόν τη δεκάτη. Αφού λοιπόν έδωσε στον Μελχισεδέκ δεκάτη και ο Λευί, σημαίνει ότι ο Μελχισεδέκ ήταν ανώτερος από τους ιερείς και αρχιερείς που κατάγονται από τον Λευί.
11Ας δούμε τώρα ποιο συμπέρασμα βγαίνει απ΄ όσα είπαμε. Εάν ήταν δυνατόν να κατορθωθεί η τέλεια σχέση και συμφιλίωσή μας με τον Θεό διαμέσου της λευιτικής ιεροσύνης, που ήταν κάτι το ουσιώδες για όλη τη μωσαϊκή νομοθεσία- διότι ο λαός είχε λάβει τον νόμο στηριγμένο και θεμελιωμένο στην ιεροσύνη αυτή- ποια ανάγκη υπήρχε πλέον να αναδειχθεί άλλος ιερέας «κατά την τάξη Μελχισεδέκ», και να μην ονομάζεται και ο νέος ιερέας, ιερέας «κατά την τάξη Ααρών»; Ήταν λοιπόν ανεπαρκής η παλαιά ιεροσύνη, και γι’ αυτό αναδείχθηκε από τον Θεό νέα ιεροσύνη. Αλλά αυτό συνεπιφέρει και μεταβολή του νόμου. 12 Διότι όταν μεταβάλλεται και αλλάζει η ιεροσύνη, πάνω στην οποία στηριζόταν η μωσαϊκή νομοθεσία, αναγκαστικά επακολουθεί και αλλαγή νόμου, αντικαθίσταται έτσι η Παλαιά Διαθήκη από τη Νέα. 13Πράγματι μετατέθηκε και αντικαταστάθηκε η λευιτική ιεροσύνη· διότι εκείνος για τον οποίο λέγονται αυτά και τον οποίο συμβόλιζε ο Μελχισεδέκ, ο Ιησούς Χριστός δηλαδή, κατάγεται από άλλη φυλή, από την οποία κανείς δεν υπηρέτησε και δεν πλησίασε ως ιερέας στο θυσιαστήριο. 14 Διότι είναι φανερό ότι ο Κύριός μας σαν ήλιος της δικαιοσύνης ανέτειλε από τη φυλή του Ιούδα. Για τη φυλή όμως αυτή δεν ανέφερε τίποτε για ιεροσύνη ο Μωυσής. 15 Και γίνεται ακόμη περισσότερο φανερό ότι η λευιτική ιεροσύνη και η Παλαιά Διαθήκη μετατέθηκαν και αντικαταστάθηκαν, από το ότι αναδείχθηκε άλλος ιερέας, όμοιος με τον Μελχισεδέκ. 16 Και ο νέος αυτός ιερέας, ο Χριστός δηλαδή, έγινε ιερέας όχι σύμφωνα με κάποιο νόμο που οι εντολές του αναφέρονται σε εξωτερικά και πρόσκαιρα πράγματα και γενικότερα στην κάθαρση της σάρκας· αλλά έγινε ιερέας με τη δύναμη του Πατρός και τη δική Του. Και η δύναμη αυτή είναι δύναμη ζωής που δεν καταλύεται από τον θάνατο, αλλά είναι αιώνια. 17 Και είναι δύναμη αιώνιας ζωής, διότι δίνει μαρτυρία η Αγία Γραφή για τον νέο ιερέα Χριστό ότι «εσύ είσαι ιερέας αιώνιος κατά την τάξη Μελχισεδέκ».
Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Κατά Λουκάν, κεφ. Β΄, εδάφια 22-40
22 Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως, ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς ῾Ιεροσόλυμα παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ, 23 καθὼς γέγραπται ἐν νόμῳ Κυρίου ὅτι πᾶν ἄρσεν διανοῖγον μήτραν ἅγιον τῷ Κυρίῳ κληθήσεται, 24 καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαν κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν νόμῳ Κυρίου, ζεῦγος τρυγόνων ἢ δύο νεοσσοὺς περιστερῶν.
25 Καὶ ἰδοὺ ἦν ἄνθρωπος ἐν ῾Ιεροσολύμοις ᾧ ὄνομα Συμεών, καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐλαβής, προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ ᾿Ισραήλ, καὶ Πνεῦμα ἦν ῞Αγιον ἐπ᾿ αὐτόν· 26 καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ῾Αγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χριστὸν Κυρίου. 27 Καὶ ἦλθεν ἐν τῷ Πνεύματι εἰς τὸ ἱερόν· καὶ ἐν τῷ εἰσαγαγεῖν τοὺς γονεῖς τὸ παιδίον ᾿Ιησοῦν τοῦ ποιῆσαι αὐτοὺς κατὰ τὸ εἰθισμένον τοῦ νόμου περὶ αὐτοῦ, 28 καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν καὶ εἶπε· 29 νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ρῆμά σου ἐν εἰρήνῃ,30 ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, 31 ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν.32 Φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου ᾿Ισραήλ.33Καὶ ἦν ᾿Ιωσὴφ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ θαυμάζοντες ἐπὶ τοῖς λαλουμένοις περὶ αὐτοῦ. 34 καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συμεὼν καὶ εἶπε πρὸς Μαριὰμ τὴν μητέρα αὐτοῦ· ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ ᾿Ισραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον. 35 Καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ρομφαία, ὅπως ἂν ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοί.
36 Καὶ ἦν ῎Αννα προφῆτις, θυγάτηρ Φανουήλ, ἐκ φυλῆς ᾿Ασήρ· αὕτη προβεβηκυῖα ἐν ἡμέραις πολλαῖς, ζήσασα ἔτη μετὰ ἀνδρὸς ἑπτὰ ἀπὸ τῆς παρθενίας αὐτῆς, 37 καὶ αὐτὴ χήρα ὡς ἐτῶν ὀγδοήκοντα τεσσάρων, ἣ οὐκ ἀφίστατο ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ νηστείαις καὶ δεήσεσι λατρεύουσα νύκτα καὶ ἡμέραν· 38 καὶ αὕτη αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐπιστᾶσα ἀνθωμολογεῖτο τῷ Κυρίῳ καὶ ἐλάλει περὶ αὐτοῦ πᾶσι τοῖς προσδεχομένοις λύτρωσιν ἐν ῾Ιερουσαλήμ.39 Καὶ ὡς ἐτέλεσαν ἅπαντα τὰ κατὰ τὸν νόμον Κυρίου, ὑπέστρεψαν εἰς τὴν Γαλιλαίαν εἰς τὴν πόλιν ἑαυτῶν Ναζαρέτ. 40Τὸ δὲ παιδίον ηὔξανε καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύματι πληρούμενον σοφίας, καὶ χάρις Θεοῦ ἦν ἐπ᾿ αὐτό.
Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα
22 Κι όταν σύμφωνα με τον νόμο του Μωυσή συμπληρώθηκαν οι ημέρες για τον καθαρισμό της μητέρας του παιδιού και του αρραβωνιαστικού της, ανέβασαν το παιδί στα Ιεροσόλυμα για να το παρουσιάσουν και να το αφιερώσουν στον Κύριο. 23 Και η παρουσίαση και η αφιέρωση αυτή γινόταν σύμφωνα με εκείνο που είχε γραφεί στον νόμο του Κυρίου, ότι κάθε αρσενικό παιδί που για πρώτη φορά ανοίγει τη μήτρα της μητέρας του και γεννιέται, δηλαδή κάθε πρωτότοκο και πρωτογενές, πρέπει να θεωρείται και να ονομάζεται αφιερωμένο στον Κύριο. 24 Ανέβηκαν ακόμη στον ναό και για να προσφέρουν ως θυσία για τον καθαρισμό τους ένα ζεύγος τρυγόνια ή δύο μικρά περιστέρια, όπως όριζε ο νόμος του Κυρίου για τους φτωχούς, που δεν είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν για θυσία ένα ολόκληρο αρνί.
25 Και ιδού, υπήρχε στην Ιερουσαλήμ κάποιος άνθρωπος που ονομαζόταν Συμεών. Και ο άνθρωπος αυτός ήταν δίκαιος και ευλαβής, τηρούσε δηλαδή τις εντολές του νόμου και είχε φόβο Θεού. Αυτός είχε φωτιστεί από τον Θεό με την ανάγνωση των προφητικών βιβλίων και με διακαή πόθο περίμενε να έλθει στον ισραηλιτικό λαό με την έλευση του Μεσσία παρηγοριά από τα κακά και τις θλίψεις που υπέφερε εξαιτίας της αμαρτίας. Και Πνεύμα προφητικό Άγιο ήταν επάνω του. 26 Και το Άγιο Πνεύμα τού είχε αποκαλύψει ότι δεν θα πέθαινε προτού να δει εκείνον που ο Κύριος και Θεός έχρισε βασιλιά και Σωτήρα του κόσμου.
27 Ήλθε λοιπόν ο Συμεών στο ιερό μετά από παρακίνηση και έμπνευση του Αγίου Πνεύματος. Κι όταν οι γονείς εισήγαγαν στο ιερό το παιδί, τον Ιησού, για να κάνουν γι’ αυτό ό,τι συνήθιζαν να κάνουν στα πρωτότοκα σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, 28 τότε κι ο Συμεών δέχθηκε το παιδί στην αγκαλιά του και δόξασε τον Θεό και είπε: 29 “Τώρα, αφού πλέον είδα τον Λυτρωτή του κόσμου, ελευθερώνεις από τα δεσμά της επιγείου ζωής εμένα τον δούλο σου, Δέσποτα, και μετά από λίγο πεθαίνω σύμφωνα με τον λόγο που μου είπες, ότι δεν θα πεθάνω προτού να δω τον Χριστό. Και με ελευθερώνεις ειρηνικό και χωρίς να ανησυχώ πλέον για τη λύτρωση του Ισραήλ, 30 διότι είδαν τα μάτια μου τον ενανθρωπήσαντα Υιό σου, ο Οποίος θα φέρει τη σωτηρία, 31 την οποία ετοίμασες για να γίνει φανερή ενώπιον όλων των λαών και να ευεργετηθούν μ’ αυτήν όχι μόνο οι Ιουδαίοι αλλά και οι εθνικοί. 32 Και θα είναι έτσι ο σαρκωμένος Υιός σου φως πνευματικό, που θα φανερώσει και θα αποκαλύψει στα έθνη τον αληθινό Θεό και την αληθινή οδό της σωτηρίας˙ αλλά ο Υιός σου θα είναι και δόξα του λαού σου Ισραήλ, αφού από τον λαό αυτό κατάγεται ως άνθρωπος και αφού τελικά και ο Ισραήλ ως σύνολο θα τον εγκολπωθεί ως σωτήρα του”. 33 Και ο Ιωσήφ και η μητέρα του παιδιού βρίσκονταν σε συνεχή θαυμασμό για όσα και τώρα και πρωτύτερα έλεγαν γι’ αυτό και ο Συμεών και οι ποιμένες και οι άγγελοι.
34 Και ο Συμεών τούς ευλόγησε και είπε στη Μαρία τη μητέρα του: “Ιδού, αυτός είναι προορισμένος να γίνει αιτία πτώσεως και αναστάσεως πολλών στον Ισραήλ. Όσοι απιστήσουν σε Αυτόν, θα πέσουν και θα χαθούν. Όσοι όμως πιστέψουν, θα αναστηθούν, θα ελευθερωθούν από την αμαρτία και θα σωθούν. Θα είναι μάλιστα και θαύμα, αφού στο πρόσωπο Του θα εμφανίζεται η ένωση των δύο φύσεων, της θείας και της ανθρώπινης. Αλλά το θαύμα αυτό θα αποτελεί αιτία διαφωνίας για τους απίστους. Κι ενώ οι καλοπροαίρετοι θα οδηγούνται μ’ αυτό στην πίστη και θα σώζονται, οι ανειλικρινείς και εγωιστές θα απιστούν και θα κατακρίνονται. 35 Λόγω μάλιστα της αντιλογίας αυτής, επειδή είσαι μητέρα Του, θα διαπεράσει την καρδιά σου μεγάλο και οδυνηρό μαχαίρι θλίψεως και οδύνης, όταν θα Τον δεις να σταυρώνεται. Κι έτσι η πτώση και η ανάσταση πολλών καθώς και η αντιλογία γύρω από το θαύμα αυτό θα γίνονται για να ξεσκεπαστούν οι διαλογισμοί και οι διαθέσεις πολλών καρδιών που έμεναν έως τώρα απόκρυφες, και θα φανερωθούν με την απόρριψη ή αποδοχή του Μεσσία”.
36Στα Ιεροσόλυμα ζούσε και κάποια γυναίκα προφήτιδα που λεγόταν Άννα. Αυτή ήταν κόρη του Φανουήλ, από τη φυλή του Ασήρ, του όγδοου παιδιού του Ιακώβ που γεννήθηκε από τη Λεία, και βρισκόταν σε πολύ προχωρημένη ηλικία, έχοντας ζήσει με τον άνδρα της επτά χρόνια από τον καιρό που ως παρθένος τον παντρεύτηκε. 37 Τώρα ήταν χήρα ηλικίας περίπου ογδόντα τεσσάρων ετών. Κι όμως δεν απομακρυνόταν από τον ιερό περίβολο του ναού, αλλά παρέμενε σ’ αυτόν και τις ώρες που δεν γίνονταν ακολουθίες στον ναό. Κι έτσι λάτρευε νύχτα και μέρα τον Θεό με νηστείες και προσευχές. 38Αυτή λοιπόν παρουσιάστηκε εκείνη την ώρα, κι αφού είδε το παιδί, ευχαριστούσε και δοξολογούσε τον Θεό και μιλούσε γι’ αυτό σε όλους όσους κατοικούσαν στην Ιερουσαλήμ και περίμεναν τη λύτρωση και την απελευθέρωσή τους από τα δεινά και από την αμαρτία.
39 Κι όταν ο Ιωσήφ και η Μαρία τελείωσαν όλα όσα ο νόμος του Κυρίου όριζε για τον καθαρισμό και την αφιέρωση του παιδιού, γύρισαν πίσω στην Γαλιλαία, στην πατρίδα τους τη Ναζαρέτ. 40 Το παιδί στο μεταξύ μεγάλωνε στο σώμα. Και η θεότητα, με την οποία ήταν ενωμένο, ενίσχυε τις διανοητικές και πνευματικές του δυνάμεις. Και καθώς η ηλικία του προχωρούσε, εκδήλωνε σταδιακά τη σοφία που σε τέλειο βαθμό του είχε μεταδώσει εξαρχής η θεία Του φύση. Και ήταν πάνω του η χάρις του Θεού, η οποία το ενίσχυε σε όλες τις αρετές και το φύλαγε από κάθε αμαρτία, διευθύνοντας την ομαλή και απρόσκοπτη ανάπτυξή του.
Η ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ [:Εβρ.7,7-17]
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«Ὃ δὲ μὴ γενεαλογούμενος ἐξ αὐτῶν δεδεκάτωκε τὸν Ἀβραάμ(:Ο Μελχισεδέκ όμως, ο οποίος δεν γενεαλογείται και δεν κατάγεται από τη γενεά του Λευί, έχει πάρει το ένα δέκατο από τον Αβραάμ)»[Εβρ.7,6].Στη συνέχεια δεν το προσπέρασε έτσι απλά, αλλά και πρόσθεσε: «καὶ τὸν ἔχοντα τὰς ἐπαγγελίας εὐλόγηκε (: και έχει ευλογήσει αυτός τον Αβραάμ που είχε δεχθεί τις θείες επαγγελίες)». Επειδή αυτό ήταν παντού το καύχημα των Ιουδαίων, δείχνει και από την κοινή κρίση όλων ότι ο Μελχισεδέκ ήταν σπουδαιότερος από τον Αβραάμ.
Και συνεχίζει λέγοντας: «χωρὶς δὲ πάσης ἀντιλογίας τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται (:και βέβαια είναι αναντίρρητο και ομολογημένο ότι το μικρότερο και κατώτερο ευλογείται από το μεγαλύτερο και ανώτερο. Για να ευλογήσει λοιπόν ο Μελχισεδέκ τον Αβραάμ, σημαίνει πως ήταν ανώτερός του)»[Εβρ.7,7].Δηλαδή, όλοι πιστεύουν ότι το κατώτερο ευλογείται από το ανώτερο. Επομένως ο τύπος του Χριστού είναι ανώτερος και από εκείνον που είχε τις επαγγελίες.
«Καὶ ὧδε μὲν δεκάτας ἀποθνήσκοντες ἄνθρωποι λαμβάνουσιν, ἐκεῖ δὲ μαρτυρούμενος ὅτι ζῇ(:Κι εδώ βέβαια στον μωσαϊκό νόμο παίρνουν δεκάτες άνθρωποι που πεθαίνουν. Εκεί όμως στην περίπτωση του Αβραάμ πήρε δεκάτη ο Μελχισεδέκ, ο οποίος μαρτυρείται ότι ζει, διότι η Αγία Γραφή δεν μιλάει για θάνατο του Μελχισεδέκ)»[Εβρ.7,8]. Αλλά για να μην πουν τα εξής λόγια: «Γιατί επανέρχεσαι στα προηγούμενα; Τι σημασία έχει για τους ιερείς μας, αν ο Αβραάμ έδωσε το ένα δέκατο; Πες αυτά που ενδιαφέρουν εμάς», προσθέτει και λέγει: «καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν (:και με λίγα λόγια, θα μπορούσε να πει κανείς)»· -σωστά το είπε αυτό και δεν μίλησε φανερά, για να μην τους πλήξει-· «διὰ Ἀβραὰμ καὶ Λευΐ ὁ δεκάτας λαμβάνων δεδεκάτωται (:ότι δίνοντας ο Αβραάμ τη δεκάτη στον Μελχισεδέκ, στο πρόσωπο του Αβραάμ έχει δώσει δεκάτη στον Μελχισεδέκ και ο ίδιος ο Λευί, που εισπράττει δεκάτες από τους αδελφούς του)»[Εβρ.7,9].
Με ποιον τρόπο; «ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς ἦν ὅτε συνήντησεν αὐτῷ ὁ Μελχισεδέκ(:έχει δώσει λοιπόν και ο Λευί δεκάτη στον Μελχισεδέκ, διότι, παρόλο που δεν ήταν τότε ακόμη γεννημένος, ήταν όμως στη μέση, δηλαδή στο κέντρο της γενετησίου λειτουργίας του παππού του του Αβραάμ, όταν τον συνάντησε ο Μελχισεδέκ και πήρε από αυτόν τη δεκάτη. Αφού λοιπόν έδωσε στον Μελχισεδέκ δεκάτη και ο Λευί, σημαίνει ότι ο Μελχισεδέκ ήταν ανώτερος από τους ιερείς και αρχιερείς που κατάγονται από τον Λευί)»[Εβρ.7,10]. Δηλαδή, μέσα του ήταν ο Λευί, αν και δεν είχε γεννηθεί ακόμη, και μέσω του Αβραάμ έδινε τη δεκάτη. Πρόσεχε, δεν είπε: «οι λευίτες», αλλά «ο Λευί»· συμπεραίνοντας από εδώ, όπως ήθελε, το ανώτερο, που αποδεικνύει την υπεροχή.
Είδες πόση είναι η διαφορά μεταξύ του Αβραάμ και του Μελχισεδέκ που έφερε τον τύπο του δικού μας αρχιερέα; Και δείχνει ότι η υπεροχή έχει γίνει από εξουσία και όχι από ανάγκη. Γιατί εκείνος έδωσε τη δεκάτη, πράγμα που ανήκει σε ιερέα· εκείνος ευλόγησε, πράγμα που ανήκει σε ανώτερο. Με θαυμαστό τρόπο και με επιτυχία έριξε έξω τα ιουδαϊκά πράγματα. Άρα γι’ αυτό έλεγε «ἐπεὶ νωθροὶ γεγόνατε ταῖς ἀκοαῖς(:κι αυτά διότι έχετε γίνει δυσκίνητοι και απρόθυμοι να ακούτε με τα αυτιά της ψυχής σας, ώστε να κατανοείτε τις υψηλές αλήθειες)»[Εβρ.5,11],επειδή ήθελε να θέσει αυτά τα θεμέλια, ώστε να μην απομακρυνθούν αυτοί. Τέτοια δηλαδή είναι η σοφία του Παύλου· πρώτα προετοιμάζει και ύστερα οδηγεί σε αυτά που θέλει· γιατί το ανθρώπινο γένος δύσκολα πείθεται και χρειάζεται πολλή φροντίδα, και μάλιστα περισσότερη από τα φυτά· γιατί εκεί υπάρχει η φύση των σωμάτων και της γης που πειθαρχεί στα χέρια των γεωργών, ενώ εδώ η προαίρεση, που μεταβάλλεται πολλές φορές και προτιμά άλλοτε αυτό και άλλοτε εκείνο, καθόσον ρέπει πολύ εύκολα προς την κακία.
Γι’ αυτό πρέπει πάντοτε να επαγρυπνούμε μήπως νυστάξουμε. Γιατί λέγει: «ἰδοὺ οὐ νυστάξει οὐδὲ ὑπνώσει ὁ φυλάσσων τὸν Ἰσραήλ(:Να, δεν θα νυστάξει, ούτε θα κοιμηθεί αυτός που προφυλάσσει τον ισραηλιτικό λαό)» [Ψαλμ.120,4] και «μὴ δῴης εἰς σάλον τὸν πόδα σου(:μην αφήσεις να σαλευθεί το πόδι σου)»[Ψαλμ.120,3]. Δεν είπε «να μη σαλευθείς», αλλά «να μην αφήσεις». Άρα από μας εξαρτάται να αφήσουμε να σαλευθεί, και όχι από κάποιον άλλο. Αν θέλουμε δηλαδή να σταθούμε σταθεροί και αμετακίνητοι, δεν θα σαλευθούμε. Γιατί με το να μιλήσει έτσι, αυτό υπαινίχτηκε. Τι λοιπόν; Τίποτε δεν εξαρτάται από τον Θεό; Όλα βέβαια εξαρτώνται από τον Θεό, αλλά όχι έτσι, ώστε να βλάπτεται το αυτεξούσιό μας. «Αν λοιπόν», λέγει ίσως κάποιος, «εξαρτώνται από τον Θεό, γιατί μας κατηγορεί;» Γι’ αυτό είπα: «όχι έτσι, ώστε να βλάπτεται το αυτεξούσιό μας». Από μας λοιπόν εξαρτάται και από Αυτόν. Εμείς πρέπει πρώτα να διαλέξουμε τα αγαθά, και όταν τα διαλέξουμε εμείς, τότε προσφέρει και Αυτός τα δικά Του. Δεν ενεργεί πριν από τη δική μας θέληση, για να μην καταστρέψει το αυτεξούσιό μας. Όταν όμως διαλέξουμε τα αγαθά, τότε μας προσφέρει μεγάλη τη βοήθειά Του.
Πώς λοιπόν, αν εξαρτάται και από μας, ο Παύλος λέγει: «Ἂρα οὖν οὐ τοῦ θέλοντος οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ(: Το συμπέρασμα λοιπόν από τη μαρτυρία αυτή είναι ότι και στην περίπτωση του Ιακώβ και του Ησαύ ενήργησε ο Θεός, σύμφωνα με την αρχή την οποία εφαρμόζει γενικά. Σύμφωνα με αυτήν, το έλεος του Θεού δεν εξαρτάται τελείως και αποκλειστικώς από τον άνθρωπο εκείνον που θέλει, ούτε από όποιον επιδιώκει το έλεος αυτό, αλλά από τον Θεό που ελεεί)»;[Ρωμ. 9,16]. Πρώτον, δεν το παρουσίασε σαν δική του γνώμη, αλλά το συμπέρανε από εκείνο που συζητούσε και που είχε προηγηθεί. Γιατί, αφού είπε «τῷ γὰρ Μωϋσῇ λέγει· ἐλεήσω ὃν ἂν ἐλεῶ, καὶ οἰκτειρήσω ὃν ἂν οἰκτείρω(:πάντοτε έτσι ενεργεί ο Θεός, και αυτό αποδεικνύεται από το ότι και σε άλλο σημείο βεβαιώνει η Αγία Γραφή ότι ο δίκαιος Θεός κάνει την εκλογή Του απολύτως ελεύθερα, ανάλογα με τη διάθεση του ανθρώπου. Είπε δηλαδή ο Θεός στον Μωυσή: “Θα ελεήσω οποιονδήποτε εγώ ο απροσωπόληπτος και δίκαιος κρίνω άξιο του ελέους μου και θα δείξω τους οικτιρμούς μου σε οποιονδήποτε εγώ βρίσκω άξιο της ευσπλαχνίας μου”)»[Ρωμ.9,15], πρόσθεσε: «Ἂρα οὖν οὐ τοῦ θέλοντος οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ (: Άρα λοιπόν το έλεος του Θεού δεν εξαρτάται τελείως και αποκλειστικώς από τον άνθρωπο εκείνον που θέλει, ούτε από όποιον επιδιώκει το έλεος αυτό, αλλά από τον Θεό που ελεεί)». Θα μου πεις όμως «γιατί κατηγορεί ακόμη;». Δεύτερον, μπορούμε να πούμε εκείνο, ότι δηλαδή σε εκείνον που ανήκει το περισσότερο, σε Αυτόν λέμε ότι ανήκει το παν· σε εμάς δηλαδή ανήκει η απόφαση και η θέληση, αλλά στον Θεό η εκπλήρωση και η πραγματοποίηση. Αφού λοιπόν στον άνθρωπο ανήκει το περισσότερο, λέγει πως το όλο ανήκει στον Θεό, λέγοντας αυτό κατά τη συνήθεια των ανθρώπων.
Το ίδιο ακριβώς κάνουμε και εμείς. Εννοώ το εξής με αυτό που λέγω· βλέπουμε να κτίζεται καλά μία οικία και λέμε «το παν είναι του τεχνίτη»· αν και βέβαια δεν είναι το παν δικό του, αλλά και των εργατών και του ιδιοκτήτη που πρόσφερε τα υλικά και πολλών άλλων· αλλά όμως, επειδή εκείνος πρόσφερε το περισσότερο, λέμε ότι το παν είναι δικό του. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ. Και πάλι στην περίπτωση πλήθους, όπου είναι οι περισσότεροι, λέμε ότι είναι όλοι, όπου όμως είναι λίγοι, λέμε ότι δεν είναι κανείς. Έτσι και ο Παύλος λέγει εδώ ότι «όλα εξαρτώνται από το έλεος του Θεού, και όχι από την ανθρώπινη θέληση και προσπάθεια». Και λέγοντας αυτό, κατορθώνει δύο πολύ μεγάλα πράγματα· το ένα, να μην υπερηφανευόμαστε γι’ αυτά που κατορθώνουμε, και το δεύτερο, όταν κατορθώνουμε κάτι, να αναθέτουμε στον Θεό την αιτία των κατορθωμάτων μας. «Είτε αγωνίζεσαι λοιπόν, είτε προσπαθείς», λέγει, «να μη νομίζεις πως είναι δικό σου κατόρθωμα, γιατί αν δεν έχεις την ενίσχυση από τον Θεό, τα πάντα γίνονται άσκοπα».
Αλλά το ότι θα επιτύχεις στην προσπάθειά σου με τη βοήθεια του Θεού είναι ολοφάνερο, αρκεί όμως και εσύ να προσπαθείς και να θέλεις. Δεν είπε λοιπόν αυτό, ότι δηλαδή αγωνιζόμαστε άσκοπα, αλλά ότι αγωνιζόμαστε άσκοπα αν νομίζουμε πως όλα είναι δικά μας, αν δεν αποδίδουμε το περισσότερο στον Θεό. Ούτε βέβαια θέλησε ο Θεός τα πάντα να είναι δικά Του, για να μην φανεί ότι μας στεφανώνει χωρίς λόγο· ούτε πάλι θέλησε να είναι δικά μας, για να μην εκπέσουμε σε αλαζονεία. Γιατί αν, έχοντας το μικρότερο μέρος, έχουμε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας, τι θα συνέβαινε αν ήταν όλο στη δική μας εξουσία; Πολλά δηλαδή έκαμε ο Θεός για να αποκόψει την αλαζονεία μας. «Ἔτι ἡ χεὶρ ὑψηλή(: Και ακόμη)», λέγει, «το χέρι Του είναι υψωμένο για να τιμωρήσει όσους δεν μετανόησαν)»[Ησ.5,25].Με πόσα πάθη μάς περιέβαλε, ώστε να αποκόψει την υπερηφάνειά μας; Με πόσα θηρία μάς κύκλωσε; Γιατί και όταν λένε μερικοί «γιατί αυτό; Σε τι αποβλέπει αυτό;», τα λένε αυτά αντίθετα προς το θέλημα του Θεού. Σε έβαλε σε τόσο μεγάλο φόβο, και ούτε έτσι ταπεινοφρονείς, αλλά αν κάποτε κάνεις μία μικρή καλή πράξη, φτάνεις με την υπερηφάνειά σου στον ίδιο τον ουρανό.
Γι΄αυτό υπάρχουν οι απότομες μεταβολές και μεταπτώσεις, και ούτε έτσι διδασκόμαστε. Γι’ αυτό συμβαίνουν θάνατοι συχνοί και πρόωροι, εμείς όμως σκεπτόμαστε σαν αθάνατοι και σαν να μην πρόκειται να πεθάνουμε ποτέ. Έτσι αρπάζουμε, έτσι γινόμαστε πλεονέκτες, σαν να μην πρόκειται να δώσουμε ποτέ λόγο. Έτσι οικοδομούμε σαν να πρόκειται να μένουμε πάντοτε εδώ, και ούτε ο λόγος του Θεού που καθημερινά ηχεί στα αυτιά μας, ούτε τα ίδια τα πράγματα μάς διδάσκουν. Δεν υπάρχει ημέρα, δεν υπάρχει ώρα, που είναι δυνατό να μη δούμε πολλές κηδείες. Όλα λοιπόν γίνονται άσκοπα και τίποτε δεν αγγίζει τη σκληρότητά μας. Ούτε με τις συμφορές των άλλων μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι, ή καλύτερα, δεν θέλουμε. Αλλά όταν πενθούμε μόνοι μας, τότε συστελλόμαστε· και αν ο Θεός χαλαρώσει το χέρι, πάλι εμείς σηκώνουμε το χέρι.
Κανείς δεν φρονεί τα ουράνια, κανείς δεν περιφρονεί τα γήινα, κανείς δεν βλέπει προς τον ουρανό. Όπως οι χοίροι κλίνουν το κεφάλι προς τα κάτω και σκύβουν προς την κοιλιά και κυλίονται στον βούρκο, έτσι και οι περισσότεροι από τους ανθρώπους μολύνοντας τον εαυτό τους με τον χειρότερο βούρκο, δεν αισθάνονται. Γιατί είναι προτιμότερο να μολύνεται κανείς με ακάθαρτη λάσπη, παρά με αμαρτήματα. Εκείνος δηλαδή που μολύνθηκε από τη λάσπη, καθαρίζεται πολύ γρήγορα και γίνεται όμοιος με εκείνον που από την αρχή δεν έπεσε καθόλου σε εκείνο το τέλμα. Εκείνος όμως που έπεσε στο βάραθρο της αμαρτίας, μολύνθηκε με ακαθαρσία, που δεν καθαρίζεται με νερό, αλλά χρειάζεται πολύ καιρό και ειλικρινή μετάνοια και δάκρυα και κοπετούς και θρήνο περισσότερο και θερμότερο από αυτόν που δείχνετε γι΄ αυτούς που αγαπάτε.
Αυτή η ακαθαρσία(:της λάσπης) μάς έρχεται από έξω, και γι’ αυτό την αποβάλλουμε γρήγορα. Εκείνη όμως(:της αμαρτίας) γεννιέται από μέσα, και γι’ αυτό με δυσκολία την εξαλείφουμε όταν την καθαρίζουμε. Γιατί λέγει ο Κύριος: «Ἐκ γὰρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι (:Διότι απ’ την καρδιά βγαίνουν σκέψεις πονηρές, φόνοι, μοιχείες, πορνείες, κλοπές, ψευδομαρτυρίες, βλασφημίες. Όλες αυτές οι παραβάσεις αρχικώς φυτρώνουν στην καρδιά ως λογισμοί και επιθυμίες και αποφάσεις, κι από εκεί πηγάζουν)» [Ματθ.15,19].
Γι’ αυτό και ο προφήτης Δαβίδ έλεγε: «Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός(:Κτίσε μέσα μου καθαρή καρδιά, Θεέ μου)» [Ψαλμ. 50,12]· και άλλος, ο προφήτης Ιερεμίας, έλεγε: «Ἀπόπλυνε ἀπὸ κακίας τὴν καρδίαν σου, Ἱερουσαλήμ, ἵνα σωθῇς(: Ιερουσαλήμ, καθάρισε την καρδιά σου από την κακία, για να σωθείς)» [Ιερ.4,14]. Βλέπεις ότι το κατόρθωμα είναι και δικό μας και του Θεού; Και πάλι: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται(:Μακάριοι είναι εκείνοι που έχουν την καρδιά τους καθαρή από κάθε μολυσμό αμαρτίας, διότι αυτοί θα δουν τον Θεό)» [Ματθ.5,8]. Λοιπόν ας γίνουμε καθαροί, όσο επιτρέπουν οι δυνάμεις μας· ας καθαρίσουμε τα αμαρτήματά μας.
Πώς όμως μπορούμε να τα καθαρίσουμε; Ο προφήτης διδάσκει λέγοντας: «Λούσασθε καὶ καθαροὶ γίνεσθε, ἀφέλετε τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν μου, παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν(:Λουστείτε λοιπόν στο λουτρό της μετανοίας, γίνεται εσωτερικά καθαροί, αφαιρέσετε τις πονηρίες και τα αμαρτωλά πάθη από τις ψυχές σας, ώστε να είστε καθαροί ενώπιόν μου)» [Ησ. 1,16]. Τι σημαίνει «ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν μου»; Επειδή μερικοί φαίνονται ότι δεν είναι κακοί, στους ανθρώπους όμως, ενώ στον Θεό είναι φανεροί τάφοι ασβεστωμένοι, γι’ αυτό λέγει: «έτσι αφαιρέστε αυτές, όπως εγώ βλέπω». «Μάθετε καλὸν ποιεῖν, ἐκζητήσατε κρίσιν, ῥύσασθε ἀδικούμενον, κρίνατε ὀρφανῷ καὶ δικαιώσατε χήραν· καὶ δεῦτε διαλεχθῶμεν, λέγει Κύριος(:”Να μάθετε και να συνηθίσετε να κάνετε το καλό, να επιδιώξετε με όλη σας την καρδιά το δίκαιο, να σώσετε από τα χέρια του άδικου αυτόν ο οποίος αδικείται, αποδώστε το δίκαιο στο ορφανό, δώστε δικαιοσύνη στην αδικούμενη χήρα ·και με αυτήν την μετάνοια και τις καλές αποφάσεις σας, ελάτε να συζητήσουμε”, λέγει ο Κύριος)· καὶ ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν, ὡς χιόνα λευκανῶ, ἐὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκκινον, ὡς ἔριον λευκανῶ (:”και αν οι ψυχές σας εξαιτίας των αμαρτιών σας είναι ερυθρές, θα τις καταστήσω λευκές σαν το χιόνι· αν όμως είναι ακόμη περισσότερο κόκκινες, θα τις κάνω λευκές σαν το μαλλί των προβάτων”)» [Ησ. 1,17-18].
Βλέπεις ότι πρέπει πρώτα εμείς να καθαρίζουμε τον εαυτό μας και ύστερα μας καθαρίζει ο Θεός. Γιατί, αφού πρώτα είπε «λουστείτε, γίνετε καθαροί», ύστερα πρόσθεσε: «εγώ θα τις κάνω λευκές». Κανείς λοιπόν από αυτούς που έφτασαν στη χειρότερη κακία, ας μην απελπίζεται. «Γιατί και αν ακόμη», λέγει, «φτάσεις στη συνήθεια και σχεδόν στη φύση της κακίας αυτής, να μη φοβηθείς». Γι’ αυτό παίρνοντας χρώματα όχι τέτοια που ξεβάφουν εύκολα, αλλά σχεδόν ενωμένα με την ουσία των πραγμάτων, είπε ότι θα τα μεταβάλει στην αντίθετη κατάσταση. Γιατί δεν είπε ότι θα τις πλύνει απλώς, αλλά ότι θα τις κάνει λευκές σαν το χιόνι και σαν το μαλλί των προβάτων, για να μας δώσει αγαθές ελπίδες. Επομένως είναι μεγάλη η δύναμη της μετάνοιας, εφόσον μας κάνει σαν το χιόνι και μας λευκαίνει σαν το μαλλί, έστω και αν προλάβει η αμαρτία και βάψει τις ψυχές μας. Ας φροντίσουμε λοιπόν να γίνουμε καθαροί. Δεν έδωσε καμία ενοχλητική εντολή. «Αποδώστε», λέγει, «το δίκαιο στο ορφανό και δώστε δικαιοσύνη στη χήρα». Βλέπεις πως παντού ο Θεός μιλάει πολύ για την ευσπλαχνία και την προστασία των αδικουμένων;
Ας επιδιώκουμε αυτό το κατόρθωμα και θα μπορέσουμε με τη χάρη του Θεού να επιτύχουμε και τα μελλοντικά αγαθά, τα οποία εύχομαι να αξιωθούμε όλοι μας με τη βοήθεια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με τον Οποίο στον Πατέρα και συγχρόνως στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ΟΜΙΛΙΑ ΙΓ΄
«Εἰ μὲν οὖν τελείωσις διὰ τῆς Λευϊτικῆς ἱερωσύνης ἦν· ὁ λαὸς γὰρ ἐπ᾿ αὐτῇ νενομοθέτητο· τίς ἔτι χρεία κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἕτερον ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν Ἀαρὼν λέγεσθαι; μετατιθεμένης γὰρ τῆς ἱερωσύνης ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίνεται. ἐφ᾿ ὃν γὰρ λέγεται ταῦτα, φυλῆς ἑτέρας μετέσχηκεν, ἀφ᾿ ἧς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ θυσιαστηρίῳ. πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ Ἰούδα ἀνατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν, εἰς ἣν φυλὴν οὐδὲν περὶ ἱερωσύνης Μωϋσῆς ἐλάλησε(:Ας δούμε τώρα ποιο συμπέρασμα βγαίνει απ΄όσα είπαμε. Εάν ήταν δυνατόν να κατορθωθεί η τέλεια σχέση και συμφιλίωσή μας με τον Θεό διαμέσου της λευιτικής ιεροσύνης, που ήταν κάτι το ουσιώδες για όλη τη μωσαϊκή νομοθεσία -διότι ο λαός είχε λάβει τον νόμο στηριγμένο και θεμελιωμένο στην ιεροσύνη αυτή-, ποια ανάγκη υπήρχε πλέον να αναδειχθεί άλλος ιερέας “κατά την τάξη Μελχισεδέκ”, και να μην ονομάζεται και ο νέος ιερέας, ιερέας “κατά την τάξη Ααρών”; Ήταν λοιπόν ανεπαρκής η παλαιά ιεροσύνη, και γι’ αυτό αναδείχθηκε από τον Θεό νέα ιεροσύνη. Αλλά αυτό συνεπιφέρει και μεταβολή του νόμου· διότι όταν μεταβάλλεται και αλλάζει η ιεροσύνη, πάνω στην οποία στηριζόταν η μωσαϊκή νομοθεσία, αναγκαστικά επακολουθεί και αλλαγή νόμου, αντικαθίσταται έτσι η Παλαιά Διαθήκη από τη Νέα. Πράγματι μετατέθηκε και αντικαταστάθηκε η λευιτική ιεροσύνη· διότι εκείνος για τον οποίο λέγονται αυτά και τον οποίο συμβόλιζε ο Μελχισεδέκ, ο Ιησούς Χριστός δηλαδή, κατάγεται από άλλη φυλή, από την οποία κανείς δεν υπηρέτησε και δεν πλησίασε ως ιερέας στο θυσιαστήριο· διότι είναι φανερό ότι ο Κύριός μας σαν ήλιος της δικαιοσύνης ανέτειλε από τη φυλή του Ιούδα. Για τη φυλή όμως αυτή δεν ανέφερε τίποτε για ιεροσύνη ο Μωυσής)»[Εβρ.7,11-14].
«Εἰ μὲν οὖν(:Αν λοιπόν)», λέγει, «τελείωσις διὰ τῆς Λευϊτικῆς ἱερωσύνης ἦν(:ήταν δυνατόν να κατορθωθεί η τέλεια σχέση και συμφιλίωσή μας με τον Θεό διαμέσου της λευιτικής ιεροσύνης, που ήταν κάτι το ουσιώδες για όλη τη μωσαϊκή νομοθεσία)»[Εβρ.7,11]. Αφού μίλησε για τον Μελχισεδέκ και απέδειξε ότι ήταν ανώτερος από τον Αβραάμ και παρουσίασε μεγάλη τη διαφορά, από εδώ πλέον αρχίζει να δείχνει τη διαφορά αυτής της Διαθήκης, και πως η Παλαιά είναι ατελής, ενώ η Καινή είναι τέλεια. Και δεν μιλάει ακόμη γι’ αυτά τα πράγματα, αλλά από την ιεροσύνη πρώτα μάχεται και τη Διαθήκη. Γιατί τότε αυτά γίνονται περισσότερο αξιόπιστα στους απίστους, όταν η απόδειξη γίνεται από εκείνα που ήδη αποδέχτηκαν και πίστεψαν. Έδειξε ότι ο Μελχισεδέκ ήταν πολύ ανώτερος και από τον Λευί και από τον Αβραάμ αφού έγινε ιερέας σε αυτούς. Επιχειρεί λοιπόν πάλι και από κάποιο άλλο. Από ποιο πράγμα; Από την ιεροσύνη την τωρινή, και από την ιουδαϊκή.
Πρόσεχε, σε παρακαλώ, την υπερβολική του σύνεση. Γιατί από εκείνον που ήταν φυσικό να τον βγάλει από την ιεροσύνη, επειδή δεν ήταν από τη γενιά του Ααρών, από αυτόν εγκαθιστά αυτόν και βγάζει εκείνους. Και αυτό το κάνει παρουσιάζοντας τον εαυτό του σαν να απορεί για κάτι, γιατί δηλαδή δεν λέγεται από τη γενιά του Ααρών, και έτσι λύνει την απορία· «και εγώ» λέγει, «έχω ακριβώς την ίδια απορία, γιατί δεν έγινε από τη γενιά του Ααρών». Γιατί αυτό φανερώνει αυτό που λέγει: «αν λοιπόν η τελειότητα ήταν κατορθωτή με τη λευιτική ιεροσύνη». Και το «ποια ανάγκη υπήρχε», έχει πολλή έμφαση. Αν λοιπόν πρώτα ερχόταν ο Χριστός ως άνθρωπος από τη γενιά του Μελχισεδέκ και έπειτα δινόταν ο νόμος και η ιεροσύνη του Ααρών, εύλογα θα μπορούσε να πει κανείς ότι, επειδή αυτά είναι τελειότερα, καταργούν εκείνα, επειδή ακολούθησαν. Αν όμως ο Χριστός είναι τελευταίος και λαμβάνει άλλον τύπο, τον της ιεροσύνης, είναι φανερό ότι έγινε αυτό, επειδή εκείνα ήταν ατελέστερα.
«Ας υποθέσουμε», λέγει, «ότι όλα έχουν εκπληρωθεί και τίποτε δεν είναι ατελές στην ιεροσύνη». Τι λοιπόν έπρεπε να λέγεται, «από τη γενιά του Μελχισεδέκ» και όχι «από τη γενιά του Ααρών»; Για ποιο λόγο άφησε τον Ααρών και εισήγαγε άλλη ιεροσύνη, την από τον Μελχισεδέκ; «Αν λοιπόν», λέγει, «η τελειότητα ήταν κατορθωτή με τη λευτική ιεροσύνη»· δηλαδή αν η τελειότητα των πράγματων, των δογμάτων και της ζωής ήταν κατορθωτή με τη λευτική ιεροσύνη. Και πρόσεχε πως προχωρεί σιγά σιγά. Είπε ότι προέρχεται από τη γενιά του Μελχισεδέκ· γιατί εκείνος ήταν πολύ ανώτερος. Στη συνέχεια το δείχνει αυτό και από τον χρόνο· ότι ήταν μετά τον Ααρών, δηλαδή ως ανώτερος.
Και τι θέλει το επόμενο, την πρόταση δηλαδή «ὁ λαὸς γὰρ ἐπ᾿ αὐτῇ νενομοθέτητο (:διότι ο λαός είχε λάβει τον νόμο στηριγμένο και θεμελιωμένο στην ιεροσύνη αυτή)»; Τι σημαίνει «ἐπ᾿ αὐτῇ»; «Σύμφωνα με αυτή», λέγει, «μέσω αυτής κάνει τα πάντα· δεν μπορούμε να πούμε ότι δόθηκε σε άλλους»· «με βάση αυτή είχε δοθεί στον λαό ο νόμος»· δηλαδή, αυτή χρησιμοποιεί και αυτήν χρησιμοποίησε· δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν τέλεια βέβαια, αλλά δεν προστάτευε τον λαό. «Με βάση αυτή δόθηκε ο νόμος»· δηλαδή, αυτή χρησιμοποίησε. Ποια ανάγκη λοιπόν υπήρχε για άλλη ιεροσύνη, αν είχε το τέλειο; Γιατί όταν αλλάζει η ιεροσύνη, αναγκαστικά αλλάζει και ο νόμος. Αν όμως πρέπει να υπάρχει άλλος ιερέας, ή καλύτερα άλλη ιεροσύνη, αναγκαστικά πρέπει να υπάρχει και άλλος νόμος. Αυτό απευθύνεται σε εκείνους που λένε: «τι χρειαζόταν η Καινή Διαθήκη;». Μπορούσε βέβαια να αναφέρει ακόμη και μαρτυρία από τους προφήτες: «Ὑμεῖς ἐστε υἱοὶ τῶν προφητῶν καὶ τῆς διαθήκης ἧς διέθετο ὁ Θεὸς πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν(:Εσείς είστε απόγονοι και κληρονόμοι των προφητών, και δικοί σας είναι οι προφήτες, όπως και η Διαθήκη που σύναψε ο Θεός με τους προπάτορές μας)» [Πράξ.3,25], αλλά πρώτα μάχεται από την ιεροσύνη.
Και πρόσεχε πώς από την αρχή προσπαθούσε να τα πει αυτά. Είπε «από τη γενιά του Μελχισεδέκ». Αυτό εκτοπίζει την ιεροσύνη του Ααρών, γιατί, αν αυτή ήταν ανώτερη, δεν θα έλεγε: «από τη γενιά του Μελχισεδέκ». «Τίς ἔτι χρεία κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἕτερον ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν Ἀαρὼν λέγεσθαι;(: Ποια ανάγκη υπήρχε πλέον να αναδειχθεί άλλος ιερέας “κατά την τάξη Μελχισεδέκ”, και να μην ονομάζεται και ο νέος ιερέας, ιερέας “κατά την τάξη Ααρών”; Ήταν λοιπόν ανεπαρκής η παλαιά ιεροσύνη, και γι’ αυτό αναδείχθηκε από τον Θεό νέα ιεροσύνη. Αλλά αυτό συνεπιφέρει και μεταβολή του νόμου)»[Εβρ.7,11].
Αν λοιπόν έχει εισαχθεί άλλη ιεροσύνη, πρέπει να υπάρχει άλλη διαθήκη. Γιατί ούτε ιερέας είναι δυνατό να υπάρχει χωρίς διαθήκη και νόμους και εντολές, ούτε, αφού έλαβε άλλη ιεροσύνη, να χρησιμοποιεί εκείνη. Έπειτα, πράγμα που ήταν αντίθετο, πώς θα μπορούσε να είναι ιερέας χωρίς να είναι Λευίτης; Αυτό, αφού το ανάφερε προκαταβολικά με τα παραπάνω, δεν θέλει να το εξηγήσει, αλλά απλώς και μόνο το θίγει. «Είπα», λέγει, «ότι άλλαξε η ιεροσύνη· επομένως, άλλαξε και η διαθήκη. Άλλαξε όμως όχι μόνο ως προς τον τρόπο ούτε ως προς τις εντολές, αλλά και ως προς τη φυλή». Γιατί έπρεπε να αλλάξει και ως προς τη φυλή. Πώς; «Γιατί όταν αλλάζει η ιεροσύνη, αυτό συνεπιφέρει και μεταβολή του νόμου», λέγει. Δηλαδή, γι’ αυτό άλλαξε από φυλή σε φυλή, από την ιερατική στη βασιλική, για να είναι η ίδια και βασιλική και ιερατική. Και πρόσεχε το μυστήριο· πρώτα ήταν βασιλική και τώρα έγινε ιερατική, όπως ακριβώς, συνέβηκε και στην περίπτωση του Χριστού.Γιατί ο Χριστός ήταν πάντοτε βασιλιάς και έγινε ιερέας,όταν ενανθρώπησε, όταν πρόσφερε τη θυσία. Βλέπεις τη μεταβολή;
Και εκείνα που ήταν αντίθετα, αυτά τα παρουσιάζει έτσι σαν να τα απαιτούσε η ακολουθία των πραγμάτων. Και λέγει στη συνέχεια: «ἐφ᾿ ὃν γὰρ λέγεται ταῦτα, φυλῆς ἑτέρας μετέσχηκεν, ἀφ᾿ ἧς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ θυσιαστηρίῳ(:πράγματι μετατέθηκε και αντικαταστάθηκε η λευιτική ιεροσύνη· διότι Εκείνος για τον οποίο λέγονται αυτά και τον οποίο συμβόλιζε ο Μελχισεδέκ, ο Ιησούς Χριστός δηλαδή, κατάγεται από άλλη φυλή, από την οποία κανείς δεν υπηρέτησε και δεν πλησίασε ως ιερέας στο θυσιαστήριο)»[Εβρ.7,12].
Αυτό που λέγει, σημαίνει το εξής: «και εγώ λέγω και ξέρω ότι η φυλή αυτή δεν είχε καμιά σχέση με την ιεροσύνη και ότι κανείς απ’ αυτήν δεν έγινε ιερέας(γιατί αυτό φανερώνει το «κανείς δεν έχει υπηρετήσει το θυσιαστήριο»), αλλά όλα έχουν αλλάξει. Έτσι ήταν ανάγκη να αλλάξει ο νόμος και η παλαιά διαθήκη, αφού και αυτή η φυλή έχει αλλάξει». Βλέπεις πως δείχνει και άλλη διαφορά από την αλλαγή της φυλής; Και όχι μόνο απ’αυτή δείχνει πόση είναι η διαφορά, αλλά ακόμη και από το πρόσωπο και από τη διαθήκη και από τον τρόπο και από τον ίδιο τον τύπο.
«Ὅς οὐ κατὰ νόμον ἐντολῆς σαρκικῆς γέγονεν, ἀλλὰ κατὰ δύναμιν ζωῆς ἀκαταλύτου (:Και ο νέος αυτός ιερέας, ο Χριστός δηλαδή, έγινε ιερέας όχι σύμφωνα με κάποιο νόμο που οι εντολές του αναφέρονται σε εξωτερικά και πρόσκαιρα πράγματα και γενικότερα στην κάθαρση της σάρκας· αλλά έγινε ιερέας με τη δύναμη του Πατρός και τη δική Του. Και η δύναμη αυτή είναι δύναμη ζωής που δεν καταλύεται από τον θάνατο αλλά είναι αιώνια)»[Εβρ.9,16]. «Έγινε», λέγει, «ιερέας, αλλά όχι σύμφωνα με τις εντολές του ανθρώπινου νόμου»· γιατί ο νόμος εκείνος σε πολλά ήταν άνομος. Και σωστά τον ονόμασε αυτόν ανθρώπινη εντολή, γιατί όσα όριζε αναφέρονταν στο σώμα του ανθρώπου. Γιατί το να λέγει ο μωσαϊκός εκείνος νόμος: «περίτεμνε τη σάρκα, χρίσε τη σάρκα, λούσε τη σάρκα, καθάρισε τη σάρκα, κούρεψε τη σάρκα, δέσε τη σάρκα, θρέψε τη σάρκα, ξεκούρασε τη σάρκα», όλα αυτά, πες μου, δεν αναφέρονται στο σώμα του ανθρώπου; Αν όμως θέλεις να μάθεις και ποια αγαθά υποσχόταν, άκου· «πολλή ζωή», λέγει, «στη σάρκα, γάλα και μέλι για τη σάρκα, ειρήνη για τη σάρκα, απολαύσεις για τη σάρκα». Από αυτόν τον νόμο έλαβε την ιεροσύνη ο Ααρών, ενώ ο Μελχισεδέκ δεν την έλαβε έτσι.
«Μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ (:Και είναι δύναμη αιώνιας ζωής, διότι δίνει μαρτυρία η Αγία Γραφή για τον νέο ιερέα Χριστό ότι «εσύ είσαι ιερέας αιώνιος κατά την τάξη Μελχισεδέκ)»[Εβρ.7,17]. Ποιο γίνεται ολοφάνερο με μαρτυρία; Η απόσταση της μιας ιεροσύνης από την άλλη, η διαφορά τους, πόσο ανώτερος είναι αυτός που έγινε ιερέας όχι σύμφωνα με τις εντολές του ανθρώπινου νόμου. Ποιος είναι αυτός; Ο Μελχισεδέκ; Όχι, αλλά ο Χριστός. «Αλλά σύμφωνα με τη δύναμη ζωής ακατάλυτης. Γιατί μαρτυρεί η Γραφή: “εσύ είσαι αιώνιος ιερέας κατά την τάξη Μελχισεδέκ”)». Δηλαδή όχι πρόσκαιρος, ούτε έχει τέλος, αλλά «δύναμη ζωής που δεν καταλύεται από τον θάνατο αλλά είναι αιώνια». Αυτό το είπε για να φανερώσει ότι έγινε ιερέας με τη δύναμη τη δική Του και του Πατέρα, με τη ζωή που δεν έχει τέλος. Αν και βέβαια αυτό δεν είναι σύμφωνο με το «αυτός έγινε ιερέας όχι σύμφωνα με τις εντολές του ανθρώπινου νόμου»· γιατί το σύμφωνο θα ήταν να πει, «αλλά με πνευματική εντολή». Αλλά με «τον ανθρώπινο νόμο» έδειξε το πρόσκαιρο, όπως λέγει και αλλού, «μόνον ἐπὶ βρώμασι καὶ πόμασι καὶ διαφόροις βαπτισμοῖς καὶ δικαιώμασι σαρκός, μέχρι καιροῦ διορθώσεως ἐπικείμενα(:οι θυσίες μάλιστα εκείνες επιβάλλονταν μόνο ως φορτίο, μαζί με τη διάκριση φαγητών και ποτών και με τις διάφορες πλύσεις και τις εντολές για τον καθαρισμό μόνο του σώματος. Όλα αυτά όμως ήταν προσωρινά μέχρι τον καιρό της διορθώσεως και μεταρρυθμίσεως που επέφερε ο Χριστός)»[Εβρ.9,10]· «κατὰ δύναμιν ζωῆς (:με τη δύναμη της ζωής)»· δηλαδή ότι ζει με τη δική Του δύναμη.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-hebraeos.pdf
- Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην προς Εβραίους επιστολήν, ομιλίες ΙΒ΄και ΙΓ΄(επιλεγμένα αποσπάσματα), πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1989, τόμος 24, σελίδες 500-521.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Δεν φορεί μόνο σάρκα ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, αλλά και περιτέμνεται σύμφωνα με τον μωσαϊκό νόμο, για να μην έχει πρόφαση η απιστία των Ιουδαίων· γιατί έρχεται προς τον νόμο για χάρη του ίδιου του νόμου, για να ελευθερώσει τους μαθητές Του μέσω της πίστεως που βασιζόταν στον νόμο. Και παίρνει σάρκα και περιτέμνεται και Αυτός μαζί με τους Ιουδαίους. Πήρε το ίδιο με αυτούς σώμα, πήρε και την ίδια περιτομή. Έκανε αναντίρρητη την συγγένειά Του με αυτούς, ώστε να μη Τον αρνηθούν, Αυτόν, ο οποίος ήταν ο Χριστός που έρχεται από τη γενιά του Δαυίδ, και που αυτοί προσδοκούσαν. Έδειξε το γνώρισμα της συγγενείας Του με αυτούς. Γιατί, αν ακόμη και μετά την περιτομή Του «ἄλλοι ἔλεγον· οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός· ἄλλοι ἔλεγον· μὴ γὰρ ἐκ τῆς Γαλιλαίας ὁ Χριστὸς ἔρχεται; οὐχὶ ἡ γραφὴ εἶπεν ὅτι ἐκ τοῦ σπέρματος Δαυΐδ καὶ ἀπὸ Βηθλεὲμ τῆς κώμης, ὅπου ἦν Δαυΐδ, ὁ Χριστὸς ἔρχεται; σχίσμα οὖν ἐν τῷ ὄχλῳ ἐγένετο δι᾿ αὐτόν(:άλλοι έλεγαν: “Αυτός είναι ο Μεσσίας Χριστός”· άλλοι έλεγαν: “Δεν είναι δυνατόν να είναι ο Μεσσίας˙ διότι μήπως ο Μεσσίας είναι να έρθει από τη Γαλιλαία; Δεν είπε η Αγία Γραφή ότι ο Μεσσίας Χριστός θα προέρχεται από το γένος του Δαβίδ και από το χωριό της Βηθλεέμ, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Δαβίδ;”.Προκλήθηκε λοιπόν διαίρεση και διαφωνία μεταξύ του λαού γι’ Aυτόν)»[πρβλ. Ιωάν. 7, 41-43], εάν δεν είχε περιτμηθεί κατά σάρκα, η άρνησή τους θα είχε κάποια εύλογη πρόφαση.
«Ὃτε ἐπλήσθησαν ἡμέραι ὀκτὼ(:Όταν συμπληρώθηκαν οι οκτώ ημέρες)»:Γιατί ο νόμος ορίζει την ογδόη ημέρα να γίνεται η περιτομή, και όταν φθάσει η ογδόη, έρχεται μέσα ο γιατρός και πιάνει το μαχαιράκι και κάνει τα της τέχνης του. Δεν ισχύει μάλιστα τότε η αργία του Σαββάτου λόγω της περιτομής. Ας ρωτήσουμε λοιπόν τους Ιουδαίους: Ανάπαυση το Σάββατο· τέλεια αργία αυτή την ημέρα… Για ποια λοιπόν αιτία η ογδόη εκτοπίζει την εβδόμη; Γιατί η ογδόη γίνεται ανώτερη από την εβδόμη;
Όμως οι Ιουδαίοι δεν γνωρίζουν τα των Ιουδαίων. Ενώ η Εκκλησία του Χριστού και τον Χριστό γνωρίζει και τις ιουδαϊκές διδασκαλίες. Περιτέμνεται λοιπόν το παιδί την ογδόη ημέρα, επειδή κατά την ογδόη η Ανάσταση, δηλαδή η Κυριακή, έμελλε να αποβεί η περιτομή όλου του κόσμου. Γιατί άλλωστε δεν διέταξε ο Μωυσής να γίνεται η περιτομή την έκτη ημέρα; Γιατί όχι την ενάτη ή την δεκάτη; Είναι λοιπόν προφανής η σημασία της ογδόης ημέρας, κατά την οποία γίνεται η Ανάσταση του Κυρίου. Όποιος λοιπόν δεν πιστεύει στην Ανάσταση, είναι απερίτμητος στην καρδιά, αφού με την απιστία του αποξενώνεται από τον Θεό. Ενώ η περιτομή της πίστεως είναι αληθινή γνώση και αίσθηση. Γι’ αυτό, αγαπητέ μου, η περιτομή δίδεται θεωρητικά στους πιστούς υπό την έννοια του αγίου Βαπτίσματος. Το δε άγιο Βάπτισμα είναι τύπος της Αναστάσεως του Χριστού. Να περάσεις λοιπόν από τη σάρκα στο πνεύμα και από τα σωματικά στο μεγαλείο του πνεύματος και θα βρεις εκεί μεν περιτομή σαρκική, εδώ δε περιτομή πνευματική και κάθαρση από τις αμαρτίες. Ογδόη ημέρα είναι η περιτομή· η δε ογδόη ημέρα είναι και η ανάσταση· της δε αναστάσεως τύπος είναι το βάπτισμα. Δείτε πώς από τα μικρά προοδεύουμε στα μεγαλύτερα, από τα σωματικά στα πνευματικότερα. Να έλθουν λοιπόν οι Ιουδαίοι κι αυτοί και να προοδεύσουν. Γιατί πρέπει να προοδεύσουν από τα σαρκικά και να μην αρκεστούν σ’ αυτά.
Λοιπόν ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο οποίος δεν ήλθε να καταλύσει τον νόμο, αλλά να τον εκπληρώσει, περιετμήθη κι Αυτός μαζί με τους Ιουδαίους. Λέγει λοιπόν ο Ευαγγελιστής: «Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν ἡμέραι ὀκτὼ τοῦ περιτεμεῖν τὸ παιδίον, καὶ ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦς, τὸ κληθὲν ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου πρὸ τοῦ συλληφθῆναι αὐτὸν ἐν τῇ κοιλία(:κι όταν συμπληρώθηκαν οι οκτώ ημέρες για να γίνει στο παιδί η περιτομή, του έκαναν περιτομή, για να επιβεβαιωθεί και με την πράξη αυτή ότι ήταν γνήσιος απόγονος του Αβραάμ. Και του δόθηκε το όνομα Ιησούς, όπως δηλαδή το είχε ονομάσει ο άγγελος προτού ακόμα συλληφθεί το παιδί στην κοιλιά της μητέρας του)»[Λουκ.2,21]. Εμείς δηλαδή παίρνουμε το όνομα μετά την γέννησή μας, ενώ ο Ιησούς παίρνει το όνομά Του προτού να γεννηθεί· γιατί υπήρχε και προτού να συλληφθεί. Ονομάστηκε δε Ιησούς, επειδή το έργο Του ήταν έργο Σωτήρος.
«Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν(:και όταν συμπληρώθηκαν)», λέει, «αἱ ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως(:οι ημέρες του καθαρισμού τους σύμφωνα με τον νόμο του Μωυσέως)»[Λουκ.2,23]. Τίνος καθαρισμού; Της Μαρίας και του Ιωσήφ. Διέταζε δηλαδή ο νόμος, η γυναίκα που μόλις είχε γεννήσει να καθαρίζεται και να φυλάγει τις ημέρες και να μην βγαίνει έξω.
«Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως, (:κι όταν σύμφωνα με το νόμο του Μωυσή συμπληρώθηκαν οι ημέρες για τον καθαρισμό της μητέρας του παιδιού και του αρραβωνιαστικού της)» — καίτοι δεν υφίστατο τέτοια ανάγκη για την Παρθένο, αλλ’ όμως εκπληρωνόταν έτσι ο νόμος — «ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυμα παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ(:ανέβασαν το παιδί στα Ιεροσόλυμα για να το παρουσιάσουν και να το αφιερώσουν στον Κύριο)»[Λουκ.2,23]. Όπου ο λόγος είναι για σωματικό καθαρισμό, λέει «σύμφωνα με τον νόμο του Μωυσέως»· όπου για προσφορά του Αγίου, «όπως έχει γραφτεί», λέει, «στον νόμο του Κυρίου». Όχι ότι ο νόμος του Μωυσέως δεν ήταν νόμος του Κυρίου· διότι, όσα λέει ένας προφήτης κινούμενος από το Άγιο Πνεύμα, δεν τα λέει μόνος, αλλά ο Κύριος του τα υπαγορεύει. Επειδή όμως και ο καθαρισμός είχε χαρακτήρα σωματικό, γι’ αυτό λέει «νόμο του Μωυσέως». Όταν όμως προσφερόταν το πρωτότοκο, λέει «κατά τον νόμο του Κυρίου» τιμώντας έτσι το νεογέννητο.
«καθὼς γέγραπται ἐν νόμῳ Κυρίου ὅτι πᾶν ἄρσεν διανοῖγον μήτραν ἅγιον τῷ Κυρίῳ κληθήσεται(:και η παρουσίαση και η αφιέρωση αυτή γινόταν σύμφωνα με εκείνο που είχε γραφεί στο νόμο του Κυρίου, ότι κάθε αρσενικό παιδί που για πρώτη φορά ανοίγει τη μήτρα της μητέρας του και γεννιέται, δηλαδή κάθε πρωτότοκο και πρωτογενές, πρέπει να θεωρείται και να ονομάζεται αφιερωμένο στον Κύριο)»[Λουκ.2,23]. Αυτή λοιπόν η φράση και η διάταξη ολόκληρη και η αφορμή της διατάξεως βάλθηκε γι’ Αυτόν που επρόκειτο να διανοίξει μήτρα. Γιατί όλα τα πρωτότοκα των ζώων και των ανθρώπων ουδέποτε διάνοιξαν μήτρα, αλλά ήταν απλώς και μόνο πρωτότοκα. Εκείνος όμως που γεννήθηκε από μητέρα παρθένο, Αυτός μόνο διάνοιξε μήτρα. Κάνε μου λοιπόν την χάρη και πρόσεξε ότι η διατύπωση όλου αυτού του νόμου έγινε για Εκείνον μόνο που επρόκειτο να γεννηθεί από μητέρα Παρθένο. Πώς όμως να την κατανοούσαν οι Ιουδαίοι; Γιατί σαν σαρκικοί που είναι, απέχουν πολύ από του να καταλάβουν τα νοήματα της πνευματικής διδασκαλίας.
Έπειτα ανεβαίνουν «καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαν κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν νόμῳ Κυρίου, ζεῦγος τρυγόνων ἢ δύο νεοσσοὺς περιστερῶν(:ανέβηκαν ακόμη στον ναό και για να προσφέρουν ως θυσία για τον καθαρισμό τους ένα ζεύγος τρυγόνια ή δύο μικρά περιστέρια, όπως όριζε ο νόμος του Κυρίου για τους φτωχούς, που δεν είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν για θυσία ένα ολόκληρο αρνί)»[βλ. Λευϊτ. 5, 11 «ἐὰν δὲ μὴ εὑρίσκῃ ἡ χεὶρ αὐτοῦ ζεῦγος τρυγόνων, ἢ δύο νεοσσοὺς περιστερῶν, καὶ οἴσει τὸ δῶρον αὐτοῦ, περὶ οὗ ἥμαρτε, τὸ δέκατον τοῦ οἰφὶ σεμιδάλεως περὶ ἁμαρτίας(:εάν όμως δεν έχει την οικονομική δυνατότητα, τότε να αγοράσει και να προσφέρει ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περιστεριών, θα προσφέρει ως θυσία για την αμαρτία, που διέπραξε, το εν δέκατον του οιφί σιμιγδάλι -δύο περίπου χιλιόγραμμα-)»· Λευϊτ. 12, 6 «καὶ ὅταν ἀναπληρωθῶσιν αἱ ἡμέραι καθάρσεως αὐτῆς ἐφ᾿ υἱῷ ἢ ἐπὶ θυγατρί, προσοίσει ἀμνὸν ἐνιαύσιον ἄμωμον, εἰς ὁλοκαύτωμα, καὶ νεοσσὸν περιστερᾶς ἢ τρυγόνα περὶ ἁμαρτίας ἐπὶ τὴν θύραν τῆς σκηνῆς τοῦ μαρτυρίου πρὸς τὸν ἱερέα(:και όταν συμπληρωθούν οι ημέρες, οι οποίες απαιτούνται προς καθαρισμό της για τον υιό ή την θυγατέρα που απέκτησε, θα προσφέρει στη θύρα της Σκηνής του Μαρτυρίου προς τον ιερέα αρνί ενός έτους, χωρίς κανένα σωματικό ελάττωμα, προς ολοκαύτωμα και ένα νεοσσό περιστεράς ή μία τρυγόνα, θυσία περί αμαρτίας)»]. Έγιναν λοιπόν και αυτά τυπικά, κατά τον νόμο, ώστε να μην υπάρχει καμιά έλλειψη στην πιστή εκτέλεση του νόμου. Αυτά είναι συγκεκαλυμμένα νοήματα του μωσαϊκού νόμου. Ας έλθουμε όμως στην εξήγηση του Ευαγγελίου.
«Καὶ ἰδοὺ ἦν ἄνθρωπος ἐν Ἱεροσολύμοις ᾧ ὄνομα Συμεών, καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐλαβής, προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ Ἰσραήλ, καὶ Πνεῦμα ἦν Ἅγιον ἐπ᾿ αὐτόν· καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χριστὸν Κυρίου(:και ιδού, υπήρχε στην Ιερουσαλήμ κάποιος άνθρωπος που ονομαζόταν Συμεών. Και ο άνθρωπος αυτός ήταν δίκαιος και ευλαβής, τηρούσε δηλαδή τις εντολές του νόμου και είχε φόβο Θεού. Αυτός είχε φωτιστεί από τον Θεό με την ανάγνωση των προφητικών βιβλίων και με διακαή πόθο περίμενε να έλθει στον ισραηλιτικό λαό με την έλευση του Μεσσία παρηγοριά από τα κακά και τις θλίψεις που υπέφερε εξαιτίας της αμαρτίας. Και Πνεύμα προφητικό Άγιο ήταν επάνω του. Και το Άγιο Πνεύμα τού είχε αποκαλύψει ότι δεν θα πέθαινε προτού να δει εκείνον που ο Κύριος και Θεός έχρισε βασιλιά και Σωτήρα του κόσμου)»[Λουκ.2,25-26]. Γέροντας ήταν ο Συμεών και περίμενε την εκπλήρωση της υποσχέσεως. Έμενε στον ναό μέσα και μονολογούσε: «Όπου και να γεννηθεί, οπωσδήποτε εδώ θα παρουσιαστεί».
«Καὶ ἦλθεν ἐν τῷ Πνεύματι εἰς τὸ ἱερόν(:ήλθε λοιπόν ο Συμεών στο ιερό μετά από παρακίνηση και έμπνευση του Αγίου Πνεύματος)»: εκείνη την ώρα που οι γονείς έφερναν εκεί το παιδί. Διότι βέβαια πολλές φορές ερχόταν, αλλά με δική του πρόθεση. Τότε όμως οδηγημένος από το Άγιο Πνεύμα στην κατάλληλη στιγμή, έρχεται, για να λάβει την εκπλήρωση της υποσχέσεως.
«καὶ ἐν τῷ εἰσαγαγεῖν τοὺς γονεῖς τὸ παιδίον Ἰησοῦν τοῦ ποιῆσαι αὐτοὺς κατὰ τὸ εἰθισμένον τοῦ νόμου περὶ αὐτοῦ, καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν καὶ εἶπε· νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ(:και όταν οι γονείς εισήγαγαν στο ιερό το παιδί, τον Ιησού, για να κάνουν γι’ αυτό ό,τι συνήθιζαν να κάνουν στα πρωτότοκα σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, τότε κι ο Συμεών δέχθηκε το παιδί στην αγκαλιά του και δόξασε τον Θεό και είπε:”Τώρα, αφού πλέον είδα τον Λυτρωτή του κόσμου, ελευθερώνεις από τα δεσμά της επιγείου ζωής εμένα τον δούλο σου, Δέσποτα, και μετά από λίγο πεθαίνω σύμφωνα με το λόγο που μου είπες, ότι δεν θα πεθάνω προτού να δω τον Χριστό. Και με ελευθερώνεις ειρηνικό και χωρίς να ανησυχώ πλέον για τη λύτρωση του Ισραήλ”)»[Λουκ.2,27-29]. Από πού τον αφήνεις ελεύθερο; Από τον στίβο της ζωής. Γιατί είναι γεμάτα λύπη τα βιοτικά πράγματα. Η ζωή είναι φυλακή. Εκείνος λοιπόν ήθελε να ελευθερωθεί. Εάν όμως κάποιος την αναχώρηση από την εδώ ζωή την θεωρεί ζημία, αυτός δεν είναι ακόμη τέλειος στην πίστη.
Εκείνος όμως έλεγε: «Σήμερα αφήνεις ελεύθερο τον δούλο σου, Δέσποτα, να πεθάνει κατά τον λόγο σου με ειρήνη». Διότι Αυτός που πρόκειται να κάμει ειρήνη με τον κόσμο έφθασε· ο Ειρηνοποιός έχει έλθει- Εκείνος που συνδέει τον ουρανό με τη γη και μετατρέπει τη γη σε ουρανό με την ευαγγελική διδασκαλία, έχει καταφθάσει.
Ο Συμεών φωνάζει: «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου(:τώρα, αφού πλέον είδα τον Λυτρωτή του κόσμου, ελευθερώνεις από τα δεσμά της επιγείου ζωής εμένα τον δούλο σου, Δέσποτα, και μετά από λίγο πεθαίνω σύμφωνα με τον λόγο που μου είπες, ότι δεν θα πεθάνω προτού να δω τον Χριστό. Και με ελευθερώνεις ειρηνικό και χωρίς να ανησυχώ πλέον για τη λύτρωση του Ισραήλ, διότι είδαν τα μάτια μου τον ενανθρωπήσαντα Υιό σου, ο οποίος θα φέρει τη σωτηρία)», λέει. Τι είναι αυτό που λέει; «Προηγουμένως δηλαδή πίστευα με την διάνοιά μου και γνώριζα με τον λογισμό μου. Τώρα όμως είδαν και τα μάτια μου. Και εκείνο που προσδοκούσα με την καρδιά μου, να που το είδαν τα μάτια μου εκπληρωμένο». Και ποιο είναι αυτό; «Είδα», λέει, «την σωτηρία σου». Ποια σωτηρία; «ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν, φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ(:την οποία ετοίμασες για να γίνει φανερή ενώπιον όλων των λαών και να ευεργετηθούν με αυτήν όχι μόνο οι Ιουδαίοι αλλά και οι εθνικοί. Και θα είναι έτσι ο σαρκωμένος Υιός σου φως πνευματικό, που θα φανερώσει και θα αποκαλύψει στα έθνη τον αληθινό Θεό και την αληθινή οδό της σωτηρίας˙ αλλά ο Υιός σου θα είναι και δόξα του λαού σου Ισραήλ, αφού από τον λαό αυτό κατάγεται ως άνθρωπος και αφού τελικά και ο Ισραήλ ως σύνολο θα τον εγκολπωθεί ως σωτήρα του)»[Λουκ.2,30-32]. Όχι του λαού του ενός, ούτε του λαού του Ισραήλ μόνο, αλλά «ενώπιον όλων των λαών». Γιατί αυτός που γεννήθηκε είναι Διδάσκαλος όλων των ανθρώπων.
«Φως που θα είναι αποκάλυψις για τους εθνικούς και δόξα για τον λαό σου τον Ισραήλ». Γιατί φως; Επειδή ακριβώς οι εθνικοί βρίσκονταν στο σκοτάδι· επειδή τα σκοτισμένα ειδωλολατρικά έθνη φωτίζονταν.
«Φως που θα είναι αποκάλυψις για τους εθνικούς και δόξα για τον λαό σου τον Ισραήλ». Εδώ η δόξα και εκεί η αποκάλυψη. Εκεί η αρχή της διδασκαλίας, εδώ η πρόοδος της μαθήσεως.
«Δόξα για τον λαό σου τον Ισραήλ». Αλλά εδώ σίγουρα θα ρωτήσει κάποιος: Και πού είναι οι Ισραηλίτες; Έχεις τον Πέτρο, έχεις τον Παύλο, έχεις τον Ιωάννη, έχεις τις τρεις χιλιάδες, έχεις τις πέντε χιλιάδες, έχεις την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ, έχεις αυτούς που πίστεψαν από τις τάξεις των Ιουδαίων. Γιατί μέσα στους πιστούς βρισκόταν το έθνος. «καὶ εἰ μὴ Κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμοῤῥα ἂν ὡμοιώθημεν (:εάν ο Κύριος των Δυνάμεων, ο παντοκράτορας, δεν άφηνε για σπόρο μια μικρή εκλεκτή μερίδα πιστού λαού ανάμεσά μας, θα είχαμε γίνει σαν τα Σόδομα και θα είχαμε όμοια τύχη με τα Γόμορρα για τις αμαρτίες και τη διαφθορά μας)»[ Ησ. 1, 9]. Διότι λέει επίσης ο Θεός: «Κατέλιπον ἐμαυτῷ ἑπτακισχιλίους ἄνδρας, οἵτινες οὐκ ἔκαμψαν γόνυ τῷ Βάαλ(:κράτησα για τον εαυτό μου επτά χιλιάδες άνδρες, οι οποίοι δεν γονάτισαν να προσκυνήσουν τον Βάαλ)»[Ρωμ. 12, 4: «ἀλλὰ τί λέγει αὐτῷ ὁ χρηματισμός; κατέλιπον ἐμαυτῷ ἑπτακισχιλίους ἄνδρας, οἵτινες οὐκ ἔκαμψαν γόνυ τῷ Βάαλ(:αλλά τι λέγει σε αυτόν ο Θεός με ειδική αποκάλυψη; “Έχω αφήσει και έχω φυλάξει για τον εαυτό μου επτά χιλιάδες άνδρες, οι οποίοι δεν έκλιναν τα γόνατά τους, για να προσκυνήσουν το είδωλο του Βάαλ”)»· πρβλ. Γ’ Βασ. 19, 18].
Έτσι μέσα στον λαό φυλαγόταν το σπέρμα της πίστεως και δεν χάθηκε ο λαός — μη γένοιτο — ούτε εξαχρειώθηκαν όλοι οι Ιουδαίοι. Αφού και τώρα, σ’ αυτή την μακάρια κατάσταση και κλήση των Χριστιανών πολλοί είναι οι καλεσμένοι, λίγοι όμως οι εκλεκτοί. Ο Χριστός δηλαδή κάλεσε όλη την οικουμένη και ετοίμασε το άγιο τραπέζι του Ευαγγελίου. Αλλά όταν έλθει στη Δευτέρα Παρουσία, μπαίνει μέσα και κάνει ξεδιάλεγμα και εξετάζει με προσοχή τους συνδαιτυμόνες. Κι αν βρει κανένα να μην έχει ένδυμα κατάλληλο για γάμο του λέει: «Ἑταῖρε, πῶς εἰσῆλθες ὧδε μὴ ἔχων ἔνδυμα γάμου;(: Φίλε, πώς μπήκες εδώ μέσα χωρίς να έχεις ενδυμασία γάμου;)»[ Ματθ. 22, 12]. Και θα τον βγάλει έξω, καθώς ακούσαμε στα Ευαγγέλια. Ώστε, όπως και εκεί έγινε εκλογή, έτσι και εδώ θα γίνει εκλογή. Μήπως δηλαδή, επειδή έχουμε κληθεί, πρέπει στο εξής να αλοζονευόμαστε, σαν να έχουμε, αλήθεια, εξασφαλίσει την τελειότητα; Λοιπόν, η πτώση εκείνων ας γίνει δική μας ασφάλεια. Έτσι, αγαπητέ, ούτε ο λαός χάθηκε ολόκληρος, ούτε όλος εξαχρειώθηκε, ούτε όλος απίστησε, ούτε όλος κατεδίωξε τους Αποστόλους, αλλά με το κήρυγμα των Αποστόλων πίστεψαν αμέσως τρεις χιλιάδες, χωρίς τις γυναίκες και τα παιδιά. Και έγινε στην Ιερουσαλήμ Εκκλησία αναρίθμητη, ενώ ακόμη δεν είχε καταστραφεί ο Ναός, ενώ ακόμη δεν είχαν εκδιωχτεί oι Ιουδαίοι, ενώ ακόμη δεν είχε γκρεμισθεί η Ιερουσαλήμ. Οικοδομήθηκε Εκκλησία και τα λόγια του Ιωάννη του Βαπτιστού έγιναν ξεκάθαρη αλήθεια: «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι(:σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού, που με απέστειλε, Εκείνος πρέπει να αυξάνει σε επιρροή και δόξα, κι εγώ να μικραίνω˙ για να μην ακολουθούν πλέον εμένα οι άνθρωποι, αλλά Εκείνον)»[ Ιωάν. 3,30].
Ο Συμεών λοιπόν που είναι προφήτης λέγει: «Δόξα για τον λαό σου τον Ισραήλ». Γιατί ήταν δόξα γι’ αυτούς που προσδοκούσαν, η συνάντηση Εκείνου τον οποίο προσδοκούσαν.
Και αναλογίζονταν ο Ιωσήφ και η Μαρία αυτά που άκουγαν: Ο άγγελος έφερε την ευχάριστη είδηση, οι μάγοι Τον γνώρισαν, οι ποιμένες Τον έμαθαν, οι στρατιές των αγγέλων χόρευαν, το αστέρι από πάνω Τον ανήγγειλε, ο Συμεών προφητεύει, η Άννα η κόρη του Φανουήλ προφητεύει, η γη αγαλλόταν, ο ουρανός μίλησε με το αστέρι, οι μάγοι αρνήθηκαν τον τύραννο, οι ποιμένες προσκύνησαν τον Αρχιποιμένα, όλα Τον γνώρισαν, η μητέρα ήξερε, ο Ιωσήφ πληροφορήθηκε, έτρεμαν για όσα έγιναν, όμως κατάλαβαν την έκβαση των γεγονότων.
«Καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συμεὼν καὶ εἶπε πρὸς Μαριὰμ τὴν μητέρα αὐτοῦ· ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον(:και ο Συμεών τους ευλόγησε και είπε στη Μαρία τη μητέρα του: “Ιδού, αυτός είναι προορισμένος να γίνει αιτία πτώσεως και αναστάσεως πολλών στον Ισραήλ. Όσοι απιστήσουν σε Aυτόν, θα πέσουν και θα χαθούν. Όσοι όμως πιστέψουν, θα αναστηθούν, θα ελευθερωθούν από την αμαρτία και θα σωθούν. Θα είναι μάλιστα και θαύμα, αφού στο πρόσωπο Του θα εμφανίζεται η ένωση των δύο φύσεων, της θείας και της ανθρώπινης. Αλλά το θαύμα αυτό θα αποτελεί αιτία διαφωνίας για τους απίστους. Κι ενώ οι καλοπροαίρετοι θα οδηγούνται μ’ αυτό στην πίστη και θα σώζονται, οι ανειλικρινείς και εγωιστές θα απιστούν και θα κατακρίνονται”)»[Λουκ.2,34]. Πτώση για ποιους; Σαφώς γι’ αυτούς που απιστούν, αυτούς που αντιλέγουν, αυτούς που Τον σταυρώνουν. Και έγερση για ποιους; Αυτούς που Τον αναγνωρίζουν και Τον ομολογούν με ευγνωμοσύνη.
«Και σημείο αντιλεγόμενο». Ποιο σημείο αντιλεγόμενο; Το σημείο του Σταυρού, που η Εκκλησία το θεωρεί σωτηρία του κόσμου, που οι Ιουδαίοι το εχθρεύονται και που πολλές φορές και ο ουρανός το διεκήρυξε. Αμφισβητείται το σημείο, για να νικήσει η αλήθεια. Γιατί χωρίς αντίλογο δεν μπορεί να γίνει ολοκληρωμένη νίκη. Έπρεπε λοιπόν να εμφανισθεί η αντιλογία, για να εκδώσει την απόφασή του ο δικαστής, αφού μακροθυμήσει μέχρι το τέλος των αιώνων. Γι’ αυτό λέει «και σημείο αντιλεγόμενο». Αντιλέγουν δε εκείνοι που απιστούν.
«Καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαία, ὅπως ἂν ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοί (:Λόγω μάλιστα της αντιλογίας αυτής, επειδή είσαι μητέρα του, θα διαπεράσει την καρδιά σου μεγάλο και οδυνηρό μαχαίρι θλίψεως και οδύνης, όταν θα τον δεις να σταυρώνεται. Κι έτσι η πτώση και η ανάσταση πολλών καθώς και η αντιλογία γύρω από το θαύμα αυτό θα γίνονται για να ξεσκεπαστούν οι διαλογισμοί και οι διαθέσεις πολλών καρδιών που έμεναν έως τώρα απόκρυφες, και θα φανερωθούν με την απόρριψη ή αποδοχή του Μεσσία)»[Λουκ.2,35]. «Κι εσύ», λέει, «άραγε λοιπόν θα μείνεις εκτός πειρασμού, επειδή συμφώνησες να γίνεις μητέρα, επειδή Τον γέννησες, επειδή έκρινες καλό να Του δανείσεις την μήτρα σου; (Διότι η κοιλιά σου έγινε δοχείο της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος). Άραγε λοιπόν θα μείνεις εκτός πειρασμού, επειδή έγινες Θεοτόκος, επειδή συνέλαβες χωρίς πείρα γάμου, επειδή καταστάθηκες Μητέρα του Δημιουργού σου; Άραγε εσύ θα μείνεις εκτός πειρασμού; Ούτε κι εσύ θα μείνεις εκτός πειρασμού, αλλά «κι εσένα την ίδια μια ρομφαία θα σου διαπεράσει την ψυχή». «Γιατί, Κύριε μου; Σε τι αμάρτησα;». – « Σε τίποτε δεν αμάρτησες βέβαια. Όταν όμως Τον δεις κρεμασμένο στον Σταυρό, όταν Τον δεις να υποφέρει για όλο τον κόσμο, όταν δεις στον Σταυρό τα χέρια Του τρυπημένα και καρφωμένα στο ξύλο, τότε θα αρχίσεις να αμφιβάλλεις και να λες: “Αυτός είναι εκείνος για τον οποίο μου μίλησε ο άγγελος; Αυτός είναι εκείνος στον οποίο έγινε το θαύμα της συλλήψεως; Παρθένος ήμουν και γέννησα και έμεινα πάλι παρθένος. Γιατί λοιπόν Αυτός σταυρώνεται;”»
«Κι εσένα την ίδια μια ρομφαία θα σου διαπεράσει την ψυχή». Ώστε, σύμφωνα με την προφητεία του δικαίου Συμεών, κανένας δεν έμεινε εκτός πειρασμού. Ο Πέτρος, ο κορυφαίος από τους μαθητές, Τον αρνήθηκε τρεις φορές. Οι άλλοι μαθητές Τον εγκατέλειψαν και έφυγαν. Ούτε είχε άλλωστε ο τσομπάνος ανάγκη από τα πρόβατα για να τον προστατεύσουν, ενόσω αυτός έδιωχνε τους λύκους, ούτε ο αγωνιστής είχε ανάγκη από βοηθούς, αλλά όλοι τους έφυγαν. Και ο Χριστός έμεινε μόνος κρεμασμένος στον Σταυρό σαν κριάρι έτοιμο για θυσία. Λοιπόν και αυτής την ψυχή την διαπέρασε η ρομφαία: ο πειρασμός δηλαδή και η αμφιβολία.
«Κι εσένα την ίδια μια ρομφαία θα σου διαπεράσει την ψυχή, ώστε να αποκαλυφθούν από πολλές καρδιές οι λογισμοί». Πάσχει λοιπόν ο Ιησούς, για να ελέγξει την απιστία και για να γεμίσει από ευγνωμοσύνη τις καρδιές αυτών που Τον πιστεύουν. Αντιλέγεται το σημείο, για να ελεγχθούν αυτοί που αντιλέγουν από κακία. Γιατί, αν η αλήθεια ήταν από κάθε άποψη αναντίρρητη για τους ανθρώπους, τότε η ευσέβεια θα έμενε αδοκίμαστη. Όμως με το να γίνεται παραχώρηση στην αντιλογία, δοκιμάζεται η ελεύθερη εκλογή της αλήθειας. Αντιλέγεται το σημείο. Γιατί πώς αλλιώς θα δοκιμάζονταν οι μάρτυρες στους διωγμούς; Πώς θα αγωνίζονταν και θα αναδεικνύονταν νικητές με την καρτερία τους; Δες πόσο ωφέλησε η αντιλογία, αφού έφτιαξε όχι πιστούς απλώς, όπως θα έλεγε κανείς, αλλά και μάρτυρες που έφθασαν μέχρι τα βασανιστήρια και τον θάνατο και παρουσίασαν μια απόδειξη της χάριτος του Χριστού με την καρτερία τους.
Όταν λοιπόν ο Συμεών λέει «οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον», εννοείται ότι ούτε την πτώση την προξενεί Αυτός, ούτε την Ανάσταση την προσφέρει με την βία,aλλά «κεῖται εἰς πτῶσιν» αυτών που σκοντάφτουν στον λίθο του προσκόμματος και «εἰς ἀνάστασιν» εκείνων που πιστεύουν με την αγαθή τους προαίρεση. Διότι λέει «κεῖται». Σαν να έλεγε κανείς: “Το φως ανατέλλει για να βλέπουν οι υγιείς, ενώ αυτοί που τους πονούν τα μάτια να απομακρυνθούν ακόμη περισσότερο από την λάμψη του φωτός”. Γιατί πώς αλλιώς θα ήταν δυνατόν οι πρώτοι να πέσουν και να είναι αξιοκατάκριτοι, ενώ οι δεύτεροι να σηκωθούν με χρηστές ελπίδες που προέρχονται από την καλή τους προαίρεση, αν δεν υπήρχε το «αντιλεγόμενο σημείο»; Γιατί λέει ο Συμεών «καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον»; Για να μην προξενήσει η αντιλογία απορία στους πιστούς. Το να αμφισβητείται δε και η αλήθεια του Θεού, είναι φανερό ότι αυτό γίνεται, επειδή το επιτρέπει ο Θεός. Κανένας δηλαδή δεν μπορεί να προβάλει καμιά αντίρρηση, αν δεν το επιτρέψει αυτό ο Θεός. Είναι όντως αναγκαία η παραχώρηση αυτή εκ μέρους του Θεού, για να φανερωθούν οι άξιοι.
Θα έλθει όμως εποχή που δεν θα υπάρχει πια καμιά αντίρρηση. Όταν δηλαδή το σημείο του Σταύρου θα λάμψει σαν προάγγελος του Κυρίου από τον ουρανό, και τότε «ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός(:και τότε θα καμφθεί στο όνομα του Ιησού κάθε γόνατο με ευλάβεια και σεβασμό και να προσκυνήσουν τον Ιησού οι επουράνιοι άγγελοι και οι επίγειοι άνθρωποι και αυτά ακόμη τα πονηρά πνεύματα, που είναι στα καταχθόνια, να υποταχθούν με φόβο και τρόμο ενώπιον της θείας Του δυνάμεως και δόξης. Και έτσι κάθε γλώσσα να διαλαλήσει με όλη της τη δύναμη, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Κύριος του ουρανού και της γης· και η διακήρυξη αυτή θα γίνεται εις δόξαν του Θεού και Πατρός (ο οποίος έτσι σχεδίασε την σωτηρία των ανθρώπων και την δόξα του ενανθρωπήσαντος Υιού Του)»[ Φιλιπ. 2, 10-11].
Όσο δηλαδή το σημείο αυτό φαίνεται μόνο του και είναι απλό σημείο και δεν φαίνεται πουθενά ο σημαινόμενος, το σημείο θα αντιλέγεται. Όταν όμως ο ίδιος ο σημαινόμενος αποκαλύψει τον εαυτό Του κατά την Δευτέρα Παρουσία, τότε πια κανείς δεν θα τολμά να αντιλογήσει στο σημείο, γιατί ο σημαινόμενος θα έχει καταφθάσει με ολοφάνερη την θεότητά Του εναντίον εκείνων που Τον αρνούνται. Τότε εκείνοι που προηγουμένως είχαν δεχθεί το σημείο του Σταυρού θα δοξασθούν από Αυτόν που εκείνο υποδήλωνε, ενώ εκείνοι που αμφισβήτησαν το σημείο, θα καταδικασθούν από τον υποδηλωθέντα. Και αυτό θα είναι τότε το τέλος της αντιλογίας, το τέλος της πλάνης, το τέλος της αμφιβολίας, το τέλος της απιστίας, η αρχή δε των βραβείων και των στεφάνων. Αυτά μακάρι όλοι μας να τα επιτύχουμε με την χάρη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα και το κράτος στους ατελεύτητους αιώνες. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- https://www.impantokratoros.gr/ioannis-chrysostomos-ypapanth.el.aspx
- Περιοδικό «Αγιορείτικη μαρτυρία», τριμηνιαία έκδοσις Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Η ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου από την ερμηνεία του στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, κεφ.Β΄ ,εδάφια 22-26
«Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως, ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυμα παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ». «Όταν επληρώθησαν –δεύτερη πράξις τώρα- το πρώτο ἐπλήσθησαν αναφέρεται εις τις οκτώ ημέρες. Τώρα έχομε ένα δεύτερο ἐπλήσθησαν – δηλαδή συνεπληρώθησαν- τι; Οι σαράντα ημέρες του καθαρισμού. Τώρα, αυτός ο καθαρισμός αναφέρεται εις την μητέρα. Όχι εις το παιδί πλέον. Η μητέρα θεωρείται ακάθαρτος έως την τεσσαρακοστήν ημέραν, εφόσον το παιδί που θα γεννούσε θα ήτο αγόρι. Εάν ήτο κορίτσι, ο καθαρισμός της επληρούτο την ογδοηκοστήν ημέραν. Δηλαδή σε ογδόντα ημέρες. Διπλάσια απ’ ό,τι εις το αγόρι. Στις ογδόντα μέρες έπαιρνε η γυναίκα τον καθαρισμό της.
Εδώ μας κάνει πάλι εντύπωση αυτό το σημείο, τι έννοια θα είχε αυτός ο καθαρισμός. Αγαπητοί μου, νομίζω σας απασχολεί πολύ, ιδίως τις γυναίκες, όχι λιγότερο και τους άντρες. Έχουν πολλά ειπωθεί γύρω από το θέμα αυτό. Το γιατί τελικά ο Θεός έχει προτείνει τα πράγματα έτσι εις τον παλαιόν νόμον, που μερικά έχουνε ήδη εισαχθεί και εις την Καινή Διαθήκη –γιατί και σήμερα οι γυναίκες παίρνουν σαραντισμόν- ακριβώς δεν μπορούμε να απαντήσουμε. Εντούτοις, αφήνει πολλά σημεία ο λόγος του Θεού να κατανοήσουμε και η πατερική σοφία έρχεται να βοηθήσει εις το σημείο αυτό, άλλος μεν με τούτη τη γνώμη, άλλος με εκείνη, να σχηματίσουμε μία περίπου εικόνα. Είπα «περίπου». Είπα περίπου. Σας βεβαιώνω, έχω απορία αν θα έπρεπε το θέμα να το δούμε από πάσης πλευράς- δεν ξέραμε τι θα απαντήσουμε.
Το Λευιτικόν– βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης- ένα από τα πέντε πρώτα βιβλία της Πεντατεύχου δηλαδή, από του ενδεκάτου έως του δεκάτου έκτου κεφαλαίου του, μας δίνει αυτήν την εικόνα της εννοίας του «καθαρού» και του «ακαθάρτου». Βέβαια, αυτή η εικόνα είναι ευρεία. Αναφέρεται σε πολλά πράγματα. Στις τροφές, στα αντικείμενα, στον άνθρωπο. Τροφές, αντικείμενα, άνθρωπος. Αν θα ‘πρεπε να δούμε αν όντως όλα αυτά τα οποία αναφέρει το βιβλίον αυτό, το Λευιτικόν, είναι βρώμικα, βέβηλα – «ακάθαρτο» θα πει βέβηλο- αν όντως είναι βέβηλα, τότε θα βλέπαμε ότι προσκρούουμε σε άλλα σημεία της Αγίας Γραφής, και της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ότι δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, απ΄ό,τι ο Θεός έχει κάνει, τίποτα το βέβηλον. Στην Καινή Διαθήκη, επί παραδείγματι, θα μας πει ο Απόστολος Παύλος ότι «πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καὶ οὐδὲν ἀπόβλητον». «Κάθε κτίσμα του Θεού είναι καλό και δεν είναι κανένα απόβλητο». Συνεπώς το «βέβηλον» δεν είναι οντολογικόν. Φερειπείν, το αίμα της γυναικός, το μηναίον, η έμμηνος ρύσις, δεν είναι βρώμικο, οντολογικό, δεν είναι κάτι που θα λέγαμε «Μην πας στην εκκλησία γιατί είσαι ακάθαρτη». Δηλαδή τι είναι το ακάθαρτον; Υπάρχει οντολογική ακαθαρσία, πραγματική δηλαδή; Δηλαδή εκείνο το αίμα υπέστη μίαν αλλοίωσιν τέτοια, που επιτέλους επιτέλους είναι έτσι ακάθαρτο που να απαγορεύεται; Η ύλη υφίσταται ακαθαρσία οντολογική που στον Θεό δημιουργεί δυσάρεστο αίσθημα; Όχι, αγαπητοί μου. Όχι! Θα το πω άλλη μία φορά: Όχι!
Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης απορεί γιατί οι γυναίκες είναι ακάθαρτες κάθε μήνα. Λέγει ίσως –βάζει ένα ίσως- ίσως, είναι στο Πηδάλιο σελίδα 22, ίσως δια την σκληροτραχηλίαν – σκληρότητα- των αντρών, που δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι σημαίνει εγκράτεια, δια να προστατεύσει ο Θεός τη γυναίκα, καθιστά τον άντρα ακάθαρτον, αφού κατέστησε τη γυναίκα ακάθαρτον νομικώς και ότι θα έπρεπε να τύχουν καθαρισμού κτλ. από νομικής πλευράς». Δηλαδή ένα είδος πες, αναρίσματος, δια την ακράτεια που θα υπήρχε μέσα εις τον γάμον. Αυτό λέγει ο άγιος Νικόδημος. Και βάζει ένα ίσως. Διότι δεν δικαιολογείται οντολογικώς να είναι κάτι ακάθαρτο στα μάτια του Θεού.
Ακόμη, στο πρώτο βιβλίο της Γενέσεως, τρίτο κεφάλαιο , στίχος 31, διαβάζουμε: «Τὰ πάντα, ὅσα ὁ Θεὸς ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν»· ότι ο Θεός έκανε όλα είναι καλά, πολύ καλά μάλιστα. Και εις την Καινήν Διαθήκην πάλι ξαναγυρίζω: «Πάντα δια τοῦ λόγου ἐγένετο, καί χωρίς αὐτοῦ –του Λόγου, του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος- οὐδέ ἕν γέγονεν, ὃ γέγονεν». «Από ό,τι έχει γίνει, δεν έχει γίνει τίποτε που να μην το ΄κανε ο Θεός».
Ώστε λοιπόν η έννοια του καθαρού και του ακαθάρτου δεν ευρίσκεται εις την φύσιν των όντων, αλλά ευρίσκεται εις τον καθορισμόν που πάντοτε ο Θεός ανά πάσα στιγμή θέτει. Το αντελήφθητε; Όχι εις την φύσιν των όντων, αλλά εις τον καθορισμόν που ο Θεός ανά πάσα στιγμή θέτει. Εάν δηλαδή ο Θεός πει ότι «το τραπέζι αυτό είναι ακάθαρτο», είναι ακάθαρτο γιατί ο Θεός το καθορίζει να είναι ακάθαρτο· διότι ύστερα από λίγο θα πει ο Θεός: «Το τραπέζι αυτό είναι καθαρό». Η ύλη του- εδώ με ενδιαφέρει, για την ύλη του- ούτε την πρώτη φορά ήτο ακάθαρτος, ούτε τη δευτέρα φορά καθαρίστηκε. Όχι. Παρέμεινε η ιδία. Αλλά καθορίζεται καθαρόν ή ακάθαρτον από το πώς θα το καθορίσει ο Θεός.
Από τη Σοφία Σειράχ έχομε το εξής σημείον. Είναι από το 18ον κεφάλαιον, ότι «ὁ Ζῶν εἰς τόν αἰῶνα ἔκτισε τά πάντα κοινῇ». «Ο Θεός που ζει εις τον αιώνα, αιωνίως, έκτισε απολύτως όλα ο Ίδιος μόνος Του». Είναι, λοιπόν, ο Θεός δημιουργός των πάντων. Παρακάτω: «Αὐτὸς γὰρ βασιλεὺς πάντων ἐν κράτει αὐτοῦ, διαστέλλων ἐν αὐτοῖς ἅγια ἀπὸ βεβήλων». «Ο Θεός» λέει «είναι Εκείνος ο Οποίος διαστέλλει, ξεχωρίζει, τα άγια από τα βέβηλα, τα καθαρά από τα ακάθαρτα». Ώστε καθαρά βλέπομε εδώ ότι δεν υπάρχει ακάθαρτο τίποτε. Οντολογικώς. Κάνομε, επί παραδείγματι, τα εγκαίνια εις τον Ναό. Εδώ πέρα τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι το ακάθαρτο. Δεν μπορούμε. Βλέπουμε να μπαίνει ένα σκυλί μέσα. Το θεωρούμε αμαρτία. «Μπήκε σκυλί!». Και τρέχουμε να το κυνηγήσουμε. Το σκυλί είναι ακάθαρτον. Όχι! Δεν είναι κτίσμα του Θεού; Βεβαίως. Γιατί; Διότι καθορίζεται ότι ο τόπος αυτός δεν πρέπει να δεχτεί σκυλιά.Καθορίζεται από τον Θεόν. Ώστε δεν υπάρχει το ακάθαρτον οντολογικά. Είναι κατά καθορισμόν αυτού τούτου του Θεού. Έχει αξία αυτό; Βεβαίως! Προσέξτε παρακάτω να δείτε. Διατί ο Θεός το θέτει έτσι.
Όπως θα γνωρίζετε, το καθαρόν και το ακάθαρτον μέσα στην Παλαιά Διαθήκη, είναι θα λέγαμε, ένα Άλφα και Ωμέγα. Τόσο μάλιστα που οι Εβραίοι, όταν πήγαιναν στην αγορά και γύριζαν σπίτι τους, δεν έτρωγαν ψωμί, εάν δεν έπλεναν τα χέρια τους καλά καλά. Πλέναν πιάτα, πλέναν κρεβάτια, τα πάντα πλέναν, όχι πλένοντας, όπως, θα λέγαμε, γιατί το πιάτο φάγαμε και είναι βρώμικο ή γιατί το κρεβάτι θέλει ξεσκόνισμα ή πλύσιμο, όχι καθαρισμός νομικός. Ο Χριστός αυτήν την υπερβολή τούς την κατακρίνει γιατί θέλει να δώσει μίαν άλλην εικόνα των πραγμάτων. Δηλαδή τι ακριβώς; Θέλει να βοηθήσει τους ανθρώπους του παλαιού νόμου να αντιληφθούν ότι μέσα από τον καθαρισμόν αυτόν υπάρχει κάτι άλλο.
Στην Παλαιά, λοιπόν, Διαθήκη επικρατούν τρία σημεία ακάθαρτα. Εκτός από τα ζώα ως προς το φαγητό. Όσον αφορά εις τον άνθρωπον. Ποία είναι αυτά; Το πρώτον είναι η γέννησις. Η γυναίκα θεωρείται ακάθαρτη όταν γεννήσει παιδί. Οι καημένες οι γυναίκες διαμαρτύρονται και λένε: «Είμαι ακάθαρτη; Γιατί;», ρωτάνε. Είναι κάτι που το αισθάνονται πολύ άσχημα. Γιατί είναι ακάθαρτο. Μετά, θεωρείται ακάθαρτη η ασθένεια, από νομικής πλευράς, και μάλιστα το αποκορύφωμά της, η λέπρα. Θυμηθείτε όταν οι δέκα λεπροί συναντούν τον Χριστόν. Υπήρχαν ορισμένοι τόποι στους οποίους σύχναζαν οι λεπροί. Και οι τόποι αυτοί ήταν εις το ύπαιθρον. Ποτέ μέσα στις πόλεις. Εθεωρούντο νομικώς ακάθαρτοι.
Και τρίτον, ο θάνατος. Εάν πέθαινε κάποιος άνθρωπος, εκεί εις το σπίτι μέσα, εθεωρείτο το σπίτι ακάθαρτον και ο νεκρός ακάθαρτος. Εκείνοι που τον επεριποιούνταν να τον πλύνουν, να τον καθαρίσουν, να τον θάψουν, έπρεπε μετά ταύτα να υποστούν νομικόν καθαρισμόν. Ήταν ακάθαρτοι, αν πέθαινε το πρωί ο άνθρωπος, μέχρι το βράδυ ακάθαρτοι. Ο «ναζιραίος», ο αφιερωμένος στον Θεό, δεν έπρεπε να δει ούτε νεκρόν. Όχι να αγγίξει, ούτε να δει. Εάν του ‘λεγαν: «Πέθανε ο πατέρας σου», δεν έπρεπε να πάει να δει τον πατέρα του νεκρόν· διότι, ως αφιερωμένος στον Θεό, δεν χωρούσε τίποτε το ακάθαρτον μέσα σε μια αφιέρωση. Θυμηθείτε όταν οι Εβραίοι, δεν ήθελαν να μπουν παραμονή του Πάσχα εις το Πραιτώριον· «ἵνα μή μιανθῶσιν», όπως λέει ο ευαγγελιστής, Ιωάννης μου φαίνεται. Για να μη μιανθούν, βεβηλωθούν, για να μπορέσουν να φαν το Πάσχα. Αλλιώς δεν μπορούσανε να φάνε το Πάσχα. Εθεωρούντο ακάθαρτοι. Έπρεπε να υποστούν νομικόν καθαρισμόν. Αλλά δεν έμεναν περιθώρια για νομικόν καθαρισμόν και για να μην μιανθούν και μείνουν χωρίς να φάγουν το Πάσχα, μένουν έξω από το Πραιτώριον. Έξω από το δικαστήριο.
Ώστε η γέννησις, η αρρώστια και ο θάνατος. Γιατί; Και αυτά αναφέρονται στον άνθρωπον. Ο Χριστός, όπως ξέρετε, όταν κλήθηκε από τον Ιάειρον, δεν είπε κανένα λόγον εις την κόρη του να αναστηθεί, όπως είπε εις τον Λάζαρον. Εις τον Λάζαρον είπε: «Έλα έξω». Δεν τον ήγγισε τον Λάζαρον. Την κόρη του Ιαείρου όμως την ήγγισε. Την έπιασε από το χέρι. Θα μπορούσαν να πουν οι Εβραίοι για μια στιγμή: «Ήτο ακάθαρτος ο Χριστός· γιατί ήγγισε νεκρόν». Αλλά εφόσον ο νεκρός έγινε ζωντανός, πώς θα ‘τανε πια νεκρός, θα ΄ταν ακάθαρτος; Το σημαντικό όμως είναι ότι ο Χριστός πιάνοντας από το χέρι νεκρό άνθρωπο, πτώμα, καταργεί την έννοια του ακαθάρτου. Καταργεί την έννοια του ακαθάρτου!
Αλλά τι έννοια είχε αυτή; Ιδού, αγαπητοί μου. Η γέννησις του ανθρώπου συνοδεύεται με την επιθυμία. Αλλά η επιθυμία είναι ο πυρήν του προπατορικού αμαρτήματος. Ενθυμείσθε φέτος είχαμε κάνει ανάλυση της εννοίας της επιθυμίας. Συνεπώς, όταν καθορίζεται η γυναίκα με τη γέννηση ότι είναι ακάθαρτος, σημαίνει: πρέπει να έχει μπροστά στα μάτια της και αυτή και οι άλλοι, ότι είναι κάτω από το προπατορικόν αμάρτημα. Δεύτερον. Πρώτη συνέπεια αυτής της καταστάσεως του προπατορικού αμαρτήματος είναι η αρρώστια. Διότι ο Θεός δεν έκανε ούτε τον θάνατον, ούτε την ασθένεια. Συνεπώς πρώτος καρπός του προπατορικού αμαρτήματος είναι η αρρώστια. Την καθορίζει ως ακαθαρσία και λέγει- μάλιστα ακόμη και την ονείρωξιν, και την ονείρωξιν τη θεωρεί ακάθαρτο πράγμα. Μία ημέρα θεωρείται ακάθαρτος. Η γυναίκα που έχει την έμμηνο ροή και στην καρέκλα που θα καθίσει, η καρέκλα θεωρείται ακάθαρτος. Δηλαδή αυτή η έντονος εικόνα μπροστά στον άνθρωπο ότι είναι κάτω από το προπατορικόν αμάρτημα. Και το άλλο το μεγάλο αποτέλεσμα του προπατορικού αμαρτήματος είναι ο θάνατος. Διότι, επειδή ημάρτησαν οι πρωτόπλαστοι, εισήχθη ο θάνατος. Συνεπώς, τονίζεται η ακαθαρσία του νεκρού για να τονιστεί το προπατορικό αμάρτημα.
Και γιατί τόσο έντονα τονίζεται το προπατορικόν αμάρτημα; Δια να τονιστεί έντονα η ανάγκη του Λυτρωτού. Πότε κάναμε, παρακαλώ, ή μάλλον, πότε βοηθάμε τον άρρωστο να πει: «Θέλω γιατρό» · όταν του παραστήσομε ότι η αρρώστιά του είναι πολύ σοβαρή. Τότε τι λέγει; «Τον γιατρό!». Έτσι κι εδώ. Πότε ο άνθρωπος θα ζητούσε την λύτρωση; Όταν θα καταλάβαινε ότι είναι βαριά άρρωστος. Γι΄αυτό τόσο έντονα προβάλλεται το προπατορικόν αμάρτημα. Να γίνει αισθητή η παρουσία και η ανάγκη του Μεσσίου, του Λυτρωτού. Αλλά θα μου πείτε, αφού έτσι έχουν τα πράγματα, γιατί ο άνθρωπος να μπερδεύεται και θέλει να κολλάει σε μερικά πράγματα;
Αγαπητοί μου. Είναι μία αρρώστια της διανοίας, και αυτή αποτέλεσμα του προπατορικού αμαρτήματος. Το μυαλό του ανθρώπου κολλάει– περίεργο πράγμα- κολλάει· όπως κολλάει η βελόνα πάνω στην πλάκα του γραμμοφώνου, του πικάπ, και παίζει το ίδιο πράγμα· και δεν θέλει να ξεκολλήσει ο άνθρωπος από αυτό που βλέπει έτσι. Γιατί; Διότι ο άνθρωπος, έπαθε, το κατ΄εικόνα, έπαθε μία φθορά. Μόνος του δε, δεν θέλει να απαλλαγεί από τη φθορά αυτή. Και μέσα σε αυτή τη φθορά, κινείται και έτσι δεν μπορεί να συλλάβει την εικόνα των πραγμάτων καθαρή. Καθαρή. Και εδώ θα είχε αξία η περίπτωση του σπηλαίου του Πλάτωνος, που έχει φαίνεται κάποια παράδοση και ότι ο Πλάτων δεν είπε το παράδειγμα αυτό τυχαία, ότι οι άνθρωποι πάντα θέλουν να βλέπουν τη σκιά των όντων, χωρίς να μπορούν να ίδουν την εικόνα των όντων, όπως έχει. Αυτό εις τον πνευματικό τομέα και στον θρησκευτικό τομέα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό. Είναι δυστύχημα.
Ευθύς παρακάτω, ευθύς παρακάτω, θα δούμε μία μορφή, τον Συμεών, τον γέροντα, ο οποίος είχε καθαρή αντίληψη των πραγμάτων και τίθεται το ερώτημα: «Γιατί;». Αλλά θα το δούμε στη συνέχεια του πράγματος.
Πάντως, να τελειώσουμε από το χωρίον αυτό, η Θεοτόκος δεν υπέκειτο εις την ανάγκη τέτοιου καθαρισμού, διότι δεν συνέλαβε κατόπιν επιθυμίας, δεν υπήρξε σύλληψις κατά φύσιν, ώστε να υπεισέλθει το προπατορικόν αμάρτημα. Ήτο λοιπόν η Θεοτόκος καθαρή. Η ιδία δε, ως φέρουσα το προπατορικόν αμάρτημα, το έφερε η Παναγία, εκαθαρίσθη με την έλευσιν του Αγίου Πνεύματος. Όταν δηλαδή, είπε ο άγγελος «Καί πνεῦμα ἅγιον ἐπισκιάσει σοι», «θα σε επισκιάσει», εκεί γίνεται και η κάθαρσις της Θεοτόκου ώστε και η ιδία καθαρή και ο τόκος της καθαρός. Συνεπώς δεν αναφερόμεθα πια εις την Θεοτόκον. Αλλά και αυτό γίνεται για να μην σκανδαλιστούν οι γύρω. Και η Παναγία πληροί τον νόμον· αν και δεν είχε ανάγκη. Πληροί τον νόμον· όμως, εις τον στίχον αυτόν, έχομε πάλι δύο σημεία. Όπως στο προηγούμενο, στην περιτομή και το όνομα, και για τον Χριστόν η περιτομή ήτο περιττή, το όνομα έπρεπε να μπει, εδώ έχομεν τον καθαρισμόν και την παράστασιν. Ο καθαρισμός περιττός, η Θεοτόκος δεν είναι ακάθαρτος. Έχομεν την παράστασιν. Τίνος; Του Ιησού εις τον ναόν. Έφερε η Θεοτόκος τον Ιησούν εις τον ναόν, για να Τον παραστήσουν, λέγει, εις τον ναόν. Να τον παραστήσουν. Τι σημαίνει αυτό; «Παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ». «Ἀνήγαγον αὐτόν εἰς Ἱεροσόλυμα, παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ». «Να παρουσιάσουν». Αυτό το «να παρουσιάσουν», αναφέρεται εις την Παλαιά Διαθήκη ως εξής: Για να μην ξεχάσουν οι Εβραίοι, ως άνθρωποι επιλήσμονες την ευεργεσία που τους έκανε ο Θεός, να τους βγάλει από την Αίγυπτο κατά τόσον καταπληκτικόν τρόπον, με τις δέκα πληγές του Φαραώ κ.λ.π. τους είπε εις ανάμνηση της τελευταίας πληγής, εις την οποίαν, έπεσαν μεν οι Αιγύπτιοι, απηλλάγησαν όμως οι Εβραίοι, ότι, θα το διαβάσω καλύτερα· είναι από το «Ἔξοδος»: «Ἁγίασόν μοί πᾶν πρωτότοκον, πρωτογενές, πᾶσαν μήτραν διανοῖγον ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ». Δηλαδή, «κάθε πρωτότοκο παιδί θα έρχεσαι να μου το αφιερώνεις. Θα το πάρεις πίσω σπίτι σου, αφού θα μου δώσεις αντάλλαγμα», λέει ο Θεός. Μία θυσία. Ένα πρόβατο, αν ήσουν πλούσιος· εάν δεν ήσουν, ένα ζευγάρι περιστέρια, ένα ζευγάρι τρυγόνια. Αυτό, αν θα σε ρωτήσει, λέει, το παιδί σου τι είναι, θα πεις: «Επειδή ο Κύριος μάς απήλλαξε από τους Αιγυπτίους και τα πρωτότοκά μας δεν πέθαναν, του τα αφιερώνουμε». Δηλαδή είναι μία τελετή αναμνήσεως του θαύματος. Αναμνήσεως του ευχαριστώ, της ευγνωμοσύνης. Έχομε λοιπόν μία παράσταση. Αλλά αυτή η παράστασις ταυτοχρόνως είναι και μία προσφορά· διότι προσφέρει ο πατέρας το πρωτότοκο παιδί του, το αγόρι του. Το προσφέρει.
Αλλά, γιατί εδώ προσάγεται ο Ιησούς; Προσφέρεται ως δώρο· διότι για να το πάρεις πίσω, πρέπει να προσφέρεις την αξία του δώρου. Γι’αυτό έδιναν εκείνο το οποίο έδιναν. Για τη θυσία του δώρου. Μάλιστα, από τα δύο πουλιά, τα δύο τρυγόνια ας πούμε, τα δύο περιστέρια, το ένα το έσφαζε ο ιερεύς για τον καθαρισμό της γυναικός, της μητέρας του. Και το άλλο το άφηνε ελεύθερο να φύγει ως δώρον δια το παιδί. Έχομε λοιπόν το στοιχείο της προσφοράς. Ο Χριστός δυο φορές προσεφέρθη εις τον Πατέρα. Δύο φορές. Άνθρωπος. Η μία είναι εις τον ναόν και η άλλη είναι εις τον Γολγοθά. Αυτό, αυτή η διπλή προσφορά του Χριστού επαναλαμβάνεται μέσα εις την Θείαν Λειτουργίαν. Όταν με το πρόσφορό μας, που χαράξαμε τον Αμνόν, υψώνομε, προσάγομε, προσκομιδή- προσαγωγή, προσκομιδή, προσφορά· είδατε; Σηκώνομε την προσφορά· είναι δώρον προς τον Πατέρα, δηλαδή ο Ιησούς είναι δώρο στον Πατέρα. Δεν προσφέρομε το ψωμί εις τον Πατέρα, αλλά ο Ιησούς αντιπροσωπεύεται από τον Άρτον και προσφέρεται ο Ιησούς ως δώρο για τον Πατέρα. Γι΄αυτό εις την προσκομιδή βάζουν άλλοι μεν την εικόνα της κενώσεως, της ταπεινώσεως, άλλοι δε της Γεννήσεως. Και οι δύο είναι σωστές. Η Γέννησις ως προσφορά· θα μου πείτε γιατί δεν βάζουμε την Υπαπαντή; Διότι και η Γέννησις είναι προσφορά στον Πατέρα. Αλλά και η κένωσις το ίδιο, γιατί εκεί όταν χαράζουμε πάνω εις τον Αμνόν, κάνομε προκαταρκτικά του Πάθους. «Θύεται ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου· ὅτι αἴρεται ἡ ζωή Αὐτοῦ ἀπό τῆς γῆς» κ.τ.λ. Είναι λοιπόν προκαταρκτικά της θυσίας. Και γίνεται την ώρα που προσφέρεται το δώρον. Όταν λέμε: «Τά Σά ἐκ τῶν Σῶν Σοί προσφέρομεν», προσφέρομεν δώρον. Κατόπιν, θα προσφερθεί ο Χριστός ως θυσία εις τον Πατέρα. Όταν θα πει ο ιερεύς: «Καί ποίησον, τόν μέν Ἄρτον τοῦτον, Τίμιον Σῶμα τοῦ Χριστοῦ Σου», εκεί έχομε ταυτοχρόνως μεταβολή της θείας προσφοράς. Ταυτοχρόνως. Ενθυμείσθε τα λέγαμε πρόπερσι αυτά. Ώστε έχομε δύο προσφορές. Τη μία ως δώρον και την άλλη ως θυσία. Η μία στην προσκομιδή και η άλλη μέσα στη Θεία Λειτουργία. Αυτό επαναλαμβάνεται στη Θεία Λειτουργία όπως σας είπα και είναι ακριβώς όπως ο Χριστός προσεφέρθη προς τον Πατέρα.
23 στίχος: «Καθὼς γέγραπται ἐν νόμῳ Κυρίου ὅτι πᾶν ἄρσεν διανοῖγον μήτραν ἅγιον τῷ Κυρίῳ κληθήσεται». Εδώ δικαιολογεί αυτό που προηγουμένως σας είπα ως προς την Παλαιά Διαθήκη. 24: «καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαν κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν νόμῳ Κυρίου, ζεῦγος τρυγόνων ἢ δύο νεοσσοὺς περιστερῶν». Και αυτό το αναλύσαμε. «Και θα δώσουν θυσία». Εάν λοιπόν εδώ αναφέρονται τα περιστέρια και τα τρυγόνια, πρέπει η προσφορά του Χριστού να ήτανε η προσφορά των πτωχών. Η προσφορά των πτωχών… Επτώχευσε δι’ ημάς ο Χριστός.
Και τώρα μπαίνουμε σε μία νέα σκηνή. Θα το ξέρετε πάντοτε, ο Ευαγγελιστής Λουκάς, όταν θέλει να εισαγάγει μια νέα σκηνή, συχνά χρησιμοποιεί το «Ιδού». Θέλει να ελκύσει την προσοχή. Και λέει ο στίχος 25: «Καὶ ἰδοὺ ἦν ἄνθρωπος ἐν Ἱεροσολύμοις ᾧ ὄνομα Συμεών, καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος, δίκαιος καὶ εὐλαβής, προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ Ἰσραήλ, καὶ Πνεῦμα ἦν Ἅγιον ἐπ᾿ αὐτόν». «Ήταν», λέγει, «κάποιος άνθρωπος εις τα Ιεροσόλυμα». Ο άνθρωπος αυτός δεν ήτο ιερεύς. Προσέξτε, υπογραμμίζω: Δεν ήτο ιερεύς. Υπάρχει ίσως η ευρεία αντίληψις ότι ο Συμεών ήτο ιερεύς. Όχι. Αν ήτο ιερεύς, θα μας το έλεγε ο Ευαγγελιστής Λουκάς αυτό. Δεν ευρίσκετο εις το ιερόν. Πρέπει να σας πω ακόμη ότι το όλο κτίσμα διαιρείτο σε δύο γενικά μέρη· εις το ιερόν και εις τον ναόν. Όταν λέγει ιερόν εννοεί τις αυλές και όλες τις οικοδομές που ευρίσκοντο εις τας αυλάς. Είχε πολλές αυλές ο ναός του Σολομώντος. Πολλές αυλές. Αν έχετε δει αναπαράσταση του ναού, θα το έχετε αντιληφθεί αυτό. Συνεπώς, ιερόν λέγεται όλα τα εξωτερικά κτίσματα, τα εκτός του κυρίως ναού, και οι αυλές· και ναός λέγεται το κύριον κτίσμα, μέσα εις το οποίον εγίνετο η λατρεία. Ο ναός τώρα είχε ιδιαίτερα χωρίσματα, δεν μένω εκεί· όταν λέγει εδώ ότι ήρθε εις το ιερόν ο άνθρωπος αυτός, ήρθε εις την αυλήν, έξω από τον ναό. Απηγορεύετο δε να μπει εθνικός και εις το ιερόν, δηλαδή και εις την αυλήν, όχι μόνο εις τον ναόν.
Και ο άνθρωπος αυτός έρχεται, το όνομά του Συμεών, όπως είδαμε, κάτω από το Πνεύμα το Άγιον. Από την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος. Να μια προώθησις. Το Πνεύμα το Άγιον τού λέγει: «Πήγαινε εις τον ναόν· πήγαινε εις τον ναόν». Όπως ακριβώς συνέβη με τον Φίλιππον τον διάκονον, όταν το Πνεύμα το Άγιον του λέγει: «Σήκω, πήγαινε ‘’κατά μεσημβρίαν’’ – δηλαδή προς νότον– στον δρόμο που πάει προς την Γάζα». Πάλι το Πνεύμα το Άγιον τού λέει, όταν περνούσε το αμάξι του Αιθίοπος- πώς το λέγει; Δεν μπορώ να σας πω, δεν ξέρω, δεν ξέρω πώς… Ωθεί, εμπνέει: «Κάνε αυτό». «Προσκολλήθητι», λέει, «τῷ ἅρματι». «Κόλλησε, άρπαξε, γαντζώσου από το άρμα».
Βλέπετε λοιπόν ότι κάτω από την επίδραση και έμπνευση και ώθηση του Αγίου Πνεύματος, ο Συμεών αφήνει το σπίτι του, θα ‘λεγε κανείς, κάπως ξαφνικά, φυσικά πήγαν ο Ιωσήφ και η Θεοτόκος με το βρέφος Ιησούν, δεν θα ‘ταν πολλή ώρα, θα ‘καναν το έργο τους και θα έφευγαν, πολύ λίγη ώρα, ελαχίστη. Συνεπώς ξαφνικά πρέπει να φεύγει ο άνθρωπος από το σπίτι του, να πηγαίνει κατευθείαν για τον ναό.
Έχει πολύ σημασία αυτό. Αλλά, σε λίγο, θα εμφανιστεί μία γυναίκα. Είναι η Άννα η προφήτις. Τόσο ο Συμεών- που θα το αναλύσουμε ιδιαιτέρως αυτό- όσο και η Άννα η προφήτις, ομολογούν θαυμαστά πράγματα. Λέγει ο Συμεών μόλις είδε το βρέφος: «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ». «Τώρα να πεθάνω. Όπως είμαι. Είδαν τα μάτια μου το σωτήριόν σου». Η Άννα να βεβαιώνει και να λέγει ότι «Αυτός είναι σπουδαίος· είναι ο Μεσσίας». Και λέγει εις την Θεοτόκον ότι «οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ». Γιατί; Διότι εδώ, αγαπητοί μου, εις μίαν πράξιν ασημότητος, έρχεται μία πράξις επισημότητος, για να μας βγάλει από έναν ενδεχόμενον σκανδαλισμόν. Ενθυμείσθε στην Γέννησιν; Σε ένα στάβλο, σε ένα παχνί, ανακλίνεται ο Υιός του Θεού· που έγινε άνθρωπος. Κι όμως. Ενώ κανείς δεν παίρνει είδηση ότι κάποιο παιδάκι γεννήθηκε εκείνη τη νύχτα, όλος ο ουράνιος κόσμος, όλοι οι άγγελοι, υμνούν και δοξολογούν τον Θεόν. Μέσα εις την ασημότητα και την ταπείνωση, έρχεται μία πράξις επισημότητος, δια να υπογραμμίσει ότι εδώ κρύπτεται μυστήριον καταπληκτικόν. Τώρα, εις την πράξιν αυτήν της ασημότητος, ότι μια γυναίκα, από ‘κείνες τις χιλιάδες γυναίκες που ποτέ πέρασαν από τον ναόν, έρχεται σε μία πράξη τόσο συνηθισμένη, όπως και παρ’ ημίν, που οι γυναίκες πάνε να πάρουν σαραντισμόν· κάποιο απόγευμα θα πάνε στον Εσπερινό να πάρουν τον σαραντισμό. Ποιος θα ανοίξει; Ποιος είναι στον ναό; Είναι κανείς; Ασημότης λοιπόν. Μέσα σ’ αυτήν την ασημότητα έρχεται μία επιβεβαίωσις προφητική, ότι αυτό το νήπιον είναι ο Μεσσίας του κόσμου.
Αλλά ο άνθρωπος αυτός ήτο δίκαιος· ήτο και ευλαβής. Ανήκε εις το λήμμα του λαού του Θεού. Εις το λήμμα. Εις το κατάλοιπον· διότι οι Εβραίοι δεν είχαν πλέον ακριβή αντίληψη περί του Μεσσίου. Κάτω από τις αναθυμιάσεις των ιδίων των επιθυμιών έχασαν την εικόνα του αληθούς Μεσσίου. Είναι εκείνο που προηγουμένως σας είπα: Γιατί χάνομε την εικόνα την αληθινή των πραγμάτων; Διότι μπαίνει το στοιχείο επιθυμία. Παντού εισχωρεί το προπατορικόν αμάρτημα. Δεν αφήνει τον άνθρωπο να αντιληφθεί τα πράγματα στην αλήθειά τους, στη γυμνή τους αλήθεια. Όταν όμως ο άνθρωπος θα θέσει τον εαυτόν του κάτω από την υπακοή του Θεού και την πίστη του Θεού, τότε καθαρίζεται το εσωτερικό του, βλέπει όσο δυνατόν να δει.
Αυτός λοιπόν ο άνθρωπος, καθορίζεται, ήτο δίκαιος και ευλαβής. Συνεπώς είχε προϋποθέσεις καθαρότητος. Θα πει –δεν θα το πούμε σήμερα- ότι ο Μεσσίας είναι «φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν». Μεγάλης σημασίας αυτό. Δεν είναι εις αποκάλυψιν Ισραήλ, αλλά είναι εις δόξαν του Ισραήλ. «Εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν». Ξέρετε τι σήμαινε αυτό; Ότι αυτό που είπε ο Συμεών ήταν πέρα για πέρα αντισοβινιστικόν. Οι Εβραίοι λέγανε: «Ο Μεσσίας είναι δικός μας. Δεν ανήκει σε κανέναν άλλον!». Ο Συμεών λέγει: «Ο Μεσσίας είναι μεσσίας των εθνών, όλου του κόσμου». Αυτό είναι όμως μια αλήθεια που βγαίνει από μια καθαρότητα. Κανείς δεν θα μπορούσε να το πει αυτό. Κι όμως το λέγει ο Συμεών. Γιατί; Κάτω από το Πνεύμα το Άγιον εμπνευσμένος, επειδή ήτο δίκαιος και ευλαβής.
Ο Συμεών, αγαπητοί μου, ανήκε εις την τάξιν εκείνων των ανθρώπων που έμεναν πιστοί εις το θέλημα του Θεού. Ήταν η οικογένεια του Ζαχαρίου και της Ελισάβετ, ήτο η οικογένεια της Θεοτόκου, ήτο η οικογένεια της Άννας της Προφήτιδος, ήτο η οικογένεια του Συμεών – αυτούς τουλάχιστον που αναφέρει η Αγία Γραφή-· ήταν λίγοι αυτοί που είχαν καθαρή εικόνα περί του Μεσσίου. Εκείνοι που μπορούσαν να μελετούν την Αγίαν Γραφήν και να βλέπουν ορθά τα πράγματα.
Αλλά – επιτρέψατέ μου μια μικρή παρένθεση και θα τελειώσουμε- εδώ λέγει ότι «προσεδέχετο παράκλησιν τοῦ Ἰσραήλ», έτσι λέγει το ιερόν κείμενον, ότι «προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ Ἰσραήλ». «Παράκλησις» θα πει παρηγορία· «προσδεχόμενος» θα πει αναμένων· περίμενε παράκληση. Δηλαδή ότι ο Μεσσίας θα ήτο η παράκλησις, θα ήτο η παρηγορία του λαού. Να γιατί ο Χριστός είπε στους μαθητάς Του: «Συμφέρει», λέει, «Εγώ να φύγω. Θα σας στείλω άλλον Παράκλητον, το Πνεύμα της Αληθείας». Όταν λέγει «άλλον Παράκλητον» σημαίνει ότι ομιλεί και έχει υπόψιν για έναν ομοίως δεύτερον. Ποιος είναι ο άλλος; Το ένα είναι το Πνεύμα το Άγιον και ο άλλος; Είναι ο Ίδιος. Βλέπετε πώς ονομάζει ο Χριστός τον εαυτόν Του; Παράκλητον. Βλέπετε πώς ο Συμεών αποκαλεί τον Μεσσίαν; Παράκλησιν εις τον Ισραήλ. Περίμενε παράκληση· παρηγορίαν. Δηλαδή ο Μεσσίας είναι Παράκλητος· παρηγορία, παρήγορος.Το Πνεύμα το Άγιον λέγεται Παράκλητος. Γιατί; Διότι μένει και μας βοηθά, μας παρηγορεί, μας ενισχύει. Κι ο Χριστός λοιπόν Παράκλητος· και το Πνεύμα το Άγιον Παράκλητος.
Αλλά εκείνο το «προσδεχόμενος», το οποίο θα είναι και το τελευταίο της αναλύσεώς μας, είναι το εξής. Προσδέχομαι σημαίνει περιμένω. Περιμένω σημαίνει ότι ερευνώ· ερευνώ. Επί παραδείγματι, αν περιμένω κάθε μέρα να δω να δημοσιεύεται μια είδησις που τη θέλω να είναι έτσι, συγκεκριμένη· την περιμένω την είδηση αυτή, αλλά από πού θα τη μάθω; Πρέπει να διαβάζω τις εφημερίδες. Κάθε μέρα λοιπόν παίρνω όλες τις εφημερίδες, κάθομαι και ψάχνω από τα χοντρά μέχρι τα ψιλά γράμματα, να δω αυτό που περιμένω. Γιατί δεν ξέρω πού θα είναι γραμμένο. Στα μεγάλα, τα χονδρικά ή στα ψιλά. Δηλαδή κάνω έρευνα. Ε λοιπόν, ερευνούσε ο Συμεών. Τι ερευνούσε; Την Αγίαν Γραφήν. Ποιες ήταν οι προϋποθέσεις της ερεύνης του; Το ότι ήτανε δίκαιος και ευλαβής. Ποιον είχε βοηθό στην έρευνα; Το Πνεύμα το Άγιον. Και ψάχνει…
Εμείς ψάχνομε; Ακούστε πώς το λέγει αυτό ο Απόστολος Πέτρος: «περὶ ἧς –της οποίας- σωτηρίας ἐξεζήτησαν καὶ ἐξηρεύνησαν προφῆται». Ἐξεζήτησαν. Ακούτε; Το ρήμα ἐκ- ζητῶ σημαίνει «ζητώ από». Συνεπώς σαν να λέγω: «Τι έχεις εδώ; Τι έχει εδώ μέσα; Θα το ανοίξω να δω τι έχει εδώ μέσα». Αυτό θα πει «ἐκ- ζητῶ». «Ἐξεζήτησαν» λοιπόν «προφῆται καὶ ἐξηρεύνησαν». «Ἐρευνῶ ἐκ»· είναι έντονο. «Οἱ περί εἰς ἡμᾶς χάριτος προφητεύσαντες ἐρευνῶντες, εἰς τίνα ἤ ποῖον καιρόν ἐδήλουν τό ἐν αὐτοῖς Πνεῦμα Χριστοῦ». Είδατε; «Που θα φανέρωνε», λέει, «το Πνεύμα του Χριστού εις τίνα και εις ποίον καιρόν θα εγίνοντο αυτά». Ώστε λοιπόν ερευνούσε.
Και τον πληροφορεί το Πνεύμα του Θεού τον Συμεών: «Δεν θα πεθάνεις, έως ότου δεις το σωτήριον του Θεού». «Σωτήριον τοῦ Θεοῦ» είναι ο Σωτήρ, δηλαδή ο Μεσσίας. Δεν θα πεθάνεις. Πόσο ετών να ήτο; Ογδόντα; Ενενήντα; Εκατό; Εκατόν είκοσι; Εκατόν πενήντα; Δεν μας λέει η Αγία Γραφή. Ο λόγος του Θεού δεν μας λέγει. Ένα μας λέγει μόνο. Ότι ερευνούσε ανά πάσα στιγμή πότε θα έρθει ο Μεσσίας. Είχε άραγε υπόψη ο Συμεών τις περίφημες εβδομάδες του Δανιήλ; Οι περίφημες εβδομήντα εβδομάδες του Δανιήλ συμπίπτουν ακριβώς με τη Γέννηση του Χριστού. Εβδομήντα εβδομάδες. 490 χρόνια. 7 x 7 = 49. 490 χρόνια. Είναι ο Δανιήλ ο μόνος που ορίζει επακριβέστατα το έτος Γεννήσεως του Μεσσίου. Τι έκανε λοιπόν ο Συμεών; Έψαχνε.
Ο άγιος Ιγνάτιος, ο αποστολικός αυτός πατήρ, επίσκοπος Αντιοχείας, ο Θεοφόρος, πηγαίνοντας στη Ρώμη, στέλνει μια επιστολή στον άγιο Πολύκαρπο –που τον γιορτάζουμε σήμερα- κι αυτός αποστολικός πατήρ, επίσκοπος Σμύρνης. Στην επιστολή αυτή που του στέλνει, στον δρόμο τη γράφει την επιστολή, έγραψε κι άλλες επιστολές, στον δρόμο, γράφει το εξής πολύ σπουδαίο: Λέει σαν επίσκοπος που ήτο και υπεύθυνος συνεπώς του λαού του, του λαού της Σμύρνης, στον Πολύκαρπον: «Τούς καιρούς καταμάνθανε». «Μανθάνω κατά». Μαθαίνω συνεπώς πολύ καλά. Αυτό θα πει καταμανθάνω. «Τους καιρούς», λέει, «μελέτα τους και μάθαινέ τους καλά. Τα μάτια σου ανοιχτά. Μελέτα την εποχή. Μελέτα τις εποχές. Μελέτα τους χρόνους». «Τὸν ὑπὲρ καιρὸν προσδόκα»
«Εκείνον που είναι πέρα από τους καιρούς, περίμενέ τον». Δηλαδή; Τη Δευτέρα του Χριστού παρουσία. Μ’ άλλα λόγια: «Βλέπε, μελέτα τα σημάδια που ο Χριστός έρχεται. Περίμενε Εκείνον που είναι πέρα από τους χρόνους, από πλευράς ουσίας». «Τόν ἄχρονον, τόν ἀόρατον, τόν δι’ ἡμᾶς ὁρατόν πού ἔγινε ἄνθρωπος· τόν ἀψηλάφητον, τόν ἀπαθῆ, τόν δι’ ἡμᾶς παθητόν, τόν κατά πάντα τρόπον δι’ ἡμᾶς ὑπομείναντα». Αλλά όταν λέγει εις τον Πολύκαρπον, τον άγιον Πολύκαρπον ο άγιος Ιγνάτιος: «Τούς καιρούς καταμάνθανε», ποιος θα μπορούσε να βοηθήσει και εμάς να αποκρυπτογραφούμε τους καιρούς; Η αποκρυπτογράφησις του καιρού είναι πάλι έργο του προφήτου. Πρέπει να έχεις Πνεύμα Θεού, δεν δύνασαι να αποκρυπτογραφήσεις.
Ο Συμεών είναι ο πρώτος που δείχνει τον Χριστόν. Είναι πιο δύσκολο από του να πεις μια γυναίκα φτωχιά, η Θεοτόκος, με μια μαντήλα στο κεφάλι της, και ένας γέροντας δίπλα της, ο Ιωσήφ, κρατούν ένα μωρό, σαράντα ημερών. Κοινή, κοινοτάτη εικόνα. Θέλω να σας μεταφέρω στον ρεαλισμό των πραγμάτων, για να μπούμε στο πνεύμα. Ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια του ναού κι άλλες μανάδες, κι άλλες γυναίκες με τους άντρες τους πάνε στον ναό. Για την ίδια δουλειά. Έρχεται ο άνθρωπος ο Συμεών να πει: «Αυτός είναι ο Μεσσίας. Αυτό το μωρό είναι ο Μεσσίας». Το παίρνει στην αγκαλιά του. Ω εκείνη η αγκαλιά…
[…] Ότι όσο μένει η χείρα ανοιχτή, έχομε το έλεος του Θεού. Όταν κλείσει η χείρα, τότε έχομε την κρίση του Θεού. «Κρίσις και έλεος», όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, «δεν συνυπάρχουν, δεν συλλειτουργούν, όπως λέγει. Δεν συλλειτουργούν τον αυτόν χρόνον». Γι΄αυτό ο Θεός κατένειμε την κρίσιν και την μακροθυμίαν εις διάφορον χρόνον. Προηγείται το έλεος, ακολουθεί η κρίσις.
[…] χρόνια μετά. Είναι τρομακτικά δύσκολο. Αυτό έκανε τον Ιωάννη μέγα προφήτη. Όχι μόνο ο τρόπος της ζωής του, όχι μόνο η καθαρότητά του, αλλά και ως μέγιστος των προφητών, διότι έδειξε τον Μεσσία. Πολύ δύσκολο πράγμα. Τι λέγει ο αρχιερεύς, ο Καϊάφας,. Επίσημο πρόσωπο. Προφητεύει και αυτός. Ήτανε προφητεία αυτό που είπε ότι συμφέρει να πεθάνει ένας υπέρ του λαού. Και προφητεύει ως αρχιερεύς. Είχε εκείνο το εφώδ, το επιτραχήλιον θα λέγαμε για μας τους κληρικούς, χωρίς το οποίο δεν προφήτευε ο αρχιερεύς. Ηδύνατο λοιπόν να προφητεύει εάν ήτο τίμιος άνθρωπος και θα μπορούσε στο ερώτημα που έκανε στον Χριστόν: «Σε εξορκίζω, εις το όνομα του Ζωντανού Θεού, πες μας, εσύ είσαι ο Μεσσίας;». Και όταν ο Χριστός του λέγει: «Σύ εἶπας». «Είναι όπως το λες. Εγώ είμαι». Κι όταν λέει «Σε εξορκίζω», σημαίνει μεθ’ όρκου η βεβαίωσις. Μεθ’ όρκου η βεβαίωσις. Ο υποκριτής Καϊάφας ξεσκίζει τα ρούχα του. Γιατί; Είναι το Πνεύμα του Θεού, δεν μπορούσε να μείνει σε έναν τέτοιον άνθρωπο. Θα ηδύνατο να αποκρυπτογραφήσει. Και να πει και ο αρχιερεύς. «Αδερφοί μου στο συνέδριο, ξέρετε Ποιον έχουμε μπροστά μας; Πρέπει, πρέπει να γίνουμε σκόνη και καπνός μπροστά σε Εκείνον που έχουμε μπροστά μας τώρα. Και σπεύδουμε να δικάσουμε;». Αλλά δεν βλέπει ο Καϊάφας. Βλέπει όμως ο Συμεών. Λάθεψε; Οι αιώνες το απέδειξαν. Οι αιώνες το απέδειξαν! Δεν λάθεψε.
Λοιπόν. Ο προφήτης αποκρυπτογραφεί τους καιρούς. Πότε έρχεται ο Αντίχριστος; Προφήτης θα ‘ρθει να μας πει: «Αυτός είναι ο Αντίχριστος». Προφήτης θα ‘ρθει να μας το πει. Ποιος θα ‘ναι αυτός ο προφήτης; Πρέπει να σας πω ότι το προφητικό χάρισμα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει μέσα στην Εκκλησία. Εκείνο το «μετά Χριστόν πας προφήτης κ.τ.λ.» που λένε, είναι ανόητο· για να μην πω και ασεβές. Το προφητικό χάρισμα υπάρχει. Λέγει ο Απόστολος ότι θέλει να προφητεύουν όλοι. Η προφητεία είναι βασικό στοιχείο μέσα στην Εκκλησία. Ο πνευματικός άνθρωπος βλέπει τους καιρούς. Μπορεί να μην έχει ίσως μεγάλη διάκριση, εξαρτάται από τον τρόπο της ζωής του, την πνευματικότητά του κτλ., όταν ερευνά όμως και έχει καθαρή καρδιά απέναντι στον Θεό, βλέπει τα σημάδια.
Όπως ξέρετε, ο ιστορικός δεν μπορεί να κρίνει την εποχή του· γιατί είναι βυθισμένος μέσα στην εποχή του και πρέπει να περάσει να βγει απέξω. Δεν μπορείς να βγεις στη θάλασσα, αν είσαι μέσα στη θάλασσα. Πρέπει να βγεις από τη θάλασσα, για να δεις τη θάλασσα. Πρέπει να βγεις από την εποχή σου, για να δεις την εποχή σου. Τώρα πώς ο Χριστιανός καλείται να δει την εποχή του, να τη χαρακτηρίσει και να πει: «Τα σημάδια αυτά, α,β,γ,δ, βάσει του λόγου του Θεού: «Ἐνστήσονται καιροί χαλεποί» θα πει ο Απόστολος στον Τιμόθεο: «Θα ‘ρθουν δύσκολοι καιροί που έτσι κι έτσι κι έτσι κι έτσι… Λάβε τα υπόψη σου αυτά», λέει στον Τιμόθεο. Δηλαδή «καταμάνθανε τους χρόνους» που ο πνευματικός άνθρωπος έρχεται να πει: «Αυτό το σημάδι βάσει του λόγου του Θεού είναι σημάδι ότι …αυτό συνέβη. Έρχεται εκείνο ή έρχεται εκείνο». Πείτε το ίδιο πράγμα που το βλέπετε, που το βλέπει ο πνευματικός άνθρωπος, πείτε το σε έναν ασεβή. Σε έναν μη πνευματικό. Δεν βλέπει τίποτα. Δεν καταλαβαίνει τίποτα. Η όρασις αυτή λοιπόν δεν ανήκει παρά μόνον εις τον πιστόν άνθρωπον.
Όταν ο καθένας μας, αγαπητοί μου, γίνει ένας Συμεών και προσδοκά και προσδέχεται και αναμένει και ερευνά τον λόγον του Θεού. Κατακλυσμός αμαρτίας υπάρχει. Κατακλυσμός ιδεών και αντιλήψεων αντιχριστιανικών υπάρχει. Αφελληνιζόμεθα ημέρα τη ημέρα! Αποχριστιανιζόμεθα ημέρα τη ημέρα! Σαν Έλληνες μιλώ. Και σαν Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Συνεχώς χάνομε έδαφος. Συνεχώς ξεφτίζουμε. Και ερωτούμε: Πού πάμε; Μελετάμε, βλέπουμε τους καιρούς; Πού θα φτάσουμε; Πού θα φτάσουμε; Τι θα γίνει; Και βλέποντες, τι μπορούμε να κάνουμε;
Αγαπητοί μου, μία έκκληση από τον Θεό, να αρχίσουμε να βλέπουμε. Όχι σαν τον Καϊάφα που ήθελε να εθελοτυφλεί. Όχι σαν τον Συμεών, που ήθελε να διακρίνει. Και διακρίνοντες, τουλάχιστον να πούμε την εσχάτη στιγμή: «Κύριε, λυπήσου τον λαό και ξαναφέρε μας πάλι πίσω. Ξεφτίσαμε φοβερά! Και πάμε να χαθούμε. Και σαν Εκκλησία, και σαν πολιτεία. Πάμε να χαθούμε». Οι εχθροί γύρω, έτοιμοι να κατασπαράξουν. Ο εχθρός όμως είναι μέσα. Δεν είναι στα σύνορα. Είναι μέσα. Τον έχομε μέσα μας. Εμείς οι Νεοέλληνες χάσαμε την πίστη μας. Ξεφτίσαμε. Χάσαμε την πίστη μας και στον Θεό και στην πατρίδα. Και στον Θεό και στην πατρίδα. Δεν πιστεύομε πια στην πατρίδα. Δεν πιστεύουμε πια. Ούτε πιστεύουμε εις τον Θεόν πια. Και πρέπει να Τον παρακαλέσουμε τον Θεό να μας ανοίξει τα μάτια, να μας ανοίξει τα μάτια, τουλάχιστον σε λίγους ανθρώπους, να φωνάξουμε, και να σταθούμε μία πέδη, ένα φρενάρισμα εις το φοβερό αυτό κατρακύλισμα. Ας γίνουμε, αγαπητοί μου, νέοι Συμεώνες.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή
μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,
Ψηφιοποίηση και επιμέλεια κειμένου:
Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΗ:
Μακαριστού αρχιμ. Αθαν. Μυτιληναίου, Ομιλίες εις το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, ομιλία 6η, από το 1΄έως το 52.31΄΄.
Η ΥΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ [:Λουκ. 2,22-40]
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΥΡΙΛΛΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ
«Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν ἡμέραι ὀκτὼ τοῦ περιτεμεῖν τὸ παιδίον, καὶ ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦς, τὸ κληθὲν ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου πρὸ τοῦ συλληφθῆναι αὐτὸν ἐν τῇ κοιλία.καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως, ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυμα παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ, καθὼς γέγραπται ἐν νόμῳ Κυρίου ὅτι πᾶν ἄρσεν διανοῖγον μήτραν ἅγιον τῷ Κυρίῳ κληθήσεται (:Και όταν συμπληρώθηκαν οι οκτώ ημέρες για να γίνει στο παιδί η περιτομή, του έκαναν περιτομή, για να επιβεβαιωθεί και με την πράξη αυτή ότι ήταν γνήσιος απόγονος του Αβραάμ. Και Του δόθηκε το όνομα Ιησούς, όπως δηλαδή το είχε ονομάσει ο άγγελος προτού ακόμα συλληφθεί το παιδί στην κοιλιά της μητέρας του. Και η παρουσίαση και η αφιέρωση αυτή γινόταν σύμφωνα με εκείνο που είχε γραφεί στο νόμο του Κυρίου, ότι κάθε αρσενικό παιδί που για πρώτη φορά ανοίγει τη μήτρα της μητέρας του και γεννιέται, δηλαδή κάθε πρωτότοκο και πρωτογενές, πρέπει να θεωρείται και να ονομάζεται αφιερωμένο στον Κύριο)»[Λουκ.2,22-23].
Εδώ λοιπόν με αυτά που αναγνώσαμε πριν λίγο, βλέπουμε ότι υποτασσόταν στους νόμους του Μωυσή ή μάλλον βλέπουμε ο ίδιος ο νομοθέτης και Θεός να υποτάσσεται ως άνθρωπος στους δικούς Του νόμους. Και για ποιο λόγο το κάνει αυτό, θα μας το διδάξει ο σοφότατος Παύλος: «Οὕτω καὶ ἡμεῖς, ὅτε ἦμεν νήπιοι, ὑπὸ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου ἦμεν δεδουλωμένοι· ὅτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν (:έτσι κι εμείς, οι Χριστιανοί, όταν ήμασταν σε νηπιώδη πνευματική κατάσταση, ήμασταν υποδουλωμένοι κάτω από τα στοιχεία του κόσμου(δηλαδή κάτω από τη στοιχειώδη και ανεπαρκή θρησκευτική γνώση που έχει ο κόσμος των ατελών και παχυλών ανθρώπων). Όταν όμως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου που είχε ορίσει η πανσοφία του Θεού, ο Θεός εξαπέστειλε τον Υιό του, που γεννήθηκε από γυναίκα και έζησε σύμφωνα με τις διατάξεις του μωσαϊκού νόμου, για να εξαγοράσει αυτούς που βρίσκονταν κάτω από την εξουσία του μωσαϊκού νόμου, ώστε να λάβουμε την υιοθεσία,που ο Θεός μας είχε υποσχεθεί)»[Γαλ.4,3-4]. Ο Χριστός λοιπόν εξαγόρασε από την κατάρα του νόμου εκείνους που ήταν κάτω από την εξουσία του νόμου, αλλά όμως δεν τον είχαν ακόμη τηρήσει. Και τους εξαγόρασε με ποιον τρόπο; Εκπληρώνοντάς τον.
Αλλά και με άλλον τρόπο. Για να καταργήσει τα εγκλήματα της παράβασης του Αδάμ, παρουσίασε τον εαυτό Του για χάρη μας ευπειθή και υπάκουο σε όλα στον Θεό και Πατέρα Του. Γιατί έχει γραφεί: «ὥσπερ γὰρ διὰ τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπου ἁμαρτωλοὶ κατεστάθησαν οἱ πολλοί, οὕτω καὶ διὰ τῆς ὑπακοῆς τοῦ ἑνὸς δίκαιοι κατασταθήσονται οἱ πολλοί(:διότι, όπως με την παρακοή του ενός ανθρώπου[:του Αδάμ] έγιναν αμαρτωλοί και ένοχοι το πλήθος των απογόνων του Αδάμ, έτσι και με την τέλεια υπακοή, που έδειξε ο Ένας, ο Χριστός, στον Πατέρα, θα γίνουν δίκαιοι το πλήθος των όσων πιστέψουν σε Αυτόν)»[Ρωμ. 5,19].Έθεσε λοιπόν μαζί με εμάς τον αυχένα Του στο νόμο, κάνοντάς το και αυτό κατ’ οικονομία, γιατί έπρεπε να εκπληρώσει όλον τον νόμο.
Όταν λοιπόν ήρθε η ογδόη ημέρα, κατά την οποία συνηθιζόταν να γίνεται η περιτομή στη σάρκα, όπως όριζε ο νόμος, δέχεται την περιτομή και ο ίδιος που έδωσε τον νόμο στον Μωυσή, και πριν από αυτόν στον Αβραάμ. Δέχεται επίσης και το όνομα, δηλαδή το όνομα Ιησούς, το οποίο ερμηνεύεται «Σωτηρία του λαού». Γιατί έτσι θέλησε ο Θεός και Πατέρας να ονομάζεται ο Υιός Του, ο οποίος κατά σάρκα γεννήθηκε από γυναίκα· γιατί τότε έγινε σωτηρία λαού, και όχι ενός, αλλά και κάθε έθνους, και όλης της οικουμένης. Συγχρόνως δηλαδή με την τέλεση της περιτομής, πήρε και το όνομα.
Εμπρός λοιπόν να δούμε πάλι τι σήμαινε το γεγονός αυτό. Ο μακάριος Παύλος είπε: «ἡ περιτομὴ οὐδέν ἐστι, καὶ ἡ ἀκροβυστία οὐδέν ἐστιν(:τίποτε δεν είναι η περιτομή και δεν συντελεί σε τίποτε για τη σωτηρία μας, και τίποτε επίσης δεν είναι η ακροβυστία[:η μη περιτομή)]»[Α΄Κορ. 7,19]. Άραγε ο των όλων Θεός πρόσταξε μέσω του πάνσοφου Μωυσή να τηρείται το τίποτε ,δηλαδή κάτι που σε τίποτε δεν μας ωφελεί για τη σωτηρία μας, και απείλησε μάλιστα με τιμωρία εκείνους που παραβαίνουν αυτήν την εντολή; Ναι, θα μπορούσα να πω. Γιατί όσον αφορά τη φύση του πράγματος, δεν είναι απολύτως τίποτε· όμως έκρυβε μέσα του τύπο μυστηρίου. Γιατί κατά την ογδόη ημέρα αναστήθηκε Χριστός από τους νεκρούς, και μας έδωσε την πνευματική περιτομή. Γιατί έδωσε εντολή σους αγίους Αποστόλους και τους είπε: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος(:λοιπόν, πηγαίνετε τώρα και διδάξατε σε όλα τα έθνη την αλήθεια. Και αυτούς που θα πιστέψουν και θα γίνουν μαθητές σας, βαπτίστε τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος)»[Ματθ. 28,19].
Και Αυτού πάλι προτύπωση ήταν εκείνος ο αρχαίος Ιησούς, δηλαδή ο Ιησούς του Ναυή, ο οποίος μετά από τον Μωυσή έγινε αρχηγός των Ισραηλιτών· γιατί πρώτα πέρασε τους Ισραηλίτες στην απέναντι όχθη του Ιορδάνη, και έπειτα ευθύς αμέσως τούς έκανε την περιτομή με πέτρινα μαχαίρια. Λοιπόν, όταν διαβούμε τον Ιορδάνη, τότε ο Χριστός μάς περιτέμνει με τη δύναμη του αγίου Πνεύματος, όχι καθαρίζοντας τη σάρκα, αλλά αποκόπτοντας μάλλον τον μολυσμό της ψυχής μας.
Την ογδόη λοιπόν ημέρα περιτέμνεται ο Χριστός, και παίρνει, όπως είπα, το όνομα, γιατί τότε ακριβώς έχουμε σωθεί από Αυτόν και μέσω Αυτού. Γιατί λέγει ο απόστολος Παύλος: «ἐν ᾧ καὶ περιετμήθητε περιτομῇ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῶν ἁμαρτιῶν τῆς σαρκός, ἐν τῇ περιτομῇ τοῦ Χριστοῦ, συνταφέντες αὐτῷ ἐν τῷ βαπτίσματι, ἐν ᾧ καὶ συνηγέρθητε διὰ τῆς πίστεως τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ τοῦ ἐγείραντος αὐτὸν ἐκ τῶν νεκρῶν(:έχοντας κοινωνία μαζί Του περιτμηθήκατε με πνευματική περιτομή, που δεν γίνεται με χέρι ανθρώπινο, όπως η ιουδαϊκή περιτομή, αλλά ενεργείται από το Άγιο Πνεύμα. Και η περιτομή αυτή συνίσταται στην απέκδυση και στην αποβολή του σώματος που ήταν υποδουλωμένο στις αμαρτίες της σαρκός. Και η απέκδυση αυτή που έγινε όχι με την κατακοπή του σώματος, αλλά είναι η περιτομή που λάβατε από τον Χριστό, όταν ενταφιαστήκατε μαζί Του στο βάπτισμα. Και δεν ενταφιαστήκατε μόνο, αλλά και αναστηθήκατε μαζί με τον Χριστό μυστηριακώς δια του βαπτίσματος. Και όλα αυτά έγιναν επειδή πιστέψατε στην ενέργεια και τη δύναμη του Θεού ο οποίος Τον ανέστησε από τους νεκρούς. Πιστέψατε, δηλαδή, ότι ο Θεός με την ίδια ενέργεια και δύναμη θα αναστήσει και εσάς από τους νεκρούς)»[Κολ.2,11-12]. Ώστε λοιπόν ο θάνατός Του έγινε για χάρη δική μας, καθώς και η ανάσταση και η περιτομή. Γιατί πέθανε, ώστε εμείς που δια του βαπτίσματός μας πεθάναμε μαζί με Αυτόν , που πέθανε για την αμαρτία, να μη ζήσουμε ποτέ πια για την αμαρτία. Γι’ αυτό έχει ειπωθεί το εξής: «εἰ γὰρ συναπεθάνομεν, καὶ συζήσομεν(:αν πράγματι πεθάναμε μαζί Του δια του βαπτίσματος και διά των θλίψεων, που υποφέρουμε γι’ Αυτόν, μαζί Του και θα ζήσουμε στη μέλλουσα ζωή)»[Β΄Τιμ.2,11].
Λέγεται βέβαια ότι πέθανε για την αμαρτία, όχι επειδή αμάρτησε ο ίδιος (γιατί λέγει το Ευαγγέλιο: «ὃς ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ(:αυτός δεν έκαμε ποτέ καμία απολύτως αμαρτία· ούτε δε και στο στόμα του βρέθηκε ποτέ δόλος ή έστω και ο παραμικρότερος αμαρτωλός λόγος)»[Α΄Πέτρ. 2,22],αλλά εξαιτίας της δικής μου αμαρτίας. Όπως ακριβώς λοιπόν πεθάναμε μαζί με Αυτόν που πέθανε, μαζί Του και θα αναστηθούμε[βλ. παραπάνω, Β΄Τιμ. 2,11].
Eπίσης, επειδή ο Υιός ήρθε μαζί μας, αν και ήταν από τη φύση Του Θεός και Κύριος των όλων, γι’ αυτό και δεν περιφρονεί τα δικά μας μέτρα, αλλά μαζί με εμάς υποτάχτηκε στον ίδιο νόμο, αν και ο ίδιος ως Θεός ήταν νομοθέτης. Περιτέμνεται οκτώ ήμερών μαζί με τους Ιουδαίους, για να επιβεβαιώσει τη συγγένειά Του με αυτούς, ώστε να μην Τον αρνηθούν. Γιατί ο Χριστός αναμενόταν από τη γενεά του Δαβίδ, και τους έδωσε την απόδειξη της συγγένειάς Του με αυτόν. Γιατί, εάν, μολονότι έλαβε την περιτομή, και πάλι έλεγαν «τοῦτον δὲ οὐκ οἴδαμεν πόθεν ἐστίν(:εμείς, που είμαστε σπουδασμένοι και αναγνωρισμένοι άρχοντες του έθνους, ξέρουμε ότι ο Θεός έχει μιλήσει στο Μωυσή και σε κανέναν άλλον. Αυτός μας είναι άγνωστος και δεν ξέρουμε από που είναι και από πού στάλθηκε)»[Ιω.9,29], αν δεν είχε περιτμηθεί σαρκικά και δεν τηρούσε τον μωσαϊκό νόμο, θα είχε εύλογη πρόφαση η άρνησή τους. Αλλά όμως μετά την δική Του περιτομή έχει παύσει η σαρκική περιτομή, επειδή εισάχθηκε σε εμάς αυτό που υποδηλώνεται με αυτή, δηλαδή το βάπτισμα· γι’ αυτό εμείς δεν περιτεμνόμαστε πια.
Νομίζω βέβαια ότι η περιτομή συμβολίζει τρία πράγματα. Ένα ότι σαν κάποιο σημάδι και σφραγίδα ξεχωρίζει τους απογόνους του Αβραάμ και τους διαχωρίζει από τα υπόλοιπα έθνη. Δεύτερον, μέσα της προτυπώνει τη Χάρη και τη δύναμη του αγίου Βαπτίσματος· διότι, όπως ακριβώς αυτός που περιτεμνόταν, με τη σφραγίδα αυτή εντασσόταν παλαιά στο λαό του Θεού, έτσι και αυτός που βαπτίζεται, τυπώνοντας μέσα του ως σφραγίδα τον Χριστό, αναγράφεται στην υιοθεσία του Θεού. Και τρίτον, είναι σύμβολο των προσερχόμενων στην πίστη με τη χάρη, οι οποίοι με τον κοφτερό λόγο της πίστεως και με κόπους ασκητικούς αποκόπτουν τις επαναστάσεις των σαρκικών ηδονών και παθών και τα απονεκρώνουν,όχι κόβοντας το σώμα, αλλά καθαρίζοντας την καρδιά, και κάνοντας την περιτομή όχι σύμφωνα με τον νόμο,αλλά πνευματικά· και όπως διαβεβαιώνει ο θεόπνευστος Παύλος, ο έπαινος αυτών δεν έχει ανάγκη από την ανθρώπινη επίκριση, αλλά εξαρτάται από την ουράνια απόφαση[Ρωμ. 2, 28-29: «Οὐ γὰρ ὁ ἐν τῷ φανερῷ Ἰουδαῖός ἐστιν, οὐδὲ ἡ ἐν τῷ φανερῷ ἐν σαρκὶ περιτομή, ἀλλ᾿ ὁ ἐν τῷ κρυπτῷ Ἰουδαῖος, καὶ περιτομὴ καρδίας ἐν πνεύματι, οὐ γράμματι, οὗ ὁ ἔπαινος οὐκ ἐξ ἀνθρώπων, ἀλλ᾿ ἐκ τοῦ Θεοῦ(: διότι Ιουδαίος αληθινός και άξιος των δωρεών του Θεού δεν είναι εκείνος, που εξωτερικώς φαίνεται ως Ιουδαίος, ούτε αληθινή περιτομή είναι εκείνη, που έχει γίνει και φαίνεται στη σάρκα. Αλλά πραγματικός και ευάρεστος στον Θεό Ιουδαίος είναι εκείνος, που με το άγνωστο στους ανθρώπους και κρυφό εσωτερικό του που είναι φανερό μόνο στον Θεό, λατρεύει και υπακούει στον Θεό. Και αληθινή περιτομή είναι η αποκοπή πάσης κακίας και ενοχής από την καρδιά, η οποία γίνεται με την χάρη του Αγίου Πνεύματος και όχι με την τυπική και νεκρή πλέον διάταξη του μωσαϊκού Νόμου,η οποία δεν έχει τη δύναμη να μεταβάλει την καρδιά. Αυτός δε, ο αληθινά γνήσιος Ιουδαίος θα λάβει τον έπαινό του, όχι εκ μέρους ανθρώπων, οι οποίοι υπόκεινται σε πλάνη, αλλά από τον ίδιο τον Θεό)»].
Ενώ λοιπόν ο νόμος στρεφόταν εναντίον κάθε γυναίκας που γεννούσε αρσενικό ή θηλυκό και ήταν γενικότατη η κατηγορία που έκανε σε μας, εξαιρέθηκε από την δυσφημία αυτή η αγία Παρθένος, από την οποία λέμε ότι γεννήθηκε κατά σάρκα ο Χριστός. Πρόσεχε, δηλαδή, αν θέλεις, την ακρίβεια του νόμου. Γιατί λέγει: «Γυνή, ἥτις ἐὰν σπερματισθῇ καὶ τέκῃ ἄρσεν, ἀκάθαρτος ἔστω(: γυναίκα που θα μείνει εξ ανδρικού σπέρματος έγκυος και γεννήσει αρσενικό παιδί, ας είναι ακάθαρτη)»[Λευιτικόν, 12,2]· λέγει «η γυναίκα που εξ ανδρικού σπέρματος θα μείνει έγκυος και γεννήσει αρσενικό παιδί» και όχι αδιακρίτως κάθε γυναίκα. Εδώ όμως το θεϊκό σώμα έλαβε την υπόστασή Του από το άγιο Πνεύμα, πλαστουργούμενο με τρόπο ανέκφραστο μέσα στην αγία Παρθένο, και με μικρή μέριμνα από τους νόμους της φύσεως· γιατί δεν είχε καμία ανάγκη από καταβολή ανδρικού σπέρματος ο πρωτότοκος των αγίων, η απαρχή εκείνων που έλαχαν να λάβουν την αναγέννηση από τον Θεό δια του αγίου Πνεύματος· για αυτούς έχει λεχθεί καθαρά: «οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ ἐκ θελήματος σαρκός, οὐδὲ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ᾿ ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν (:αυτοί δεν γεννήθηκαν από γυναικεία αίματα, ούτε από σαρκική επιθυμία, ούτε από την επιθυμία κάποιου άνδρα, αλλά γεννήθηκαν από τον ίδιο τον Θεό)»[Ιω, 1,13]. Διέφυγε λοιπόν την καταβοή εναντίον της από τον νόμο η αγία Παρθένος, γιατί δεν δέχθηκε καθόλου σπέρμα, αλλά γέννησε για χάρη μας το Θείο Βρέφος με την επενέργεια του αγίου Πνεύματος.
Μετά την περιτομή, περιμένει πάλι τον καιρό να συμπληρωθεί για τον καθαρισμό, όπως όριζε ο Μωσαϊκός νόμος· και όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες (και η συμπλήρωση των ημερών ήταν η τεσσαρακοστή ημέρα), τότε ανεβαίνει στα Ιεροσόλυμα και οδηγείται μπροστά στον Πατέρα, ως άνθρωπος σαν εμάς, ο Θεός Λόγος, που κάθεται μαζί με τον Πατέρα, και ο οποίος (Λόγος) δια της του νόμου σκιάς αναγράφεται μεταξύ των πρωτοτόκων. Γιατί άγια και ιερά για τον Θεό ήταν και πριν από την ενανθρώπηση τα πρωτότοκα, τα οποία πρόσφεραν σε Αυτόν ως θυσία σύμφωνα με τον νόμο. Πω πω μέγεθος οικονομίας, «Ὦ βάθος πλούτου καὶ σοφίας καὶ γνώσεως Θεοῦ!(:ω απροσμέτρητο βάθος πλουσίων δωρεών και άπειρης σοφίας και παγγνωσίας του Θεού!)»[Ρωμ. 11,33].Αυτός που βρισκόταν στους κόλπους του Πατέρα, ενώπιον του Οποίου τα πάντα προσάγονται με τρόπο που αρμόζει σε δούλους, Αυτός που δοξαζόταν με τις λατρείες εκ μέρους όλων, όταν βρέθηκε στα ανθρώπινα μέτρα, προσφέρει θυσία σε Εκείνον που Τον γέννησε. Τι παράδοξο πράγμα αλήθεια! Η αλήθεια έχει τηρήσει τους τύπους του νόμου. Για ποιο λόγο; Γιατί και νομοθέτης ήταν ως Θεός, και κάτω από τον νόμο ως άνθρωπος.
Και τι λοιπόν πρόσφερε; Ως πρωτότοκος και αρσενικό παιδί, ένα ζευγάρι τρυγόνων και δύο μικρά περιστέρια, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου. Τι όμως θέλουν να φανερώσουν αυτά; Το τρυγόνι είναι λαλίστατο μεταξύ των πτηνών, ενώ το περιστέρι είναι ζώο ήπιο και πράο. Τέτοιος υπήρξε σε εμάς ο Δημιουργός και Κύριος των όλων, ο οποίος έχει σε ύψιστο βαθμό την πραότητα, και σαν τρυγόνα κατέθελξε όλη την οικουμένη και με την ωραιότατη φωνή(λόγο) Του γεμίζει τον δικό Του αμπελώνα , δηλαδή εμάς που πιστέψαμε σε Αυτόν. Γιατί έχει γραφεί στο βιβλίο «Άσμα των ασμάτων»: «Φωνὴ τῆς τρυγόνος ἠκούσθη ἐν τῇ γῇ ἡμῶν·αἱ ἄμπελοι κυπρίζουσιν(:η φωνή της τρυγόνος ακούστηκε στη χώρα μας· τα αμπέλια ανθίζουν)»[Άσμα Ασμάτων, 2,12-13]. Γιατί έχει μιλήσει σε εμάς ο Χριστός και μας έχει προσφέρει το θείο και ευαγγελικό Του κήρυγμα, που είναι σωτηρία ολόκληρου του κόσμου.
Σφαζόταν βέβαια τρυγόνι και περιστέρι, για να δηλωθεί πάλι σε μας με τύπους Αυτός που υπομένει θάνατο της σάρκας Του για τη ζωή του κόσμου. Γιατί Αυτός είναι η καλλίφωνη τρυγόνα, Αυτός είναι η αγνή περιστερά. Άρα λοιπόν ο Χριστός πρόσφερε τον εαυτό Του σε έναν καιρό μαζί με τους τύπους και την αλήθεια ως οσμή ευωδιαστή, για να μας οδηγήσει με τον εαυτό Του στον Θεό και Πατέρα, και έτσι να καταργήσει την αποστροφή Του προς εμάς και εξαιτίας της παράβασης του Αδάμ, και εξαιτίας της αμαρτίας που τυράννησε όλους εμάς και έτσι να μας καταστήσει άξιους της πατρικής Του φροντίδας. Γιατί εμείς ήμασταν εκείνοι που παλαιά φωνάζαμε: «Ἐπίβλεψον ἐπ᾿ ἐμὲ καὶ ἐλέησόν με (:Κύριε, ρίξε ευσπλαχνικό το βλέμμα Σου προς εμένα και ελέησέ με)» [Ψαλμ.24,16], όπως λέγει ο Ψαλμωδός, ο οποίος αλλού λέγει: «Ὀφθαλμοὶ Κυρίου ἐπὶ δικαίους(:τα μάτια του Κυρίου στρέφονται με ευμένεια προς τους δικαίους)»[ Ψαλμ. 33,16]. Γιατί ο Κύριος δεν έχει στραμμένο το βλέμμα Του σε εκείνους που είναι ένοχοι αμαρτιών, αλλά στον πράο και ήσυχο, που τρέμει τα θεϊκά Του λόγια. Γιατί έπρεπε πρώτα να καθαριστούμε εμείς, και έτσι να γίνουμε άξιοι της επίβλεψης του Θεού· αυτό βέβαια το έχουμε κερδίσει με τον Σωτήρα όλων Χριστό, ο οποίος γεννήθηκε από γυναίκα και υποτάχθηκε στον νόμο.
Όμως πρέπει πρώτον να εξετάσουμε για ποιον έχει γραφεί το «περὶ τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν(: για τον καθαρισμό αυτών)», δεύτερον για το ότι ο Ιησούς παρουσιάσθηκε στον Κύριο και τρίτον τι σημαίνει το ζεύγος των τρυγόνων και τα δύο μικρά περιστέρια. Γιατί εάν κανείς νομίσει ότι το «περὶ τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν(: για τον καθαρισμό αυτών)» λέγεται για την αγία Θεοτόκο, ή για τον μακάριο Ιωσήφ ή για τον Κύριο, θα διαπράξει ασέβεια. Καθόσον ούτε ο Ιωσήφ ήρθε σε σαρκική επαφή με την Παρθένο, ούτε αυτή συνέλαβε με σαρκική συνεύρεση, όπως οι άλλες γυναίκες, για να τα προσφέρουν αυτά για τον καθαρισμό τους, αλλά συνέλαβε χωρίς σπέρμα και γέννησε με αγνότητα. Γιατί όπου δεν υπάρχει συνεύρεση γυναίκας και άνδρα, ούτε ύπνος και ηδονή, ούτε σαρκική ένωση και συνουσία, ποια ανάγκη καθαρισμού υπάρχει; Αλλά ούτε για τον Κύριο ειπώθηκε αυτό, ο οποίος είναι αναμάρτητος και πάνω από κάθε καθαρότητα.
«καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαν κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν νόμῳ Κυρίου, ζεῦγος τρυγόνων ἢ δύο νεοσσοὺς περιστερῶν(:ανέβηκαν ακόμη στον ναό και για να προσφέρουν ως θυσία για τον καθαρισμό τους ένα ζεύγος τρυγόνια ή δύο μικρά περιστέρια, όπως όριζε ο νόμος του Κυρίου για τους φτωχούς, που δεν είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν για θυσία ένα ολόκληρο αρνί)»[Λουκ. 2,24].
Πάλι κατέβαλε στους φοροεισπράκτορες το δίδραχμο, αν και βέβαια δεν όφειλε να το καταβάλει, για τον λόγο ότι ήταν πραγματικά Υιός του Θεού. Αλλά το κατέβαλε όταν βρέθηκε κάτω από τον νόμο. Γιατί έπρεπε, ναι έπρεπε, να εκπληρώσει το σχέδιο της οικονομίας του Θεού, την οποία καταδέχθηκε για εμάς. Αυτόν δηλαδή ακόμα και κατά την καταβολή του δίδραχμου θα Τον βρούμε να αναφέρεται ως Σωτήρας και ελευθερωτής. Γιατί το δίδραχμο ήταν είδος νομίσματος, που είχε την εικόνα του βασιλιά και καταβαλόταν σύμφωνα με τον νόμο για δύο κεφάλια. Πρόσεχε λοιπόν πάλι και στο δίδραχμο ότι αποτυπώνεται ο Χριστός. Γιατί αυτός που είναι η εικόνα του Πατέρα, η σφραγίδα της υπόστασης Αυτού(«ὃς ὢν ἀπαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ(: Αυτός είναι προαιωνίως ολόλαμπρη ακτινοβολία της απείρου δόξης του Πατρός, ακριβέστατο και απαράλλακτο και ενυπόστατο αποτύπωμα του Πατρός, της αυτής ουσίας και απείρου τελειότητας)»[: Εβρ. 1,3],το νόμισμα από τον ουρανό, πρόσφερε τον εαυτό Του ως αντίλυτρο για τους δύο λαούς, δηλαδή τον λαό των Ιουδαίων και τον λαό των εθνικών.
«καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας αὐτοῦ(:τότε κι ο Συμεών δέχθηκε το παιδί στην αγκαλιά του και δόξασε τον Θεό)»[Λουκ. 2,28].
Οδηγούνταν βέβαια στο ιερό ο Χριστός ενώ ήταν βρέφος ακόμα μικρό και θήλαζε, και πρόσφερε αυτά που όριζε ο νόμος, ένα ζευγάρι τρυγόνια και δύο νεογέννητα περιστέρια. Η προσφορά τους συμβόλιζε τη σωφροσύνη και την πραότητα, αλλά και τη διαφορά του βίου του, επειδή ήταν νομοθέτης και των δύο, του γάμου και της αγαμίας. Θα μπορούσες όμως να πεις ότι τα περιστέρια συμβόλιζαν τους ασκητές και πνευματικότερους, που προτίμησαν τον μοναχικό βίο, ενώ τα τρυγόνια εκείνους που φροντίζουν να κάνουν παιδιά και να ρυθμίζουν προνοώντας ορθά τα του οίκου τους. Ο μακάριος βέβαια Συμεών, που ήταν προικισμένος με προφητικό χάρισμα, Τον δέχεται στην αγκαλιά του, και γεμάτος από ουράνια χαρά δοξάζει τον Θεό, λέγοντας: «Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, ∆έσποτα(:Τώρα, αφού πλέον είδα τον Λυτρωτή του κόσμου, ελευθερώνεις από τα δεσμά της επιγείου ζωής εμένα τον δούλο σου, Δέσποτα, και μετά από λίγο πεθαίνω σύμφωνα με το λόγο που μου είπες, ότι δεν θα πεθάνω προτού να δω τον Χριστό)» [Λουκ. 2,29]. Από πού τον απελευθερώνεις; Από το σκάμμα της ζωής. Γιατί η ζωή είναι λύτρα και δεσμωτήριο. Γιατί ήρθε Αυτός που επρόκειτο να φέρει ειρήνη στον κόσμο, Αυτός που ενώνει τον ουρανό με τη γη, Αυτός που κάνει τη γη ουρανό με την ευαγγελική διδασκαλία.
«Ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν, φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ (:και με ελευθερώνεις ειρηνικό και χωρίς να ανησυχώ πλέον για τη λύτρωση του Ισραήλ διότι είδαν τα μάτια μου τον ενανθρωπήσαντα Υιό Σου, ο Οποίος θα φέρει τη σωτηρία,την οποία ετοίμασες για να γίνει φανερή ενώπιον όλων των λαών και να ευεργετηθούν μ’ αυτήν όχι μόνο οι Ιουδαίοι αλλά και οι εθνικοί. Και θα είναι έτσι ο σαρκωμένος Υιός Σου φως πνευματικό, που θα φανερώσει και θα αποκαλύψει στα έθνη τον αληθινό Θεό και την αληθινή οδό της σωτηρίας˙ αλλά ο Υιός Σου θα είναι και δόξα του λαού Σου Ισραήλ, αφού από τον λαό αυτό κατάγεται ως άνθρωπος και αφού τελικά και ο Ισραήλ ως σύνολο θα τον εγκολπωθεί ως σωτήρα Του)»[Λουκ.2, 29-32].
Γιατί το μυστήριο του Χριστού είχε προετοιμασθεί και πριν από τη δημιουργία του κόσμου, αλλά φανερώθηκε κατά τους τελευταίους χρόνους του αιώνα. Και έγινε φως μέσα στο σκοτάδι γι’ αυτούς που περιπλανώνται και έχουν πέσει κάτω από διαβολικό χέρι. Γιατί έχουν κληθεί από τον Θεό και Πατέρα για να γνωρίσουν τον Υιό, ο οποίος είναι φως αληθινό, αλλά και «δόξα του Ισραήλ». Γιατί, αν και κάποιοι από αυτούς έγιναν υβριστές και απείθαρχοι, και έχουν γεμάτο από ανοησία το μυαλό τους, αλλά όμως έχει σωθεί το υπόλειμμα και έχει δοξασθεί διαμέσου του Χριστού( «καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ κατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται (: αλλά και εάν ο ισραηλιτικός λαός αυξηθεί και γίνει πολυάριθμος, όπως η άμμος της θαλάσσης, θα καταστραφεί, και μόνον ένα υπόλοιπο από αυτόν θα διασωθεί)» [Ησ.10,22]· « Ἡσαΐας δὲ κράζει ὑπὲρ τοῦ Ἰσραήλ· ἐὰν ᾖ ὁ ἀριθμὸς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ κατάλειμμα σωθήσεται: (:Αλλά και ο Ησαΐας κράζει σχετικώς με τον Ισραηλιτικό λαό· “εάν το πλήθος των απογόνων του Ισραήλ είναι σαν την άμμο της θαλάσσης, δεν θα σωθούν όλοι, αλλά θα σωθεί το εκλεκτόν υπόλοιπο των καλοπροαιρέτων”)»[: Ρωμ. 9,27]). Αρχή βέβαια αυτών έγιναν οι θεσπέσιοι μαθητές των οποίων η ακτινοβολία της λαμπρής δόξας φωτίζει ολόκληρη την οικουμένη. Δόξα βέβαια του Ισραήλ και με άλλη έννοια είναι ο Χριστός, γιατί προήλθε από αυτούς κατά σάρκα, αν και ήταν προαιώνιος Θεός όλων.
«Καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συμεὼν καὶ εἶπε πρὸς Μαριὰμ τὴν μητέρα αὐτοῦ· ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον(: και ο Συμεών τους ευλόγησε και είπε στη Μαρία τη μητέρα του: “Ιδού, Aυτός είναι προορισμένος να γίνει αιτία πτώσεως και αναστάσεως πολλών στον Ισραήλ. Όσοι απιστήσουν σε Aυτόν, θα πέσουν και θα χαθούν. Όσοι όμως πιστέψουν, θα αναστηθούν, θα ελευθερωθούν από την αμαρτία και θα σωθούν. Θα είναι μάλιστα και θαύμα, αφού στο πρόσωπο Tου θα εμφανίζεται η ένωση των δύο φύσεων, της θείας και της ανθρώπινης. Αλλά το θαύμα αυτό θα αποτελεί αιτία διαφωνίας για τους απίστους. Κι ενώ οι καλοπροαίρετοι θα οδηγούνται μ’ αυτό στην πίστη και θα σώζονται, οι ανειλικρινείς και εγωιστές θα απιστούν και θα κατακρίνονται”)»[Λουκ. 2,34]{Ερμηνευτική απόδοση Παναγιώτου Τρεμπέλα}.
Τοποθετήθηκε βέβαια από τον Θεό και Πατέρα ο Εμμανουήλ στα θεμέλια της Σιών, επειδή ήταν λίθος εκλεκτός, ακρογωνιαίος, βαρύτιμος. Αλλά εκείνοι που πίστεψαν σε Αυτόν δεν ντροπιάστηκαν, ενώ οι άπιστοι και που δεν μπόρεσαν να δουν τα μυστήριο που κρυβόταν σ’ Αυτόν, έπεσαν και συντρίφθηκαν. Γιατί είπε κάπου πάλι ο Θεός και Πατέρας: «ἰδοὺ ἐγὼ ἐμβαλῶ εἰς τὰ θεμέλια Σιὼν λίθον πολυτελῆ ἐκλεκτὸν ἀκρογωνιαῖον, ἔντιμον, εἰς τὰ θεμέλια αὐτῆς, καὶ ὁ πιστεύων ἐπ᾿ αὐτῷ οὐ μὴ καταισχυνθῇ(: “ιδού, εγώ θα θέσω στα θεμέλια της πνευματικής Σιών λίθο πολυτελή, εκλεκτό, ακρογωνιαίο, πολύτιμο· και εκείνος, ο οποίος θα πιστέψει και θα στηρίξει την πεποίθησή του στον λίθο αυτόν, δεν θα ντροπιαστεί)»[Ησ. 28,16]· και «διότι περιέχει ἐν τῇ γραφῇ· ἰδοὺ τίθημι ἐν Σιὼν λίθον ἀκρογωνιαῖον, ἐκλεκτόν, ἔντιμον, καὶ ὁ πιστεύων ἐπ᾿ αὐτῷ οὐ μὴ καταισχυνθῇ. ὑμῖν οὖν ἡ τιμὴ τοῖς πιστεύουσιν, ἀπειθοῦσι δὲ λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας καὶ λίθος προσκόμματος καὶ πέτρα σκανδάλου. οἳ προσκόπτουσι τῷ λόγῳ ἀπειθοῦντες, εἰς ὃ καὶ ἐτέθησαν(:διότι περιέχεται στην Αγία Γραφή η θεόπνευστη αυτή φράση: “ιδού, θέτω στην Σιών ακρογωνιαίο, θεμελιακό λίθο, που θα βαστάζει και θα συγκρατεί στερεά το οικοδόμημα της Εκκλησίας, λίθο εκλεκτό, πολύτιμο, και εκείνος που πιστεύει και στηρίζεται επάνω σε αυτόν δεν θα ντροπιαστεί”. Για σας, λοιπόν, που πιστεύετε στον Χριστό, επιφυλάσσεται αυτή η τιμή. Για εκείνους όμως που απειθούν κατά του Χριστού και επαναστατούν, ισχύει ο άλλος λόγος της Γραφής: “λίθο, τον οποίον περιφρόνησαν και απέρριψαν ως ακατάλληλο οι οικοδομούντες, αυτός έγινε κεφαλή γωνίας, αγκωνάρι θεμελιακό και πολύτιμο για την πνευματική οικοδομή. Έγινε όμως και λίθος, επάνω στον οποίο σκοντάφτουν οι άπιστοι, και πέτρα, από την οποία κρημνίζονται”. Αυτοί σκοντάφτουν στον λόγο του Ευαγγελίου, επειδή απειθούν και επαναστατούν εναντίον αυτού. Σε αυτό δε το σκόνταμμα και το ολέθριο κρήμνισμα, προορίστηκαν από τον Θεό, σύμφωνα με την πρόγνωσή Του προς τιμωρία τους, για την διεστραμμένη και κακή διάθεσή τους)» [Πετρ. Α΄,2,6-8].
Όμως ασφάλισε ο προφήτης τους Ισραηλίτες λέγοντας: «Κύριον αὐτὸν ἁγιάσατε, καὶ αὐτὸς ἔσται σου φόβος. καὶ ἐὰν ἐπ᾿ αὐτῷ πεποιθὼς ἦς, ἔσται σοι εἰς ἁγιασμὸν καὶ οὐχ ὡς λίθου προσκόμματι συναντήσεσθε αὐτῷ, οὐδὲ ὡς πέτρᾳ πτώματος (:σεβαστείτε και υπακούστε τον άγιο Κύριο, τιμήστε Αυτόν· και μόνον ο φόβος, που εμπνέεται από αυτόν, ας είναι ο φόβος σας. Και εάν έχεις στηριγμένη την πεποίθησή σου σε αυτόν, θα είσαι ωσάν αφιερωμένος σε αυτόν, ασφαλής από κάθε κίνδυνο, και δεν θα συναντήσετε στον δρόμο της ζωής σας τον Θεό σαν λίθο προσκόμματος, σαν πέτρα επί της οποίας θα προσκρούσετε και θα πέσετε)»[Ησ. 8,13-14].
Επειδή λοιπόν ο Ισραηλίτικος λαός τον Εμμανουήλ, που είναι Κύριος και Θεός, δεν Τον τίμησε, ούτε και θέλησε να στηρίξει τις ελπίδες του σ’ Αυτόν, προσκρούοντας επάνω Του σαν σε λίθο, εξαιτίας της απιστίας του, έπεσε και συντρίφθηκε. Πολλοί όμως σηκώθηκαν, δηλαδή εκείνοι που αποδέχθηκαν στην πίστη σε Αυτόν. Ή, και όπως γράφει και ο σοφότατος Παύλος:«ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν(:εμείς όμως κηρύσσουμε σε όλο τον κόσμο τον Χριστό, που έχει σταυρωθεί. Και αυτός ο Εσταυρωμένος Χριστός και σωτήρας, για μεν τους Ιουδαίους, που περίμεναν ένδοξο βασιλέα τον Μεσσία τους, είναι σκάνδαλο, επάνω στο οποίο σκοντάπτουν· όσο για τους ειδωλολάτρες είναι μωρία και αδυναμία, αφού τάχα δεν κατόρθωσε να αντιπαραταχθεί και να νικήσει τους εχθρούς Του)»[Α΄Κορ.1,23].
Και πάλι: «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί, τοῖς δὲ σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστι(: διότι το περί σταυρού θείο κήρυγμα σε εκείνους μεν, που απιστούν και επιμένουν να βαδίζουν τον δρόμο της απωλείας, φαίνεται και θεωρείται μωρία· σε εμάς όμως, που το δεχτήκαμε και βρισκόμαστε στον δρόμο της σωτηρίας, είναι, όπως και η προσωπική μας πείρα βεβαιώνει, δύναμη Θεού)»[ Α΄ Κορ. 1,18 ]. Γι’ αυτό ο Κύριος θεωρείται ως σημείο αντιλεγόμενο.
«καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαία»(: λόγω μάλιστα της αντιλογίας αυτής, επειδή είσαι μητέρα Του, θα διαπεράσει την καρδιά σου μεγάλο και οδυνηρό μαχαίρι θλίψεως και οδύνης, όταν θα Τον δεις να σταυρώνεται. Κι έτσι η πτώση και η ανάσταση πολλών καθώς και η αντιλογία γύρω από το θαύμα αυτό θα γίνονται για να ξεσκεπαστούν οι διαλογισμοί και οι διαθέσεις πολλών καρδιών που έμεναν έως τώρα απόκρυφες, και θα φανερωθούν με την απόρριψη ή αποδοχή του Μεσσία)» [Λουκ.2,35].
Και για να τα πούμε συντομότερα, λέμε ότι «ρομφαία» εδώ νοείται, με τη μορφή μάχαιρας, ο πειρασμός, ή και το ίδιο το πάθος, το οποίο προκάλεσε η παραφροσύνη των Ιουδαίων στον Εμμανουήλ. Και φαίνεται βέβαια ότι έτσι το εννοούσε και με αυτή την έννοια το είπε ο δίκαιος Συμεών, γιατί ήταν σαν να κατασφαζόταν κατά κάποιο τρόπο με ξίφος η αγία Παρθένος βλέποντας να σταυρώνεται Εκείνος που γεννήθηκε ως προς τη σάρκα από αυτή. Τέτοιο νόημα είχε και εκείνο που λέχθηκε από τον προφήτη Ζαχαρία: «Ῥομφαία ἐξεγέρθητι ἐπὶ τόν ποιμένα μου»(:οξεία του Πάθους προσβολή υψώσου προς τον Ποιμένα των προβάτων μου)»[Ζαχ.13,7-μετάφραση των Εβδομήκοντα], δηλαδή ας πραγματοποιηθεί το σωτήριο πάθος του Ποιμένα Χριστού και ας έρθει ο καιρός της ανάδειξης των αγαθών.
«Τὸ δὲ παιδίον ηὔξανε καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύματι πληρούμενον σοφίας, καὶ χάρις Θεοῦ ἦν ἐπ᾿ αὐτό(:Το παιδί στο μεταξύ μεγάλωνε στο σώμα. Και η θεότητα, με την οποία ήταν ενωμένο, ενίσχυε τις διανοητικές και πνευματικές Του δυνάμεις. Και καθώς η ηλικία του προχωρούσε, εκδήλωνε σταδιακά τη σοφία που σε τέλειο βαθμό Του είχε μεταδώσει εξαρχής η θεία Του φύση. Και ήταν πάνω Του η χάρις του Θεού, η οποία το ενίσχυε σ’ όλες τις αρετές και το φύλαγε από κάθε αμαρτία, διευθύνοντας την ομαλή και απρόσκοπτη ανάπτυξή Του)» [Λουκ. 2,40].
Όταν λέγει ότι «το παιδί μεγάλωνε και δυνάμωνε πνευματικά, γεμίζοντας από σοφία και η χάρη του Θεού ήταν επάνω Του», αυτά πρέπει να δεχθούμε ότι ειπώθηκαν ως προς την ανθρώπινη φύση Του. Και πρόσεχε το βάθος της θείας οικονομίας: Υφίσταται ανθρώπινη γέννηση, αν και ο Λόγος ως Θεός είναι χωρίς αρχή και τέλος. Αυξάνεται σωματικά Αυτός που ως Θεός είναι παντέλειος, και έχει μέλη αυξανόμενα Αυτός που είναι ασώματος. Γεμίζει με σοφία, Αυτός που είναι ολόκληρη η Σοφία. Και τι άλλο να προσθέσουμε σε αυτά; Πρόσεχε μέσα από αυτά Αυτόν, που ενώ έχει την μορφή του Πατέρα είναι όμοιος με εμάς, τον Πλούσιο που βρίσκεται σε πτωχεία, τον Υψηλό που εμφανίζεται με ταπείνωση, Αυτόν που έχει όλο το πλήρωμα της θεότητας, στα λόγια να το έλαβε· έτσι ταπείνωσε τον εαυτό του ο Λόγος, ενώ είναι Θεός [ Φιλ.2,7: «ἀλλ᾿ ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος(:Αλλά κένωσε τον εαυτό του συγκαλύπτοντας και κρύβοντας για κάποιο διάστημα τη δόξα και το μεγαλείο της θεότητός του. Πήρε μορφή δούλου και έγινε όμοιος με τους ανθρώπους)»].
Γιατί αυτά που έχουν γραφεί γι’ Αυτόν, δείχνουν καθαρά τον τρόπο της ταπείνωσης. Γιατί δεν είναι δυνατόν να πάθει κάτι τέτοιο στη φύση Του ο Λόγος που γεννήθηκε από τον Θεό Πατέρα, αλλά όταν έγινε σάρκα, δηλαδή άνθρωπος σαν εμάς, τότε γεννιέται βέβαια από γυναίκα ως προς τη σάρκα, και λέγεται ότι υπέμεινε τα ανθρώπινα. Γιατί ασφαλώς ήταν ικανός ο Λόγος, όντας Θεός, ακόμα και από τη μήτρα να ανεβάσει τη σάρκα Του στο μέτρο ενός τέλειου άνδρα, αλλά αυτό δε θα ήταν μακριά από τερατοποιία. Γι΄ αυτό παραχώρησε και τη σάρκα Του να ακολουθήσει τις ανθρώπινες συνήθειες και τους νόμους. ΄Ετσι θα μπορούσε να λέγεται ότι προοδεύει στη σοφία, όχι δεχόμενος πρόσθετη σοφία, κατά το ότι είναι Θεός αυτός που είναι παντέλειος σε όλα και δεν έχει καθόλου ανάγκη από τα θεοπρεπή αξιώματα, αλλά ο Λόγος του Θεού, μαζί με την ανάπτυξη του σώματος επεξέτεινε σιγά – σιγά σ’ αυτό και την εκδήλωση της σοφίας Του.
Με την ηλικία βέβαια αυξάνεται το σώμα, ενώ με τη σοφία προοδεύει η ψυχή. Γιατί η θεότητα δεν επιδέχεται καμία επιπλέον πρόοδο, αφού ο Λόγος του Θεού είναι τέλειος σε όλα. Δικαιολογημένα βέβαια συνέδεσε μαζί με την αύξηση της ηλικίας, και την προοδευτική αύξηση της σοφίας· γιατί η θεία φύση, ανάλογα με το μέτρο της ηλικίας του σώματος, αποκάλυπτε και τη σοφία της.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- Αγίου Κυρίλλου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, Ἐξήγησις ὑπομνηματική εἰς τό κατά Λουκάν Εὐαγγέλιον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνητικό έργο «Οι δρόμοι της πίστης: Ψηφιακή Πατρολογία»
(https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/09/commentarii-in-lucam_.pdf,
σελ. 7-12)
- Κυρίλλου Αλεξανδρείας Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον»,Θεσσαλονίκη 2005, «Υπόμνημα εις το κατά Λουκάν Α΄», σελ. 187- 203.
- Παν. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, εκδ. Ο Σωτήρ, Αθήνα 1997
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- Αγίου Κυρίλλου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, Ἐξήγησις ὑπομνηματική εἰς τό κατά Λουκάν Εὐαγγέλιον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνητικό έργο «Οι δρόμοι της πίστης: Ψηφιακή Πατρολογία»
(https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/09/commentarii-in-lucam_.pdf,
σελ. 7-12)
- Κυρίλλου Αλεξανδρείας Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον»,Θεσσαλονίκη 2005, «Υπόμνημα εις το κατά Λουκάν Α΄», σελ. 187- 194.
- Παν. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, εκδ. Ο Σωτήρ, Αθήνα 1997
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm