γράφει (τὸ 1927) ὁ ὅσιος Φιλόθεος Ζερβάκος
(Τὸ αἰωνόβιο τοῦτο κείμενο φέρει τὴν σφραγῖδα τῆς γνώμης ἑνὸς ἁγίου Γέροντος καὶ ῥίπτει φῶς σὲ παρεμφερῆ ζητήματα τῆς δικῆς μας ἐποχῆς. Ἀξίζει νὰ μελετηθῇ. Ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται)
Τὸ νὰ ποιοῦν καινοτομίας καὶ μεταρρυθμίσεις εἰς τοὺς ἱερούς κανόνας καὶ παραδόσεις προξενεῖ σύγχυσιν, ταραχήν, διαμάχας, φιλονικίας, ἔχθρας, μίση καὶ τὰ λοιπὰ εἴδη τῆς κακίας, δι᾽ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ. Ὅπου ζῆλος καὶ ἐρίθεια, ἐκεῖ ἀκαταστασία καὶ πᾶν φαῦλον πρᾶγμα, λέγει ὁ Ἀπόστολος Ἰάκωβος.
Ὡσαύτως τὸ νὰ συζητοῦν οἱ Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς περὶ Ἡλίου, Σελήνης καὶ στοιχείων, περὶ ἀνέμων καὶ ὑδάτων, διὰ νὰ κανονίσουν τὸ Πάσχα καὶ τὰς ἑορτάς, τοῦτο εἶνε ἀνάρμοστον τοῦ ἀξιώματός των· περὶ τὰ τοιαῦτα ἃς ἀσχολοῦνται οἱ εἰδικοὶ ἀστρονόμοι καὶ φυσιολόγοι. Τοὺς ὁποίους πρέπει μὲν νὰ παραδεχώμεθα ὡς ἐπιστήμονας, οὐχὶ ὅμως ὅτι εἶνε τέλειοι καὶ ἀλάνθαστοι, οὔτε νὰ τοὺς προτιμῶμεν ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους καὶ τοὺς Θείους Πατέρας. Προ- βλέποντες οἱ Θεῖοι Ἀπόστολοι τρόπον τινὰ τὰ μακρὰν ὄντα καὶ βουλόμενοι νὰ προφυλάξωσι τὴν ἐκκλησίαν καὶ τοὺς Ἀρχιερεῖς ἀπὸ τὰς καινοτομίας καὶ τοὺς νεωτερισμοὺς ταῦτα ἐν τῷ ἐπιλόγῳ τῶν ἱερῶν κανόνων εἰρήκασι·
«Ταῦτα περὶ κανόνων δια- τετάχθω ὑμῖν παρ᾽ ἡμῶν, ὦ Ἐπίσκοποι. Ὑμεῖς δὲ ἐμμένοντες αὐτοῖς σωθήσεσθε καὶ εἰρήνην ἕξετε, ἀπειθοῦντες δὲ κολασθήσεσθε, καὶ πόλεμον μετ᾽ ἀλλήλων ἀΐδιον ἕξετε, δίκην τῆς ἀνηκοΐας τὴν προσήκουσαν τιννῦντες».
Ἡ δὲ Ζ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ἐν τῷ α´ αὐτῆς κανόνι λέγει τὰ ἑξῆς· «Ἀγαλλιώμενοι ἐπ᾽ αὐτοῖς, ὡς εἴ τις εὕροι σκῦλα πολλά, ἀσπασίως τοὺς θείους κανόνας ἐνστερνιζόμεθα, καὶ ὁλόκληρον τὴν αὐτῶν διαταγὴν καὶ ἀσάλευτον κρα- τύνομεν, τῶν ἐκτεθέντων ὑπὸ τῶν σαλπίγγων τοῦ Πνεύματος Πανευφήμων Ἀποστόλων, τῶν τε ἐξ ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ τῶν Τοπικῶς συναθροισθεισῶν… καὶ τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν… καὶ οὓς μὲν τῷ ἀναθέματι παραπέμπουσι, καὶ ἡμεῖς ἀναθεματίζομεν. Οὓς δὲ τῇ καθαιρέσει καὶ ἡμεῖς καθαιροῦμεν. Οὓς δὲ τῷ ἀφορισμῷ, καὶ ἡμεῖς ἀφορίζομεν. Οὓς δὲ ἐπιτιμίῳ παραδιδόασι, καὶ ἡμεῖς ὡσαύτως ὑποβάλλομεν». Καὶ ταῦτα μὲν οἱ Θεῖοι Ἀπόστολοι καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες περὶ τῶν ἱερῶν κανόνων καὶ θείων παραδόσεων. Ὁ δὲ Πατριάρχης Κυρ. Βασίλειος μὲ τὴν Σύνοδόν του ἔρχεται σήμερον νὰ κάμη ἰδικούς του κανόνας περί νηστείας. Ὄχι, λέγει, ὅπως οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐνομοθέτησαν. Ἡμεῖς σήμερον θὰ κάμωμεν κανόνας ἰδικούς μας συγκαταβατικούς. Ἐκεῖνοι ἔλεγον «οὐκ ἔστιν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις, ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ ἄσκησις σὺν ἁγιασμῷ» καὶ «νηστείᾳ ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ οὐράνια χαρίσματα λαβών». Ἡμεῖς θὰ κάνωμεν κανόνας νὰ λέγουν, νὰ τρώγετε, νὰ πίνετε, νὰ μὴ νηστεύετε, νὰ ὑπάγετε εἰς τὴν… καὶ ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔστι βρῶσις καὶ πόσις! Μὴ βαδίζετε τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην ὁδὸν τῆς νηστείας, τῆς ἀγρυπνίας καὶ προσευχῆς, ἀλλὰ τὴν πλατεῖαν καὶ εὐρύχωρον τῆς τρυφῆς καὶ μαλθακότητος. Εὖγέ σας, Ἅγιοι Πατέρες!! Ἡμεῖς λέγει ὁ Πατριάρχης Βασίλειος θὰ κανονίσωμεν καὶ τὸ ἡμερολόγιον καὶ τὸ Πασχάλιον οὐχὶ ὅπως τὸ ἐθέσπισαν οἱ 318 Θεοφόροι Πατέρες τῆς Α´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καὶ τὸ διετήρησαν 7 ὁλόκληροι Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι καὶ τόσαι ἄλλαι Τοπικαί, ἀλλὰ ὅπως θέλομεν ἡμεῖς καὶ οἱ σημερινοὶ ἀστρονόμοι συμφώνως μὲ τὴν σημερινὴν ἐπιστήμην!!
Ἐδῶ πρέπει ἢ νὰ τιμήσῃ τις τὴν σιωπὴν κρύ- πτων τὴν εὐσέβειαν καὶ ἀλήθειαν διὰ φόβον ἢ ἀν- θρωπαρέσκειαν, ἢ νὰ εἴπῃ ἐκεῖνο ὅπερ εἶπεν ὁ Αἴας κατὰ τὸν Τρωικὸν πόλεμον εἰς τοὺς ̓Ἀργείους. Αἰδώς, Ἀργεῖοι! Ἐν ᾧ ἡ θρησκεία μας πολεμεῖται ὑπὸ τόσων ἐξωτερικῶν καὶ ἐσωτερικῶν ἐχθρῶν, ἡ διαφθορὰ καὶ παραλυσία, ἡ ἀσέβεια καὶ ἡ πλεονεξία καὶ τὰ λοιπὰ πάθη λυμαίνονται τὴν Ἑλληνικὴν κοινωνίαν, ὁ Παναγιώτατος Πατριάρχης μὲ ἄλλους τινὰς Συνοδικοὺς κάθεται καὶ συζητεῖ περὶ Ἡλίου καὶ Σελήνης, περὶ στοιχείων (περὶ ἀνέμων καὶ ὑδάτων) περὶ ἡμερολογίων καὶ πασχαλίων, περὶ νηστείας κλπ. περὶ πραγμάτων ἅτινα ἐκανονίσθησαν ὑπὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καὶ Θεοφόρων Πατέρων διὰ νὰ μένουν ἀσάλευτα καὶ ἀμετάτρεπτα, καὶ ὧν ἡ φύλαξις καὶ ἀκριβὴς τήρησις μεγίστην ὠφέλειαν προξενεῖ, ἡ δὲ καταφρόνησις ζημίαν ἀνυπολόγιστον, συζητήσεις ἀνωφελεῖς, φιλονικίας καὶ μάχας, ἔχθρας καὶ διχονοίας, φθόνους μνησικακίας καὶ τέλος σχίσματα καὶ αἱρέσεις.
Ταῦτα μὲν ἡμεῖς οἱ ἀ- μαθεῖς καὶ ἄσοφοι φρονοῦμεν ὡς ἀναγκαῖα πρὸς συζήτησιν διὰ τὴν μέλλουσαν Σύνοδον, εἴ τις δὲ ἄλ- λος σοφὸς καὶ πεπαιδευμένος νομίζει ἄλλο τι ἀ- ναγκαιότερον καὶ ὠφελι- μώτερον πρὸς ὠφέλειαν πρὸς οἰκοδομὴν τῆς Ἐκ- κλησίας, μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ συνέσεως καὶ προ- σοχῆς εἰπάτω· χωρὶς ἐμπαθείας. Καλὸν ὡσαύτως νο- μίζομεν νὰ ἐρωτηθῶσι καὶ δώσωσι γνώμην, οὐχὶ μόνον Ἀρχιερεῖς, ἀλλὰ καὶ Ἱερεῖς καὶ Ἀρχιμανδρῖται καὶ Ἱερομόναχοι καὶ Μο- ναχοὶ καὶ λαϊκοὶ Θεολόγοι ἐνάρετοι, εἰδήμονες περὶ τὰ δόγματα, ζηλωταὶ περὶ τὴν πίστιν, τοὺς ἱεροὺς κανόνας καὶ τὰς παραδόσεις, καὶ τότε μὲ ὁμόνοιαν, εἰρήνην καὶ ἀγάπην καὶ μὲ ταπείνωσιν νὰ προτιμηθῇ ἡ γνώμη ἐκείνων ἥτις θὰ εἶνε σύμφωνος μὲ τοὺς κανόνας καὶ τὰς παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐν γὰρ τῇ Α´ Οἰκουμ. Συνόδῳ τὴν κατὰ τοῦ Ἀρείου νίκην ἤραντο οὐχὶ Πατριάρχαι καὶ Ἀρχιερεῖς, ἀλλ᾽ ὁ ἁπλοῦς διάκονος καὶ νέος τὴν ἡλικίαν ̓Ἀθανάσιος καὶ ὁ ἀγράμματος καὶ ταπεινὸς Σπυρίδων. Ἐπειδὴ οὐδόλως ἀπίθανόν ἐστι, ἐὰν ἡ Σύνοδος συγκροτηθῇ ἀπὸ μόνους Ἀρχιερεῖς, νὰ εὑρεθοῦν ἔνιοι τούτων νὰ προτείνωσι ζητήματα καὶ νὰ θεσπίσωσι κανόνας σύμφωνα μὲ τὰ πάθη των, ὡς οἱ Ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἐποίουν Θεοὺς τῶν παθῶν των, καὶ νὰ ἐπιτύχουν τοῦτο.
Νὰ διωχθοῦν οἱ κακοὶ ποιμένες. Τότε καὶ μόνον θὰ ἀνυψωθῇ ὁ κλῆρος.
Ἐπειδὴ ὑπάρχουν δυστυχῶς τινὲς τῶν Ἀρχιερέων καὶ κληρικῶν, οἵτινες δὲν ἐσκέφθησαν ὅτι πρέπει νὰ διάγουν ἐν νηστείαις, ἀγρυπνίαις καὶ προσευχαῖς· καὶ διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ ἀκούουν νηστείαν, στενοχωροῦνται, θέλουν νὰ τὴν καταργήσουν, ἐὰν εἶνε δυνατόν· βεβαίως οἱ τοιοῦτοι θὰ θέλουν φυσικῷ τῷ λόγῳ, ἐὰν ὑπῆρχε τρόπος καὶ μετὰ τὴν χειροτονίαν νὰ νυμφευθοῦν. Ἐπειδὴ θέλουν νὰ εἰσέρχωνται εἰς τὰ θέατρα καὶ εἰς τὰ καφενεῖα, τοὺς στενοχωροῦν τὰ ράσα καὶ ἡ κόμη, θέλουν καὶ ἐκεῖνα νὰ τὰ μεταποιήσουν, νὰ τὰ κόψουν. Τοὺς τοιούτους, κἂν Πατριάρχαι ὦσι, κἂν Ἀρχιερεῖς, κἂν Ἱερεῖς, ὀφείλει μία κανονικὴ Σύνοδος νὰ τοὺς ἀπομακρύνῃ καὶ ἀποκόψῃ τῆς Ἐκκλησίας ὡς σεσηπότα μέλη, καθὼς καὶ αἱ Οἰκουμενικαὶ καὶ Τοπικαὶ Σύνοδοι ἀπεμάκρυνον τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ τοὺς λοιμώδεις λύκους καὶ Θεοκαπήλους αἱρετικούς, ἀντικαταστήσῃ δὲ τούτους δι’ ἄλλων ἀξίων ποιμένων, οἵτινες νὰ ποιμαίνωσι τὰ ἑαυτῶν ποίμνια ἐν ἰσότητι καὶ δικαιοσύνῃ.
Τότε καὶ μόνον ὁ κλῆρος θὰ ἐξυψωθῇ εἰς τὴν πρέπουσαν περιωπήν του, ἡ εὐσέβεια θὰ λάμψῃ καὶ ἡ Ὀρθόδοξος πίστις θὰ ἐξαπλωθῇ εἰς τὰ πέρατα τῆς Οἰκουμένης. Μὴ λανθανέτω ὑμᾶς, ἀγαπητοὶ ἀδελ- φοί, ὅτι ἡ παρατηρουμένη, σήμερον καταφρόνησις τοῦ κλήρου ἐκ μέρους τοῦ λαοῦ καὶ ἡ ἐπικρατοῦσα καὶ ὁσημέραι κορυφουμένη ἀσέβεια προέρχεται ἐξ αἰτίας τῶν κληρικῶν ἐκείνων, οἵτινες νεωτερίζουσι καὶ ποιοῦσι καινοτομίας καὶ μεταρρυθμίσεις εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ.
Οἱ κύριοι οὗτοι ὤφειλον ἀφ᾽ οὗ δὲν ἀκολουθοῦν τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα, τοὺς κανόνας καὶ παραδόσεις τῆς ἐκ- κλησίας μας, νὰ ἀπόσχουν τῆς ἱερωσύνης, ἀλλ᾽ ἀφοῦ ἀναξίως ἐπέβησαν καὶ τοὺς στενοχωροῦν τὰ ράσα καὶ ἡ κόμη, ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία, ἡ ἀνάγνωσις τῶν Θείων Γραφῶν καὶ ἡ Ἐκκλησία, ἂς ἀποβάλουν τὸ ἱερατικὸν σχῆμα, διὰ νὰ μὴ γίνωνται αἴτιοι καὶ βλασφημεῖται τὸ ὄνομα τοῦ Ὑψίστου Θεοῦ ἐν τοῖς Ἔθνεσι καὶ περιφρονοῦνται καὶ χλευάζονται καὶ οἱ ἄξιοι καὶ ἐνάρετοι κληρικοί.
Τελευταῖον δίδομεν καὶ τὴν ἀκόλουθον γνώμην ὡς ἠλεημένοι παρὰ Θεοῦ. Οἱ μέλλοντες νὰ λάβωσι μέρος εἰς τὴν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Σύνοδον ὀφείλουσι νὰ παρασκευασθῶσι διὰ μελέ- της, καὶ νὰ προκαθαρθῶσι διὰ νηστείας, καὶ προσευχῆς, διὰ μετανοίας καὶ ἐξ- ομολογήσεως. Ἰδίως δι᾽ ἐξομολογήσεως καθαρᾶς, ἐπειδὴ δυστυχῶς οἱ πλεῖστοι τῶν Ἱεραρχῶν οὐδέποτε ἐξομολογοῦνται. Οὕτω γὰρ ἐποίουν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὅτε συνήρχοντο εἰς Συνόδους καὶ ἐπεφοίτα εἰς αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Ἐὰν τοιουτοτρόπως ποιήσουν καὶ οἱ μέλλοντες νὰ συγκροτήσωσι τὴν μέλλουσαν Σύνοδον, θὰ ἐπιφοιτήσῃ καὶ εἰς αὐτοὺς τὸ Ἅγιον πνεῦμα καὶ θὰ ἔχῃ κῦρος ἡ Σύνοδος καὶ θὰ τὴν παραδεχθοῦν πάντες οἱ ὀρθόδοξοι ὡς ἁγίαν. Τοὐναντίον δέ, ἐὰν προσέλθουν ἀπρομελέτητοι, ἀπροπαράσκευοι καὶ ἀκάθαρτοι, ἡ Σύνοδος θ᾽ ἀποβῇ ψευδοσύνοδος ἄκυρος καὶ οὐδεὶς θὰ παραδεχθῇ τὰ θεσπίσματα αὐτῆς.
Τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ἐλάχιστος δοῦλος
Ἀρχιμανδρίτης
Φιλόθεος Ζερβάκος
[ἀπὸ τὸ τεῦχος· Ἡ προσεχὴς ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Οἰκουμενικὴ Σύνοδος· Ἀνασκευὴ τοῦ προγράμματος αὐτῆς, ἐκδ. Ἐν Ἑρμουπόλει Σύρου, 1927, ἐκ τοῦ τυπογραφείου Ἀθανασίου Σκορδίλη]