Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (13/11/2023) και Πατερικά Θησαυρίσματα

Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Προς Εβραίους, κεφ. Ζ΄, εδάφια 26-28 και κεφ. Η΄ εδάφια 1-2

ΚΕΦ. Ζ΄ ²⁶ Τοιοῦτος γὰρ ἡμῖν ἔπρεπεν ἀρχιερεύς, ὅσιος, ἄκακος, ἀμίαντος, κεχωρισμένος ἀπὸ τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ὑψηλότερος τῶν οὐρανῶν γενόμενος, ²⁷ ὃς οὐκ ἔχει καθ’ ἡμέραν ἀνάγκην, ὥσπερ οἱ ἀρχιερεῖς, πρότερον ὑπὲρ τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν θυσίας ἀναφέρειν, ἔπειτα τῶν τοῦ λαοῦ· τοῦτο γὰρ ἐποίησεν ἐφάπαξ ἑαυτὸν ἀνενέγκας. ²⁸ Ὁ νόμος γὰρ ἀνθρώπους καθίστησιν ἀρχιερεῖς ἔχοντας ἀσθένειαν, ὁ λόγος δὲ τῆς ὁρκωμοσίας τῆς μετὰ τὸν νόμον υἱὸν εἰς τὸν αἰῶνα τετελειωμένον.

KEΦ. Η΄ ¹Κεφάλαιον δὲ ἐπὶ τοῖς λεγομένοις, τοιοῦτον ἔχομεν ἀρχιερέα, ὃς ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ² τῶν ῾Αγίων λειτουργὸς καὶ τῆς σκηνῆς τῆς ἀληθινῆς, ἣν ἔπηξεν ὁ Κύριος, καὶ οὐκ ἄνθρωπος.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

ΚΕΦ. Ζ΄ ²⁶Αντικαταστάθηκε λοιπόν η λευϊτική ιεροσύνη· διότι τέτοιος και με τέτοια προσόντα Αρχιερεύς μάς χρειαζόταν: ευσεβής και άγιος, απαλλαγμένος από κακία και πονηρία, αμόλυντος, χωρισμένος από τους αμαρτωλούς και ανέγγιχτος από την αμαρτία. Κι όσο ζούσε στη γη, ήταν τελείως χωρισμένος και ανέγγιχτος από τις αμαρτίες των ανθρώπων, επειδή ήταν απόλυτα αναμάρτητος˙ επιπλέον όμως τώρα και επειδή ανυψώθηκε πάνω από τους ουρανούς και κάθεται στα δεξιά του Θεού. ²⁷ Αυτός ο νέος Αρχιερέας δεν έχει ανάγκη, όπως οι αρχιερείς του νόμου, να προσφέρει κάθε μέρα θυσίες πρώτα για τις δικές Του και έπειτα για του λαού τις αμαρτίες. Δεν έχει ανάγκη να προσφέρει θυσίες για τον εαυτό Του, διότι ήταν αναμάρτητος. Δεν έχει ανάγκη να προσφέρει κάθε μέρα θυσίες και για τον λαό Του, διότι αυτό το έκανε μια για πάντα θυσιάζοντας τον εαυτό Του για χάρη του λαού Του. ²⁸ Ο Αρχιερέας μας άλλωστε διαφέρει πάρα πολύ από τους αρχιερείς του νόμου· διότι ο νόμος εγκαθιστά ως αρχιερείς ανθρώπους που έχουν ηθική ασθένεια και είναι θνητοί. Ο λόγος όμως και η ένορκη υπόσχεση που δόθηκε ύστερα από τον νόμο και συνεπώς τον αντικατέστησε, εγκαθιστά Αρχιερέα τον Υιό του Θεού, ο οποίος αναδείχθηκε στην επίγεια ζωή Του αναμάρτητος και τέλειος και μένει αναμάρτητος και τέλειος αιωνίως.

KEΦ. Η΄ ¹Το σπουδαιότερο λοιπόν απ’ όσα είπαμε είναι αυτό: ότι έχουμε τέτοιον Αρχιερέα, ο Οποίος κάθισε στα δεξιά του θρόνου της μεγαλειότητος του Θεού στους ουρανούς ² και έγινε λειτουργός των Αγίων που βρίσκονται στους ουρανούς, και της αληθινής σκηνής, που δεν την κατασκεύασε κάποιος άνθρωπος, αλλά ο ίδιος ο Κύριος.

ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ[:Εβρ.7,26-28 και 8,1-2]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Τοιοῦτος γὰρ ἡμῖν ἔπρεπεν ἀρχιερεύς, ὅσιος, ἄκακος, ἀμίαντος, κεχωρισμένος ἀπὸ τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ὑψηλότερος τῶν οὐρανῶν γενόμενος(:Aντικαταστάθηκε λοιπόν η λευιτική ιεροσύνη. Διότι τέτοιος και με τέτοιες ιδιότητες Αρχιερέας μάς χρειαζόταν· ευσεβής και άγιος, απαλλαγμένος από κακία και πονηρία, αμόλυντος, χωρισμένος από τους αμαρτωλούς και ανέγγιχτος από την αμαρτία. Και όσο ζούσε στη γη, ήταν τελείως χωρισμένος και ανέγγιχτος από τις αμαρτίες των ανθρώπων, επειδή ήταν απόλυτα αναμάρτητος· επιπλέον όμως τώρα και επειδή ανυψώθηκε πάνω από τους ουρανούς και κάθεται στα δεξιά του Θεού)»[Εβρ.7,26].

Βλέπεις ότι όλα έχουν λεχθεί για την ανθρώπινη φύση του Κυρίου; Όταν όμως λέγω «ανθρώπινη φύση», εννοώ αυτήν που έχει θεότητα· δεν τη χωρίζω, αλλά αφήνω να σκέπτεται κανείς αυτά που πρέπει. Είδες τη διαφορά του αρχιερέα; Ανακεφαλαίωσε όσα λέχθηκαν παραπάνω, λέγοντας : « Οὐ γὰρ ἔχομεν ἀρχιερέα μὴ δυνάμενον συμπαθῆσαι ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν, πεπειραμένον δὲ κατὰ πάντα καθ᾿ ὁμοιότητα χωρὶς ἁμαρτίας(: Και να μην περάσει ποτέ από τον νου μας ότι αφού Αυτός είναι τώρα στους ουρανούς, δε θα δείξει ενδιαφέρον για μας· διότι δεν έχουμε αρχιερέα που να μην μπορεί να μας συμπαθήσει στις ηθικές και φυσικές αδυναμίες μας, επειδή τάχα δεν γνωρίζει τα όσα μας συμβαίνουν ή επειδή υψώθηκε τόσο πολύ· αλλά έχουμε αρχιερέα ο οποίος έχει αντιμετωπίσει πειρασμούς, με όλους τους τρόπους που μπορεί να δοκιμαστεί η ανθρώπινη φύση. Έχει αντιμετωπίσει πειρασμούς εξ ολοκλήρου όμοια με εμάς, χωρίς όμως να υποπέσει σε καμία αμαρτία)»[Εβρ.4,15].

«Τοιοῦτος γὰρ ἀρχιερεύς(:Τέτοιος λοιπόν αρχιερέας)», λέγει, «ἡμῖν ἔπρεπεν· ὅσιος, ἄκακος(:μάς χρειαζόταν· ευσεβής και άγιος, απαλλαγμένος από κακία και πονηρία)». Τι σημαίνει «ἄκακος»; Απονήρευτος· όχι ύπουλος. Και ότι είναι τέτοιος άκου τον προφήτη που λέγει: «ἀνομίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ(:δε διέπραξε καμία παρανομία, ούτε βρέθηκε ποτέ δόλος και ψεύδος στο στόμα Του)» [Ησ. 53,9]. Θα μπορούσε λοιπόν να το πει αυτό κανείς για τον Θεό; Δεν ντρέπεται όμως να λέγει ότι ο Θεός δεν είναι ύπουλος, ούτε δολερός; Για τον Θεό βέβαια που έγινε άνθρωπος θα μπορούσε να είναι δικαιολογημένο. «ὅσιος, ἀμίαντος(:ευσεβής και άγιος, αμόλυντος)». Και αυτό δεν θα μπορούσε να το πει κανείς για τον Θεό, γιατί έχει φύση που δεν μολύνεται.

«κεχωρισμένος ἀπὸ τῶν ἁμαρτωλῶν(:χωρισμένος από τους αμαρτωλούς και ανέγγιχτος από την αμαρτία)». Αυτό λοιπόν μόνο δείχνει τη διαφορά ή και η ίδια η θυσία; Ασφαλώς και η θυσία. Πώς; Λέγει: «ὃς οὐκ ἔχει καθ᾿ ἡμέραν ἀνάγκην, ὥσπερ οἱ ἀρχιερεῖς, πρότερον ὑπὲρ τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν θυσίας ἀναφέρειν, ἔπειτα τῶν τοῦ λαοῦ· τοῦτο γὰρ ἐποίησεν ἐφάπαξ ἑαυτὸν ἀνενέγκας(:Αυτός ο νέος αρχιερέας δεν έχει ανάγκη, όπως οι αρχιερείς του νόμου, να προσφέρει κάθε μέρα θυσίες πρώτα για τις δικές Του αμαρτίες και έπειτα για τις αμαρτίες του λαού. Δεν έχει ανάγκη να προσφέρει θυσίες για τον εαυτό Του, διότι ήταν αναμάρτητος. Δεν έχει ανάγκη να προσφέρει κάθε μέρα θυσίες, και για τον λαό Του, διότι αυτό το έκανε μία για πάντα θυσιάζοντας τον εαυτό Του για χάρη του λαού Του)»[Εβρ.7,27].

Κάνοντας αυτό εδώ, υποδηλώνει ήδη την υπεροχή της πνευματικής θυσίας. Ανέφερε τη διαφορά του ιερέα, ανέφερε τη διαφορά της διαθήκης, όχι βέβαια όλη, αλλά πάντως την ανέφερε. Εδώ ήδη υποδηλώνει και την ίδια τη θυσία. Να μη νομίζεις λοιπόν, όταν ακούσεις ότι είναι ιερέας, ότι πάντοτε είναι ιερέας. Γιατί μία φορά υπήρξε ιερέας· και στη συνέχεια κάθισε. Για να μην νομίσεις ότι στέκεται στους ουρανούς και είναι λειτουργός, δείχνει ότι το πράγμα είναι έργο οικονομίας. Όπως έγινε δούλος, έτσι έγινε και ιερέας και λειτουργός. Αλλά όπως όταν έγινε δούλος δεν παρέμεινε δούλος, έτσι και όταν έγινε λειτουργός δεν παρέμεινε λειτουργός· γιατί γνώρισμα του λειτουργού δεν είναι το να κάθεται, αλλά το να στέκεται. Αυτό λοιπόν υπαινίσσεται εδώ το μεγαλείο της θυσίας, η οποία, αν και ήταν μία και προσφέρθηκε μία φορά, κατόρθωσε τόσα πολλά, όσα δεν μπόρεσαν οι άλλες όλες.

Αλλά γι’ αυτό δεν μίλησε ακόμη· προς το παρόν αυτό μόνο λέγει: «Τοῦτο γὰρ ἐποίησεν ἐφάπαξ ἑαυτὸν ἀνενέγκας(:Δεν έχει ανάγκη να προσφέρει κάθε μέρα θυσίες, και για τον λαό Του, διότι αυτό το έκανε μία για πάντα θυσιάζοντας τον εαυτό Του για χάρη του λαού Του)». «Τοῦτο(:αυτό)»,ποιο; «Είναι ανάγκη», λέγει, «να έχει και Αυτός κάτι να προσφέρει, όχι για τον εαυτό Του(πώς δηλαδή θα πρόσφερε για τον εαυτό Του, αφού ήταν αναμάρτητος;), αλλά για τον λαό». Τι λες; Και δε χρειάζεται να προσφέρει για τον εαυτό Του και μπορεί τόσο πολύ; «Ναι», λέγει. Και για να μην νομίσεις ότι το «τοῦτο γὰρ ἐποίησεν ἐφάπαξ» λέγεται και για τον εαυτό του, άκουσε τι προσθέτει: «Ὁ νόμος γὰρ ἀνθρώπους καθίστησιν ἀρχιερεῖς ἔχοντας ἀσθένειαν(:Ο αρχιερέας μας άλλωστε διαφέρει πάρα πολύ από τους αρχιερείς του νόμου· διότι ο νόμος εγκαθιστά ως αρχιερείς ανθρώπους που έχουν ηθική ασθένεια και είναι θνητοί)». Γι’ αυτό και προσφέρουν πάντοτε για τον εαυτό τους. Εκείνος όμως που είναι δυνατός και δεν έχει αμαρτίες για ποιο λόγο προσφέρει για τον εαυτό Του; Άρα δεν πρόσφερε για τον εαυτό Του, αλλά για τον λαό· και αυτό το έκανε μία για πάντα.

«Ὁ λόγος δὲ τῆς ὁρκωμοσίας τῆς μετὰ τὸν νόμον υἱὸν εἰς τὸν αἰῶνα τετελειωμένον(:Ο λόγος όμως και η ένορκη υπόσχεση που δόθηκε ύστερα από τον νόμο και συνεπώς τον αντικατέστησε, εγκαθιστά αρχιερέα τον Υιό του Θεού, ο οποίος αναδείχθηκε στην επίγεια ζωή Του αναμάρτητος και τέλειος, και μένει αναμάρτητος και τέλειος αιωνίως)»[Εβρ.7,28].Τι σημαίνει «τετελειωμένον(:που είναι τέλειος)»; Πρόσεχε· δεν αναφέρει ο Παύλος τις διακρίσεις κανονικά. Γιατί, αφού είπε: «οι οποίοι έχουν αδυναμίες», δεν είπε «τον Υιό που είναι δυνατός», αλλά «που είναι τέλειος», δηλαδή που είναι «δυνατός», όπως θα μπορούσε να πει κανείς. Βλέπεις ότι το όνομα «Υιός» λέχθηκε σε αντιδιαστολή του δούλου; Όμως «ἀσθένειαν(:αδυναμία)» ή την αμαρτία εννοεί ή τον θάνατο. Τι σημαίνει «εἰς τὸν αἰῶνα (:αιώνια)»; «Όχι μόνο τώρα είναι αναμάρτητος», λέγει, «αλλά πάντοτε». Αφού λοιπόν είναι τέλειος, αφού ποτέ δεν αμαρτάνει, αφού ζει αιώνια, για ποιο λόγο θα προσφέρει πολλές φορές θυσίες για μας; Τώρα όμως δεν ισχυρίζεται κάτι τέτοιο, αλλά ισχυρίζεται ότι δεν προσφέρει ο Ίδιος για τον εαυτό Του.

Αφού λοιπόν έχουμε τέτοιον αρχιερέα, ας Τον μιμηθούμε και ας ακολουθούμε τα ίχνη Του. Δεν υπάρχει άλλη θυσία, μία μας έκανε καθαρούς, μετά από αυτό υπάρχει φωτιά και κόλαση. Και γι’ αυτό παντού απευθύνεται και λέγει ότι υπάρχει ένας ιερέας και μία θυσία, για να μη νομίζει κανείς ότι υπάρχουν πολλές και αμαρτάνει ασύστολα.

Όσοι λοιπόν αξιωθήκαμε τη σφραγίδα του βαπτίσματος, όσοι απολαύσαμε τη θυσία, όσοι πήραμε μέρος στην αθάνατη τράπεζα, ας διαφυλάσσουμε διαρκώς την ευγενική μας καταγωγή και την τιμή, γιατί η πτώση δεν είναι ακίνδυνη. Όσοι όμως δεν τα αξιώθηκαν ακόμη αυτά, ας μην ελπίζουν γι’ αυτό. Γιατί όταν κανείς αμαρτάνει γι’ αυτό, για να λάβει το άγιο βάπτισμα στο τέλος της ζωής του, πολλές φορές δεν θα το πετύχει. Και, πιστέψτε με, αυτό που πρόκειται να πω δεν το λέγω για να σας φοβίσω· ξέρω ότι το έπαθαν αυτό πολλοί, οι οποίοι με την προσδοκία του βαπτίσματος έκαναν πολλές αμαρτίες, αλλά την ημέρα του θανάτου τους έφυγαν χωρίς βάπτισμα. Ο Θεός γι’ αυτό έδωσε το βάπτισμα, για να εξαλείψει τις αμαρτίες και όχι να τις αυξήσει. Αν όμως κάποιος το χρησιμοποιεί για να κάνει άφοβα περισσότερες αμαρτίες, αυτό γίνεται πλέον αιτία ραθυμίας. Γιατί, αν δεν ήταν το βάπτισμα, θα μπορούσαν να ζουν με περισσότερη ασφάλεια, επειδή δεν θα είχαν τη συγχώρηση.

Βλέπεις ότι το «καὶ μὴ καθὼς βλασφημούμεθα καὶ καθὼς φασί τινες ἡμᾶς λέγειν ὅτι ποιήσωμεν τὰ κακὰ ἵνα ἔλθῃ τὰ ἀγαθά; ὧν τὸ κρῖμα ἔνδικόν ἐστι(: και μήπως -όπως ισχυρίζονται μερικοί ότι δήθεν το λέμε κιόλας- θα κάνουμε τα κακά για να έλθουν τα αγαθά; Αλλά η καταδίκη και η τιμωρία αυτών των συκοφαντών είναι δίκαιη)» [Ρωμ.3,8], εμείς είμαστε εκείνοι που το κάνουμε να λέγεται; Γι’ αυτό, παρακαλώ, και εσείς οι αμύητοι στα μυστήρια να είστε προσεκτικοί. Κανείς να μην ασκεί την αρετή σαν μισθωτός και αχάριστος ή σαν να είναι κάτι δυσάρεστο και ενοχλητικό. Ας την ασκήσουμε λοιπόν με προθυμία και χαρά. Αν δεν υπήρχε μισθός, δεν έπρεπε να είναι κανείς αγαθός; Αλλά όμως ας γίνουμε αγαθοί έστω και με μισθό. Πώς λοιπόν δεν είναι ντροπή αυτό και μέγιστη κατάκριση; «Αν δε μου δώσεις μισθό», λέγει κάποιος, «δεν γίνομαι σώφρων». Λοιπόν να τολμήσω να πω κάτι; Ποτέ δεν θα γίνεις σώφρων, ούτε όταν σωφρονείς, εφόσον αυτό το κάνεις με μισθό· γιατί, αν δεν αγαπάς την αρετή, τη θεωρείς ότι δεν είχε καμία αξία. Αλλά ο Θεός εξαιτίας της μεγάλης μας αδυναμίας θέλησε πρώτα να γίνει αυτή έστω και με μισθό· εμείς όμως ούτε έτσι την ασκούμε.

Ας υποθέσουμε, αν θέλετε, ότι ένας άνθρωπος πεθαίνει, αφού έπραξε άπειρα κακά και αξιώθηκε το βάπτισμα, που πιστεύω ότι δεν συμβαίνει εύκολα· πώς, σε ερωτώ, θα πάει εκεί; Χωρίς κατηγορία βέβαια γι’ αυτά που έπραξε, αλλά και χωρίς παρρησία· και σωστά. Γιατί, το να ζήσει εκατό χρόνια και δεν δείξει κανένα αγαθό έργο, αλλά μόνο ότι δεν αμάρτησε, ή καλύτερα ούτε αυτό, αλλά ότι σώθηκε μόνο με τη χάρη, και δει άλλους στεφανωμένους, λαμπρούς και δοξασμένους, και αν ακόμη δεν πέσει στη γέενα, πες μου θα υποφέρει άραγε τη στενοχώρια;

Για να κάνω το πράγμα σαφέστερο με παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο στρατιώτες, και ο ένας κλέβει, αδικεί, είναι πλεονέκτης, ενώ ο άλλος δεν κάνει τίποτε από αυτά, αλλά κάνει ανδραγαθίες, κατορθώνει μεγάλα πράγματα, στήνει τρόπαια σε πολέμους, τραυματίζεται στο δεξιό του χέρι. Έπειτα, όταν έρθει ο καιρός, ο ένας από τη θέση εκείνη, στην οποία βρισκόταν και ο κλέφτης, ξαφνικά οδηγείται στο βασιλικό θρόνο και ντύνεται την πορφύρα, ενώ ο άλλος, ο κλέφτης, μένει εκεί όπου ήταν και μόνο από τη φιλανθρωπία του βασιλιά δεν τιμωρείται για εκείνα που έπραξε, αλλά μένει στο χειρότερο τόπο και υποταγμένος στο βασιλιά, άραγε θα υποφέρει την στενοχώρια, πες μου, όταν δει ότι αυτός που ήταν μαζί του ανέβηκε στην κορυφή των αξιωμάτων και έγινε τόσο λαμπρός και εξουσιάζει την οικουμένη, ενώ ο ίδιος παραμένει ακόμη κάτω και ότι δεν τιμωρήθηκε όχι επειδή το άξιζε, αλλά από τη χάρη και τη φιλανθρωπία του βασιλιά; Γιατί, και αν ακόμη τον αφήσει ο βασιλιάς και τον απαλλάξει από τις κατηγορίες, θα ζήσει ντροπιασμένος, επειδή και οι άλλοι δεν θα τον θαυμάζουν.

Σε τέτοιες περιπτώσεις χάριτος δεν θαυμάζουμε εκείνους που παίρνουν τα δώρα, αλλά εκείνους που τα δίνουν. Και όσα μεγαλύτερα δώρα θα δώσουν, τόσο περισσότερο ντροπιάζονται όσοι τα παίρνουν, όταν είναι μεγάλα τα αμαρτήματά τους. Με ποια λοιπόν μάτια θα μπορέσει να αντικρύσει ένας τέτοιος εκείνους που βρίσκονται στα ανάκτορα, όταν εκείνοι έχουν να επιδείξουν άπειρους ιδρώτες και τραύματα, ενώ αυτός δεν έχει να επιδείξει τίποτε, αλλά και αυτή τη σωτηρία του την έχει μόνο από τη φιλανθρωπία του Θεού; Όπως δηλαδή αν κάποιος έσωζε ένα δολοφόνο ή ένα κλέφτη ή μοιχό που επρόκειτο να θανατωθεί και τον πρόσταζε να στέκεται στην εξώπορτα των ανακτόρων, εκείνος δε θα μπορέσει τότε να αντικρύσει κανέναν, παρόλο που έχει απαλλαχθεί από την τιμωρία· έτσι ακριβώς και αυτός.

Να μη νομίσετε, επειδή ο λόγος είναι για βασιλικά ανάκτορα, ότι όλοι απολαμβάνουν τα ίδια. Γιατί, αν εδώ και ο ύπαρχος και όλοι όσοι αποτελούν την ακολουθία του βασιλιά και αυτοί ακόμη που είναι πολύ κατώτεροι και κατέχουν τη θέση αυτών που λέγονται «δεκανοί» είναι μέσα στα ανάκτορα, αν και υπάρχει τόσο μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον ύπαρχο και τον «δεκανό», πολύ περισσότερο θα συμβεί αυτό στα ουράνια ανάκτορα. Και αυτό δεν το λέγω μόνος μου, γιατί ο Παύλος αναφέρει και άλλη διαφορά μεγαλύτερη από αυτές. «Όσες», λέγει, «διαφορές υπάρχουν από τον ήλιο έως τη σελήνη και τα αστέρια και το πιο μικρό αστέρι, τόσες πολλές υπάρχουν και σε αυτούς που βρίσκονται στη βασιλεία». Και ότι η διαφορά του ήλιου και του πιο μικρού αστεριού είναι πολύ μεγαλύτερη από τη διαφορά του δεκανού και του υπάρχου είναι φανερό σε όλους. Γιατί ο ήλιος συγχρόνως φωτίζει και φαιδρύνει όλη την οικουμένη και κρύβει τη σελήνη και τα αστέρια, ενώ πολλές φορές δεν φαίνεται και αυτά βρίσκονται στο σκοτάδι· γιατί υπάρχουν πολλά αστέρια που δεν τα βλέπουμε. Όταν λοιπόν βλέπουμε άλλους να γίνονται ήλιοι, ενώ εμείς έχουμε τη θέση των πιο μικρών αστεριών που δε φαίνονται καθόλου, ποια παρηγοριά θα έχουμε;

Ας μην είμαστε, παρακαλώ, τόσο νωθροί και τόσο οκνηροί, ας μη μετατρέπουμε τη σωτηρία από τον Θεό σε αδιαφορία, αλλά ας την εκμεταλλευόμαστε και ας την αυξάνουμε πάρα πολύ. Γιατί και αν ακόμη κάποιος είναι κατηχούμενος, αλλά γνωρίζει τον Χριστό, γνώρισε την πίστη και ακούει τα θεία λόγια, δεν είναι μακριά από τη θεία γνώση και γνωρίζει το θέλημα του Κυρίου του. Για ποιο λόγο λοιπόν αναβάλλει; Για ποιον λόγο διστάζει και καθυστερεί;

Τίποτε δεν είναι ανώτερο από την καλή ζωή, και εδώ και εκεί, και για τους βαπτισμένους και για τους κατηχουμένους. Γιατί, πες μου, ποια ενοχλητική εντολή πήραμε; «Το να έχεις», λέγει κάποιος, «γυναίκα και παρ’όλ’αυτά να είσαι εγκρατής». Αυτό πες μου είναι ενοχλητικό; Και πώς είναι, όταν πολλοί και χωρίς γυναίκα είναι εγκρατείς, όχι μόνο Χριστιανοί αλλά και εθνικοί; Αυτό λοιπόν που ο εθνικός ξεπερνάει από ματαιοδοξία, εσύ ούτε αυτό τηρείς από φόβο Θεού; «ἐκ τῶν ὑπαρχόντων σοι (:από τα υπάρχοντά σου)», λέγει, «ποίει ἐλεημοσύνην (: δίνε ελεημοσύνη στους φτωχούς)»[Τωβίτ, 4,7]. Αυτό είναι βαρύ; Αλλά και εδώ μας κατηγορούν οι εθνικοί που από ματαιοδοξία μόνο ξόδεψαν ολόκληρες περιουσίες.

«Να μην αισχρολογείς». Αυτό είναι δύσκολο; Αν λοιπόν δε δινόταν τέτοια εντολή, δεν έπρεπε να το κατορθώνουμε αυτό, για να μη φαινόμαστε ανήθικοι; Ότι το αντίθετο είναι δύσκολο, δηλαδή η αισχρολογία, φαίνεται από το ότι η ψυχή ντρέπεται και κοκκινίζει, αν φθάσει στο να πει κάτι τέτοιο, και δεν θα το πει, αν ίσως δεν είναι μεθυσμένη. Γιατί όταν κάθεσαι στην αγορά, αν το κάνεις αυτό στο σπίτι, δεν το κάνεις εκεί; Άραγε όχι για τους παρόντες; Γιατί δεν κάνεις το ίδιο εύκολα και στη γυναίκα σου; Άραγε όχι για να μην την υβρίσεις; Για να μην υβρίσεις λοιπόν τη γυναίκα σου δεν το κάνεις, όταν όμως υβρίζεις τον Θεό, δεν κοκκινίζεις από ντροπή; Γιατί είναι παρών παντού και ακούει τα πάντα.

«Να μη μεθάς», λέγει. Σωστά. Γιατί αυτό καθεαυτό δεν είναι τιμωρία; Δεν είπε «βασάνιζε το σώμα», αλλά τι; Να μη μεθάς, δηλαδή να μην το εξουθενώνεις έτσι, ώστε να αφαιρεθεί η εξουσία της ψυχής. Τι λοιπόν; Δεν πρέπει κανείς να φροντίζει για το σώμα; Μακριά μία τέτοια σκέψη· δεν εννοώ αυτό, αλλά να μην το φροντίζεις για να ικανοποιήσεις τις επιθυμίες του, γιατί έτσι πρόσταξε και ο Παύλος λέγοντας: «ἀλλ᾿ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας(: αλλά φορέστε σαν ένδυμα της ψυχής σας τον Κύριο Ιησού Χριστό, ώστε στην όλη ζωή σας να μοιάσετε με Αυτόν. Και μη φροντίζετε για τη σάρκα, πώς να ικανοποιείτε τις παράνομες επιθυμίες της. Τέτοια πρέπει να είναι η συμπεριφορά σας μέσα στην κοινωνία που ζείτε)»[Ρωμ.13,14].

«Να μην αρπάζεις», λέγει, «αυτά που δεν είναι δικά σου, να μην είσαι πλεονέκτης, ούτε επίορκος». Ποια από αυτά χρειάζονται κόπους και ποια ιδρώτες; «Να μην κακολογείς», λέει μία άλλη εντολή, «ούτε να συκοφαντείς». Τι κόπο έχει αυτό; Το αντίθετο λοιπόν είναι κόπος. Γιατί, όταν κακολογήσεις κάποιον, αμέσως κινδυνεύεις και σε τρώει η υποψία, μήπως άκουσε γι’ αυτό που είπες, είτε είναι μεγάλος είτε είναι μικρός. Και αν είναι μεγάλος, θα κινδυνεύσεις αμέσως με έργα· αν όμως είναι μικρός, θα σου το ανταποδώσει με τα ίδια, ή καλύτερα με πολύ χειρότερα, γιατί θα σε κακολογήσει περισσότερο.

Δεν πήραμε λοιπόν καμία δύσκολη και ενοχλητική εντολή, αν θέλουμε. Αν όμως δεν θέλουμε και τα πιο εύκολα θα μας φανούν δύσκολα. Τι είναι πιο εύκολο από το φαγητό; Και όμως από πολλή βλακεία πολλοί είναι εκείνοι που δυσανασχετούν γι’ αυτό και ακούω πολλούς να λένε ότι και το φαγητό είναι κούραση. Τίποτε από αυτά δεν έχει κούραση εάν βέβαια έχεις τη θέληση. Γιατί από την θέλησή μας εξαρτώνται όλα, ύστερα από την χάρη του Θεού.

Ας θελήσουμε λοιπόν τα αγαθά, για να επιτύχουμε και τα αιώνια αγαθά, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με τον οποίο στον Πατέρα και συγχρόνως στο άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΟΜΙΛΙΑ ΙΔ΄(υπομνηματισμός των εδαφίων Εβρ.8,1-2)

«Κεφάλαιον δὲ ἐπὶ τοῖς λεγομένοις, τοιοῦτον ἔχομεν ἀρχιερέα, ὃς ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης ἐν τοῖς οὐρανοῖς, τῶν ἁγίων λειτουργὸς καὶ τῆς σκηνῆς τῆς ἀληθινῆς, ἣν ἔπηξεν ὁ Κύριος, καὶ οὐκ ἄνθρωπος(:Το σπουδαιότερο λοιπόν από όσα είπαμε είναι αυτό: ότι έχουμε τέτοιον Αρχιερέα, ο οποίος κάθισε στα δεξιά του θρόνου της μεγαλειότητας του Θεού στους ουρανούς. Και έγινε λειτουργός των Αγίων που βρίσκονται στους ουρανούς, και της αληθινής σκηνής, που δεν την κατασκεύασε κάποιος άνθρωπος, αλλά ο ίδιος ο Κύριος)»[Εβρ.8,2].

Αναμιγνύει τα ταπεινά με τα υψηλά ο Παύλος, αυτός που πάντοτε μιμείται τον Διδάσκαλό του, ώστε τα ταπεινά να γίνουν οδός προς τα υψηλά και μέσω αυτών να οδηγηθούν σε εκείνα και όταν φθάσουν στα υψηλά να μάθουν ότι αυτά ήταν αποτέλεσμα της συγκατάβασης του Θεού. Αυτό λοιπόν κάνει και εδώ. Γιατί αφού είπε ότι ο Κύριος Ιησούς Χριστός πρόσφερε τον εαυτό Του και έδειξε ότι είναι αρχιερέας, προσθέτει: «Κεφάλαιον δὲ ἐπὶ τοῖς λεγομένοις, τοιοῦτον ἔχομεν ἀρχιερέα, ὃς ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης ἐν τοῖς οὐρανοῖς (:Το σπουδαιότερο λοιπόν από όσα είπαμε είναι αυτό: ότι έχουμε τέτοιον Αρχιερέα, ο οποίος κάθισε στα δεξιά του θρόνου της μεγαλειότητας του Θεού στους ουρανούς)». Αν και βέβαια αυτό δεν είναι γνώρισμα ιερέα, αλλά εκείνου στον οποίο πρέπει να είναι ιερέας.

«τῶν ἁγίων λειτουργὸς(:και έγινε λειτουργός των Αγίων που βρίσκονται στους ουρανούς)». Όχι απλώς υπηρετεί, αλλά «υπηρετεί στα άγια των αγίων». «Καὶ τῆς σκηνῆς τῆς ἀληθινῆς, ἣν ἔπηξεν ὁ Κύριος, καὶ οὐκ ἄνθρωπος(:και λειτουργός της αληθινής σκηνής, που δεν την κατασκεύασε κάποιος άνθρωπος, αλλά ο ίδιος ο Κύριος)». Βλέπεις τη συγκατάβασή Του; Δεν έκανε πριν από λίγο τη διάκριση λέγοντας: «Οὐχὶ πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν;(:Δεν είναι όλοι οι άγγελοι υπηρετικά πνεύματα, που ενεργούν όχι από δική τους πρωτοβουλία, αλλά αποστέλλονται από τον Θεό για να υπηρετούν εκείνους που πρόκειται να κληρονομήσουν την αιώνια ζωή;)» [Εβρ.1,14];

Και για τον λόγο αυτόν δεν ακούνε την φράση «Κάθου ἐκ δεξιῶν μου(:Κάθισε στα δεξιά μου)»[ πρβ. Εβρ.1,13: «Πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε· κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου;(:Σε ποιον άλλωστε από τους αγγέλους έχει πει ποτέ ο Θεός Πατέρας:’’ Κάθισε τώρα στα δεξιά μου, ωσότου υποτάξω τους εχθρούς σου νικημένους κάτω από τα πόδια σου ως υποπόδιο, για να έχεις αιωνίως αδιαφιλονίκητη την εξουσία;’’. Σε κανέναν)»]. Το λέγει αυτό, γιατί οπωσδήποτε δεν είναι υπηρέτης αυτός που κάθεται. Επομένως αυτό το ακούει εξαιτίας του σώματος. «Σκηνήν» όμως εδώ εννοεί τον ουρανό. Γι’ αυτό και δείχνοντας τη διαφορά από τη σκηνή των Ιουδαίων προσθέτει και λέγει: «ἣν ἔπηξεν ὁ Κύριος, καὶ οὐκ ἄνθρωπος (:την οποία έστησε ο Κύριος και όχι άνθρωπος)».

Πρόσεχε πώς εξύψωσε τις ψυχές των εξ Ιουδαίων πιστών, λέγοντας αυτό. Επειδή δηλαδή ήταν φυσικό να σκέπτονται αυτοί και να λένε «δεν έχουμε σκηνή τέτοια», «να», λέγει, «ο ιερέας, και μεγάλος, και πολύ μεγαλύτερος από εκείνον, και θυσία πρόσφερε πιο θαυμαστή». Αλλά μήπως αυτά είναι λόγια, μήπως αλαζονεία και ψυχαγωγία; Γι’ αυτό όμως τα βεβαίωσε πρώτα από τον όρκο και στη συνέχεια και από τη σκηνή. Ήταν βέβαια και η διαφορά αυτή φανερή, αλλά αυτός επινοεί και άλλη. «Την οποία σκηνή», λέγει, «έστησε ο Κύριος και όχι άνθρωπος». Πού λοιπόν είναι εκείνοι που λένε ότι κινείται ο ουρανός; Πού είναι αυτοί που διακηρύττουν ότι έχει σχήμα σφαίρας; Και τα δύο έχουν αναιρεθεί εδώ. «Κεφάλαιον δὲ(:Το σπουδαιότερο λοιπόν)», λέγει, «ἐπὶ τοῖς λεγομένοις(: από όσα είπαμε)»· «Κεφάλαιον» λέγεται πάντοτε το μέγιστο.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-hebraeos.pdf

• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Προς Εβραίους επιστολήν , πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1986, τόμος 24, ομιλίες ΙΓ΄ και ΙΔ΄(κατ΄επιλογήν),σελίδες 526-539 και 540-543 αντίστοιχα.

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου με θέμα:

ΜΝΗΜΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ:

α) Η απόδοση τιμής προς τον Χρυσορρήμονα Πατέρα της Εκκλησίας μας

β)Ερμηνεία της προτάσεως της Θείας Λειτουργίας του Ιερού Χρυσοστόμου: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε»

[εκφωνήθηκε στις 13-11-2000]

Σήμερα, αγαπητοί μου, η Εκκλησία μας τιμά και γιορτάζει τη μνήμη του μεγάλου διδασκάλου της, του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Ό,τι να πει κανείς ή να εγκωμιάσει, πάντα θα έμενε φτωχό μπροστά σε μία τόσο μεγάλη μορφή του λόγου της εκκλησιαστικής διακονίας και της αγιότητος που ήτο ο Ιερός Χρυσόστομος. Αλλ΄έστω και ελλιπώς, κάτι θα μπορούσαμε να πούμε.

Η Εκκλησία μας τον χαρακτηρίζει με πολλά επίθετα, τα οποία και σας απαριθμώ: «χρυσήλατον σάλπιγγα» -δηλαδή μία σάλπιγγα χρυσή-, «θεόπνευστον ὄργανον», «δογμάτων πέλαγος ἀνεξάντλητον», «Ἐκκλησίας στήριγμα», «νοῦν οὐράνιον», «σοφίας βυθόν», «κρατῆρα πάγχρυσον», «ἀστέρα ἄδυτον», «μετανοίας κήρυκα», «πιστῶν ὑπογραμμόν», «μαρτύρων ἐφάμιλλον», «ἀγγέλων ἰσοστάσιον», «ἐνδιαίτημα Γραφῶν», και, τέλος, «Χρυσόστομον». Έτσι βλέπομε ότι ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, αγαπητοί μου, στάθηκε μια πάρα πολύ μεγάλη μορφή.

Ο άγιος Ιωάννης εγεννήθη στη Μεγάλη Αντιόχεια της Συρίας το 354 από γονείς επισήμους. Ο πατέρας του ήταν ανώτερος αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, που όμως ενωρίτατα απέθανεν και άφησε τον μικρόν Ιωάννην, ορφανόν, στη φροντίδα της μητέρας του, Ανθούσης, που ήταν τότε μόλις είκοσι ετών, η μητέρα του, είκοσι ετών…Και οι δύο οι γονείς του ήσαν Χριστιανοί. Μεγάλη όμως φροντίδα μορφώσεως ανέλαβε η μητέρα του. Σε ηλικία 18 ετών ο Ιερός Χρυσόστομος, ο οποίος Ιωάννης ελέγετο, το «Χρυσόστομος» είναι επίθετο όπως ήδη σας είπα, εγκατέλειψε τις ρητορικές του σπουδές – δηλαδή θα λέγαμε ό,τι ακριβώς θα σπούδαζε κανείς για δικηγόρος- και άρχισε την παρακολούθηση θεολογικών μαθημάτων, όπου και εβαπτίσθη. Τότε εβαπτίζοντο σε μεγάλην ηλικίαν.

Μετά από τρία χρόνια, κατέφυγε στην έρημο όπου έμεινε σε υποταγή γέροντος τέσσερα χρόνια, αλλά άλλα δύο χρόνια έμεινε μόνος του σε σπήλαιον ασκούμενος- γι΄αυτό και η υγεία του ήτο πάρα πάρα πολύ ευαίσθητη. Αφού επέστρεψε στην Αντιόχεια, εχειροτονήθη διάκονος και ύστερα από πέντε χρόνια εχειροτονήθη πρεσβύτερος. Τώρα η δράσις του στην Αντιόχεια είναι πολύ μεγάλη. Είναι άοκνος· δεν τεμπελιάζει σε τίποτα. Θέλει τα πάντα να προσφέρει. Εκτός βέβαια το φιλανθρωπικό έργο και το ποιμαντικό, εκήρυττε διαρκώς. Διαρκώς- διαρκώς. Ομίλει κάθε Κυριακή και κάθε Παρασκευή, αλλά και σε περιόδους όπως οι Σαρακοστές, η Διακαινήσιμος κλπ., ομίλει κάθε μέρα. Έστω και αν υποτεθεί- λέγεται μάλιστα ένα περιστατικό ότι κάποτε ένας άνθρωπος μόνο ήταν και του έκανε κήρυγμα ο άγιος Ιωάννης. Και έτσι διαρκώς ομίλει, ευκαίρως-ακαίρως.

Οι λόγοι του είναι τόσοι πολλοί, ώστε υπερβάλλουν όλους τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς.Όλους! Έχουν μαζευτεί όλα σε τόμους που εκεί βλέπουμε ότι πράγματι- η λεγομένη «Ελληνική Πατρολογία»- βλέπουμε πόσο υπερέβαλλε όλων των άλλων Πατέρων της Εκκλησίας μας εις τον λόγο του Θεού· διότι τον αγαπούσε πάρα πολύ τον λόγο του Θεού και έτσι είναι ο βαθύτερος ερμηνευτής που έχομεν εις την Αγίαν Γραφήν. Θα μπορούσε να συγκριθεί ίσως, μόνον, με τον Ωριγένη -όσοι έχετε μίαν παιδείαν του πράγματος, θα με καταλάβετε. Ίσως. Γιατί και ο Ωριγένης ήτο πλούσιος στον λόγο του Θεού. Πραγματικά.

Ως Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως απέκτησε πολλούς θαυμαστάς. Αυτό που λέμε εμείς σήμερα εκκλησιαστικό πρόβλημα της περιοχής μας, ξέρετε ότι δημιουργήθηκε στην εποχή του αυτό το εκκλησιαστικό πρόβλημα όταν ήλεγξε την αυτοκράτειρα ο Ιερός Χρυσόστομος και τον έστειλε στην εξορία; Εκράτησε αυτή η ταραχή μέσα στην Κωνσταντινούπολη τριάντα ολόκληρα χρόνια· και δεν ησύχασε ο λαός της Κωνσταντινουπόλεως παρά μόνο πια όταν επανέφεραν – τι;- τα λείψανά του πίσω πια· διότι πρέπει να σας πω, δύο φορές φυσικά τον έστειλαν στην εξορία- ανεκλήθη η πρώτη περίπτωσις, αλλά στη δευτέρα περίπτωση έχουμε τρία ολόκληρα χρόνια που ο Ιερός Χρυσόστομος περπατάει, περπατάει, περπατάει τη γη της Μικράς Ασίας για να πάει, πού; Πουθενά. Δηλαδή από τόπου εις τόπον. Πήγαιναν άνθρωποι να τον συναντήσουν, τον έπαιρναν από κει οι στρατιώται και τον πήγαιναν πιο πέρα, πιο πέρα… Ώστε έφτασε στα Κόμανα της Μικράς Ασίας κατεξαντλημένος, τρία χρόνια περπατούσε… Χωρίς καμία άνεση σε τίποτα πουθενά.

Και στις 14 Σεπτεμβρίου, αγαπητοί μου, αφού ελειτούργησε, παρέδωκε το πνεύμα εις τον Θεόν με τη φράση που έμεινε παροιμιώδης για μας: «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν », δηλαδή «Δόξα τῷ Θεῷ για όλα». Αυτός υπήρξε ο Ιερός Χρυσόστομος που έχουμε σήμερα τη μνήμη του. Και σας είπα, εκοιμήθη στις 14 Σεπτεμβρίου. Ήταν η εορτή του Τιμίου Σταυρού. Θα μου πείτε: «Μα εμείς γιορτάζουμε σήμερα, 13 Νοεμβρίου». Ναι, διότι η Εκκλησία μας, που τιμά ιδιαιτέρως ιδιαιτέρως τον Ιερό Χρυσόστομο, και επειδή η εορτή του Τιμίου Σταυρού είναι πάρα πολύ μεγάλη, για να μην σκιάσει η μία εορτή την άλλην εορτήν, μετέθεσε την κοίμησιν του Ιερού Χρυσοστόμου στις 13 Νοεμβρίου. Για να μπορεί να τον τιμήσει λαμπρά, περίλαμπρα, εκτός από την γιορτή, βέβαια, της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Αυτός είναι ο λόγος της μεταθέσεως της ημερομηνίας που γιορτάζουμε τον Ιερόν Χρυσόστομον.

Δεν ξέρω αν γνωρίζετε ότι η Θεία Λειτουργία, αυτή που τελέσαμε τώρα, λέγεται του Ιερού Χρυσοστόμου. Όπως ακριβώς λέμε «τη Μεγάλην Σαρακοστήν έχουμε τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου». Δηλαδή συνέθεσε τη Θεία Λειτουργία ο Ιερός Χρυσόστομος; Όχι, αγαπητοί μου. Προσέξτε. Η Θεία Λειτουργία ως τύπος, υπήρξε ως παράδοσις από την αρχαία Εκκλησία. Όμως υπήρχε μία συνήθεια τότε, η Θεία Λειτουργία να είναι ένας ανοιχτός χώρος, που μπορούσε ο εκάστοτε επίσκοπος- ή και πρεσβύτερος ενίοτε- να προσθέτει ή να αφαιρεί από την ακολουθία της Θείας Λειτουργίας κάποια στοιχεία. Να βάλει μία ευχή παραπάνω, μία ευχή παρακάτω, και είχαμε έτσι μία μεγάλη ποικιλία μορφής Θείας Λειτουργίας. Αυτό κράτησε πολύ καιρό, μερικούς αιώνες. Βέβαια, υπήρχε ένας κίνδυνος από τους αιρετικούς, που μπορούσαν να προσθέτουν και να αφαιρούν από τη Θεία Λειτουργία και έτσι με τον τρόπον αυτόν να εισαγάγουν τις αιρετικές των δοξασίες. Γι΄αυτό η Εκκλησία έκλεισε το θέμα της Θείας Λειτουργίας, το έκανε θέμα κλειστόν. Δεν μπορείς ούτε να προσθέσεις, ούτε να αφαιρέσεις. Για τον λόγο που σας εξήγησα.

Ωστόσο, κάποιες μορφές έφτασαν μέχρι τον Μέγαν Βασίλειο- Θείας Λειτουργίας μορφές- μέχρι τον Ιερό Χρυσόστομο. Έτσι ο μεν Μέγας Βασίλειος φιλοτέχνησε τη Θεία Λειτουργία, δηλαδή την εστόλισε τόσο πολύ, την έκανε τόσο ωραία- ο Μέγας Βασίλειος ώστε την παρέδωσε στην Εκκλησία, αλλά ήτο λίγο μακρά. Είναι η γνωστή Θεία Λειτουργία που έχουμε τη Μεγάλη Σαρακοστή τις Κυριακές. Τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ο Ιερός Χρυσόστομος πήρε τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και την έκανε, τη σμίκρυνε, τη συντόμευσε. Έτσι και εκείνος εστόλισε τη Θεία Λειτουργία- η γνωστή που επικράτησε πλέον να λέγεται «του Ιερού Χρυσοστόμου». Σημειώσατε ότι οπουδήποτε πάτε στον ορθόδοξο κόσμο θα βρείτε πάντα τη Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου, εκτός βέβαια από τη Μεγάλη Σαρακοστή, αν θέλετε, των Θεοφανείων, αν θέλετε στη γιορτή του Μεγάλου Βασιλείου κλπ. Δέκα φορές τον χρόνο λέγεται η Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, αλλά όλες τις άλλες φορές λέγεται η Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου. Έτσι λοιπόν ο τύπος, η μορφή της Θείας Λειτουργίας είναι έργο δικό του, του Ιερού Χρυσοστόμου.

Και τι δεν μας παρέδωσε ο Ιερός Χρυσόστομος; Πραγματικά… Ένα πράγμα μόνο θα είχα πάνω στο σημείο αυτό να πω. Δυστυχώς οι Χριστιανοί μας δεν καταλαβαίνουν τη Θεία Λειτουργία και δεν μπορούν να εκτιμήσουν την αξία της. Βέβαια, όχι με την έννοια της γλώσσης- διότι στην εποχή μας, επί παραδείγματι, επικρατούν κάποια εγκόλπια-που μπορεί ο πιστός να κρατάει ένα τέτοιο εγκόλπιο, βλέπει από δω το κείμενο της Θείας Λειτουργίας όπως λέγεται από τους ιερείς κλπ. τους ψάλτες, και από την άλλη, έχει μίαν μετάφρασιν ή, αν θέλετε, ακόμη και μίαν ερμηνείαν. Όμως δεν είναι αρκετό αυτό. Ο λαός μας δεν έχει κατηχηθεί εις τον χώρον της Θείας Λειτουργίας. Και έτσι δεν εκτιμά όσο θα έπρεπε τη Θεία Λειτουργία.

Βέβαια, δεν έχουμε παράπονο, έχουνε περάσει 2000 χρόνια από Γεννήσεως Χριστού και πάλι έχουμε κάποιο κόσμο στη Θεία Λειτουργία, παρότι γνωρίζουμε ότι προϊόντος του χρόνου, φθάνοντας στα έσχατα της Ιστορίας, οι πιστοί θα γίνονται λιγότεροι και λιγότεροι… Μη μας τρομάζει αυτό· διότι θα αρχίσει να ενεργεί ο Αντίχριστος, η αθεΐα, ο Αντίχριστος θα επιτρέψει την αθεΐα κλπ. κλπ. και στο τέλος τη λατρεία του εαυτού του· κι έτσι, θα ‘χουμε μείωση των πιστών που θα προσέρχονται στη Θεία Λειτουργία ή που θα μένουν πιστοί, θα ‘χουμε μία μείωση. Σας το λέω να το ξέρετε για να μην παραξενευόμαστε διότι ευρισκόμεθα, αγαπητοί μου, σε ημέρες έσχατες, τελευταίες και πρέπει να το ξέρουμε αυτό, για να μην σκανδαλιζόμεθα. Δεν εξόφλησε ο Χριστιανισμός, εξόφλησαν οι πιστοί… Κι αυτό είναι η τραγική τους κατάσταση. Των Χριστιανών! Λοιπόν. Ας είναι.

Πρέπει να βαθαίνουμε, συνεπώς, εις την Θεία Λειτουργία, να την γνωρίζουμε, τι είναι η Θεία Λειτουργία. Θα μείνω μόνο σε ένα σημείο, από έλλειψη χρόνου, που φυσικά, αν έπρεπε να ερμηνεύουμε τη Θεία Λειτουργία, θα θέλαμε πάρα πολύ καιρό. Προσέξτε… Όταν τελεστεί το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, βγαίνει ο διάκονος- αν υπάρχει- και λέγει: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε». Όλοι το ξέρουμε αυτό, όλοι το έχουμε ακούσει. Και τώρα προ ολίγου το ακούσαμε.

«Προσέλθετε». Αυτό θα ερμηνεύσω μόνο, τίποτε άλλο. Το «προσέλθετε» σημαίνει κάλεσμα, μία κλήση που θα πρέπει όλοι να προσέλθουν, για να γίνουν κοινωνοί του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Βέβαια, στην αρχαία Εκκλησία κοινωνούσαν όλοι. Μηδενός εξαιρουμένου! Σήμερα ελάχιστοι κοινωνούν και, αν καλώς αντιλήφθηκα, αν και ίσως θα είπατε μερικοί: «Πού να νηστέψουμε Κυριακή για να κοινωνήσουμε σήμερα, Δευτέρα;». Κανείς δεν κοινώνησε από σας… Αν καλώς αντιλήφθηκα…

Στην αρχαία Εκκλησία κοινωνούσαν όλοι! Εάν κάποιος δεν κοινωνούσε- υπάρχουν κανόνες της Εκκλησίας μας πάνω σ’ αυτό- εάν κάποιος δεν κοινωνούσε, έπρεπε να δώσει εξήγηση, το γιατί δεν κοινώνησε, γιατί αλλιώτικα θα εθεωρείτο, επειδή δεν κοινώνησε, ότι προκάλεσε αταξίαν. Για σκεφθείτε, για σκεφθείτε… Προκάλεσε αταξίαν…

Εν τοιαύτη περιπτώσει, καλούνται όλοι να κοινωνήσουν. «Προσέλθετε», λέει. «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε». Έπρεπε να προσέλθουν, με τρεις προϋποθέσεις. Η πρώτη προϋπόθεσις, «μετά φόβου Θεοῦ»· η δευτέρα προϋπόθεσις, «μετά πίστεως» και η τρίτη προϋπόθεσις, «μετά ἀγάπης». Θα μου πείτε «Είναι πολύ απλά, τα καταλαβαίνουμε». Είναι κάτι βαθύτερο. Ας τα αναλύσουμε, λοιπόν.

Ο πρώτος όρος: «Μετὰ φόβου Θεοῦ». Γιατί με φόβο Θεού; Όταν πηγαίνουμε στο πηγάδι, στην πηγή, στη βρύση να πάρουμε νερό, έχουμε φόβο Θεού; Ούτε έχουμε, ούτε δεν έχουμε. Εδώ γιατί λέγεται ότι για να λάβω κάτι, πρέπει να το λάβω αυτό με φόβο Θεού; Γιατί ο χώρος είναι του Θεού. Η Θεία Λειτουργία, ο χρόνος, είναι του Θεού. Πρέπει λοιπόν να προσέλθω εις τον Θεόν με φόβο. Και ως προς τον χώρον, που είναι ο ναός, και ως προς τον χρόνον, που είναι η διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Έτσι λοιπόν έχουμε τον ευχαριστιακόν χωροχρόνον, ευχαριστιακόν, επειδή τελέσαμε το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας· χωροχρόνον, χώρον και χρόνον, που βεβαίως τώρα δεν θα πάμε όπως πηγαίναμε για οποιοδήποτε άλλο θέμα μας που μας απασχολεί στην καθημερινότητα, αλλά θα πάμε με φόβο Θεού.

Δεύτερος όρος. «Μετά πίστεως». Δηλαδή; Αυτό ίσως δεν το ξέρουμε. Όταν λέμε «μετά πίστεως», δηλαδή να πιστεύουμε ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Θεός Λόγος, ο Ενανθρωπήσας κ.τ.λ. κ.τ.λ., εκείνα τα οποία μπορούμε να λέμε εις το Σύμβολον της Πίστεως; Που λέμε: «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν» κλπ. κλπ.; Βλέπετε το σύμβολον της Πίστεως λέγεται μέσα στη Θεία Λειτουργία· και ανανεώνεται αυτή η πίστις. Όταν λοιπόν λέμε «μετά πίστεως», αυτό εννοούμε; Όχι, αγαπητοί μου. Δεν εννοούμε αυτό· διότι, εάν δεν πιστεύαμε εις τον Ιησούν Χριστόν δεν θα προσερχόμεθα εις την Θείαν Λειτουργίαν. Οι άθεοι έρχονται στη Λειτουργία; Ποτέ. Τότε τι σημαίνει αυτό το «μετά πίστεως»; Αυτό θέλω να κρατήσετε, σας παρακαλώ θερμά. «Πιστεύω ότι αυτό που θα πάρω είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού». Αυτό είναι το καινούριο. Όχι λοιπόν γενικά περί πίστεως, αλλά ειδικά ότι αυτό που θα πάρω είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Και αυτό το πράγμα εκφράζεται, αγαπητοί μου, σε πολλά σημεία.

Αν έχετε την καλή πρόθεση και όταν πρόκειται να κοινωνήσετε, μελετάτε την ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως στο σπίτι σας, αυτό θα το έχετε συναντήσει. Και παρακαλώ, να μελετάτε, να λέτε την ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως. Είναι χωρισμένη σε μερικά κομμάτια. Ένα τμήμα το λέμε αποβραδίς στο απόδειπνο. Ένα άλλο τμήμα το λέμε το πρωί πριν φύγουμε για την Εκκλησία. Ένα άλλο τμήμα – τρίτο τμήμα- το λέμε λίγο πριν κοινωνήσουμε, μέσα στην Εκκλησία. Και το τελευταίο- τέταρτο- τμήμα το λέμε αφού θα ‘ χουμε κοινωνήσει, γυρίζουμε στην καρέκλα μας πίσω και λέμε το υπόλοιπον της ακολουθίας.

Ε, λοιπόν, δεν θα σας κουράσω πιο πολύ, δεν θα μείνω σε λεπτομέρειες, παρά μόνο σε ένα σημείον. Λίγο πριν κοινωνήσουμε και κρατάμε το εγκόλπιό μας, η πρώτη ευχή ξέρετε τι λέει; «Ἔτι πιστεύω ὅτι αὐτό τοῦτο ἐστι τὸ ἄχραντον Σῶμά σου καὶ αὐτό τοῦτο ἐστι τὸ τίμιον Αἷμά σου». «Ακόμη», λέει ο πιστός, «πιστεύω ότι αυτό που θα πάρω τώρα, σε λίγα λεπτά είναι το Τίμιον Σώμα Σου, το Τίμιον Αίμα Σου». Όταν λέει «αὐτό τοῦτο»- λίγα, λίγα ελληνικά να ξέρουμε, σχολείο να πήγαμε- «αὐτό τοῦτο» θα πει: «αὐτό τοῦτο»! Δηλαδή; «Αυτό που το στόμα μου, η γεύσις μου θα με πληροφορεί ότι είναι κρασί και ψωμί», αλλά δεν θα είναι, διότι μυστηριακά μετεβλήθη σε Σώμα και Αίμα του Χριστού. Αυτό, το ανανεώνω την τελευταία στιγμή, ότι είναι το Σώμα Σου και το Αίμα Σου. Πραγματικά!

Φτάνει ο απόστολος Παύλος να πει στους Κορινθίους ότι πολλοί που έρχονται να κοινωνήσουν – λέει στους Κορινθίους – όταν προσέρχονται, δεν πιστεύουν ότι είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, γι΄αυτό – ακούστε τη συνέπεια- «ανάμεσά μας υπάρχουνε άρρωστοι, αλλά και πεθαίνουν αρκετοί, επειδή δεν διακρίνουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού». Θα’ φτανα να σας πω, με βάση τον Απόστολο Παύλο, να σας πω το εξής: Αγαπητοί μου, αμαρτίες κάνουμε όλοι. Έχουμε μικρές αμαρτίες, έχουμε μεγάλες αμαρτίες. Δεν υπάρχει αντίρρησις. Αν μου λέγατε: «Ποια είναι η πιο μεγάλη αμαρτία;», θα σας έλεγα, αν το φανταζόσαστε…: «Όταν πηγαίνω να κοινωνήσω και δεν πιστεύω ότι είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού». Γι’ αυτό πολλές φορές εσείς οι μανάδες λέτε στα παιδάκια σας: «Έλα, θα σου δώσει ο παππούλης κρασάκι, ψωμάκι». Τι «κρασάκι»; Τι «ψωμάκι»; Είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Με καταλαβαίνετε, αγαπητοί μου; Προσοχή λοιπόν και επειδή αυτό με συνέχει εμένα, σας το λέγω αλήθεια, γι΄αυτό επέλεξα σήμερα στην αγάπη σας να πάρω σήμερα από τη Θεία Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου μόνον αυτό το σημείον και να σας το αναλύσω.

Και επειδή περνάει ο χρόνος πολύ γρήγορα, να προχωρήσω και εις τον τρίτον όρον που με καλεί η Εκκλησία να κοινωνήσω: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης». Ποια αγάπη; Βέβαια, θα λέγαμε, την αγάπη προς τον πλησίον. Δεν υπάρχει αντίρρησις. Αλλά δεν είναι η αγάπη προς τον πλησίον. Βέβαια, λέει ο λόγος του Θεού, ο Χριστός μάς το είπε: «Εκεί που θα θυμηθείς -πας, λέει, το δώρο σου στον ναό, το πρόσφορό σου, κι εκεί θυμάσαι ότι…τσακώθηκες με τη γειτόνισσά σου. Άφησε το δώρο σου, πήγαινε να συμφιλιωθείς και μετά γυρίζεις να προσφέρεις το δώρο σου». Δεν υπάρχει αντίρρησις ότι είναι και αυτό.

Αλλά εδώ ειδικά όταν λέγει «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε», αυτή η αγάπη δεν είναι προς τον πλησίον. Πάντα, πάντα και κατά κανόνα μιλάμε για την αγάπη προς τον πλησίον, αγάπη προς τον πλησίον, σε όλες τις νότες και τις…, όχι, αγαπητοί μου. Είναι η αγάπη προς τον Ιησούν Χριστόν. Τον αγαπάς; Σου προσφέρει το Αίμα Του. Σου προσφέρει το Σώμα Το. Τον αγαπάς τον Ιησούν Χριστόν; Είναι η αγάπη σου πολύ μεγάλη; Θα μπορούσε να φτάσει, μέχρι τον βαθμό του μαρτυρίου; Τι νομίζετε, όταν οι μάρτυρες, τα εκατομμύρια των μαρτύρων, έδωσαν τη ζωή τους, την έδωσαν για την πίστη στον Χριστό; Διορθώνω. Βεβαίως και για την πίστη στον Χριστό. Την έδωσαν τη ζωή τους, προσέξτε, για την αγάπη του Χριστού. Περί αυτής της αγάπης μας ομιλεί σήμερα αυτό το σημείο που λέμε στη Θεία Λειτουργία: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε». Η αγάπη μου μπορεί να φτάσει εις το επίπεδον εις τον βαθμόν του μαρτυρίου; Τότε, μάλιστα, τότε μπορώ να κοινωνήσω.

Αγαπητοί μου, αυτά τα λίγα είχα να σας πω. Τα πολύ λίγα, παίρνοντας ένα μικρό δείγμα από τη Λειτουργία του Ιερού Χρυσοστόμου για να σας βοηθήσω πώς να καταλάβουμε τη Θεία Λειτουργία, αλλά και ακόμα επειδή έχουμε ανάγκη κατηχήσεως, κι εμείς οι ιερείς φταίμε όταν δεν κατηχούμε τον λαό του Θεού. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, αναμφισβήτητα, για να τιμήσουμε και τον Ιερόν Χρυσόστομον, που σήμερα έχομεν την μνήμη του, αυτού του μεγάλου ανδρός, του μεγάλου προσώπου, του γνησίου τέκνου της Ορθοδοξίας μας και της Εκκλησίας μας, που τόσο πολύ, ομολογουμένως, αγαπάμε. Γιατί, αν αγαπάμε τον Χριστόν, αγαπάμε και τους φίλους του Χριστού. Έτσι λέει ο Ψαλμωδός Δαβίδ: «Για μένα», λέει, «οι φίλοι σου μου είναι πολύ αγαπητοί». Και ποιοι είναι οι φίλοι του Χριστού; Οι άγιοι. Όταν λοιπόν αγαπάμε και τους αγίους, αγαπάμε και τον Χριστόν.

Εύχομαι ο Ιερός Χρυσόστομος με τις πρεσβείες του να μας φωτίζει και να μας καθοδηγεί, για να κατανοούμε πώς πρέπει και εμείς να ζούμε και να αγαπάμε τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή

μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,

απομαγνητοφώνηση και ηλεκτρονική επιμέλεια κειμένου:

Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΗ:

http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/mnhmh_agivn/mnhmh_agivn_018.mp3