ΜΝΗΜΗ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ (30/1/2025) και Πατερικά Κείμενα

Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ

Προς Εβραίους, κεφάλαιο ΙΓ΄, εδάφια 7-16

⁷ Μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵτινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθε τὴν πίστιν. ⁸ Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. ⁹ Διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθε· καλὸν γὰρ χάριτι βεβαιοῦσθαι τὴν καρδίαν, οὐ βρώμασιν, ἐν οἷς οὐκ ὠφελήθησαν οἱ περιπατήσαντες. ¹⁰ Ἒχομεν θυσιαστήριον ἐξ οὗ φαγεῖν οὐκ ἔχουσιν ἐξουσίαν οἱ τῇ σκηνῇ λατρεύοντες·

¹¹ ὧν γὰρ εἰσφέρεται ζῴων τὸ αἷμα περὶ ἁμαρτίας εἰς τὰ ῞Αγια διὰ τοῦ ἀρχιερέως, τούτων τὰ σώματα κατακαίεται ἔξω τῆς παρεμβολῆς· ¹² διὸ καὶ Ἰησοῦς, ἵνα ἁγιάσῃ διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος τὸν λαόν, ἔξω τῆς πύλης ἔπαθε. ¹³ Τοίνυν ἐξερχώμεθα πρὸς αὐτὸν ἔξω τῆς παρεμβολῆς τὸν ὀνειδισμὸν αὐτοῦ φέροντες· ¹⁴ οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν. ¹⁵ Δι’ αὐτοῦ οὖν ἀναφέρωμεν θυσίαν αἰνέσεως διὰ παντὸς τῷ Θεῷ, τοῦτ’ ἔστι καρπὸν χειλέων ὁμολογούντων τῷ ὀνόματι αὐτοῦ. ¹⁶ Τῆς δὲ εὐποιΐας καὶ κοινωνίας μὴ ἐπιλανθάνεσθε· τοιαύταις γὰρ θυσίαις εὐαρεστεῖται ὁ Θεός.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

⁷ Να θυμάστε πάντοτε το άγιο παράδειγμα των πνευματικών αρχηγών και προεστών σας, οι οποίοι σας δίδαξαν τον λόγο του Θεού. Να αναλογίζεστε και να μελετάτε το άγιο και θεάρεστο τέλος της ζωής και της συμπεριφοράς τους, και να μιμείσθε την πίστη τους. ⁸ Ο Ιησούς Χριστός ήταν χθες, είναι και σήμερα ο Ίδιος, και θα είναι ο Ίδιος και στους αιώνες. Όπως λοιπόν ενίσχυε τους προεστούς σας, έτσι θα ενισχύσει κι εσάς στην πίστη. Κρατήστε την λοιπόν καλά κι εσείς.

⁹ Μην παρασύρεσθε εδώ κι εκεί από διδασκαλίες διαφορετικές και ξένες προς την αληθινή διδασκαλία· διότι είναι καλό και σωτήριο να στηρίζετε και να στερεώνετε τις καρδιές σας στη χάρη του Χριστού και όχι στην ιουδαϊκή διάκριση των φαγητών, από την οποία δεν ωφελήθηκαν όσοι ιουδαΐζοντες Χριστιανοί έβαλαν τα φαγητά ως κανόνα της συμπεριφοράς τους.¹⁰ Έχουμε εμείς οι Χριστιανοί τράπεζα και θυσιαστήριο στο οποίο γινόμαστε μέτοχοι της σταυρικής θυσίας του Χριστού, και από το οποίο δεν έχουν δικαίωμα να φάνε ούτε οι ιερείς και οι αρχιερείς που λατρεύουν και υπηρετούν τον Θεό στη Σκηνή του Μαρτυρίου. ¹¹ Και το ότι οι ιερείς του Μωσαϊκού νόμου δεν έχουν εξουσία να φάνε από το θυσιαστήριό μας αποδεικνύεται και από το εξής: ότι δεν έτρωγαν αυτοί ούτε από τη θυσία εκείνη, η οποία περισσότερο από κάθε άλλη προτύπωνε τη θυσία στου σταυρού· διότι, όπως ορίζεται στην Αγία Γραφή, τα σώματα των ζώων εκείνων των οποίων το αίμα έφερνε ο αρχιερέας την ημέρα του εξιλασμού μέσα στα Άγια των Αγίων ως θυσία για την άφεση των αμαρτιών δεν τα έτρωγαν οι ιερείς, αλλά καίγονταν ολόκληρα έξω από το στρατόπεδο του Ισραήλ. ¹² Γι’ αυτό, σύμφωνα με τον προφητικό τύπο των θυσιών που γίνονταν για την άφεση των αμαρτιών, και ο Ιησούς, προκειμένου να αγιάσει με το ίδιο Του το αίμα τον λαό του νέου Ισραήλ, έπαθε και θανατώθηκε έξω από την πύλη της πόλεως της Ιερουσαλήμ.

¹³ Λοιπόν, ας βγούμε κι εμείς κοντά του έξω από το στρατόπεδο. Ας απομακρυνθούμε δηλαδή κι ας κόψουμε κάθε σχέση με τον Ιουδαϊσμό και με τον κόσμο της αμαρτίας. Κι ας πάρουμε επάνω μας τον ονειδισμό του Χριστού, έτοιμοι να περιφρονηθούμε γι’ Αυτόν, όπως ατιμάστηκε και περιφρονήθηκε Εκείνος. ¹⁴ Μη διστάζετε να χωρισθείτε από το ιουδαϊκό κέντρο κι από τον κόσμο· διότι δεν έχουμε εδώ μόνιμη και διαρκή πατρίδα και πόλη, αλλά με πόθο πολύ ζητούμε τη μελλοντική, την ουράνια Ιερουσαλήμ. ¹⁵ Χωρισμένοι λοιπόν από τη λευϊτική ιερωσύνη, ας προσφέρουμε ακατάπαυστα στο Θεό διαμέσου του Ιησού Χριστού ως αρχιερέως μας θυσία αινέσεως και δοξολογίας. Όχι βέβαια θυσία ζώων και αιμάτων, αλλά θυσία που θα ξεχειλίζει από μέσα μας ως καρπός θερμής ευγνωμοσύνης προς τον Θεό˙ θυσία που θα βγαίνει από τα χείλη μας, τα οποία θα ανυμνούν και θα δοξολογούν το όνομά Του. ¹⁶ Επιπλέον, μη λησμονείτε να κάνετε αγαθοεργίες και να μοιράζεστε και με τους άλλους τα αγαθά σας. Μην τα λησμονείτε αυτά, διότι ο Θεός με τέτοιες θυσίες ευχαριστείται και όχι με θυσίες άλογων ζώων.

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ

Κατά Ματθαίον, κεφάλαιο Ε΄, εδάφια 14-19

¹⁴ ῾Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· ¹⁵ οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασι αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. ¹⁶ Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

¹⁷ Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. ¹⁸ Ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου ἕως ἂν πάντα γένηται. ¹⁹ Ὅς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕτω τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· ὃς δ᾿ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

¹⁴ Εσείς είστε το φως του κόσμου, διότι έχετε προορισμό με το φωτεινό σας παράδειγμα και με τα λόγια σας που μεταδίδουν το φως της αλήθειας να φωτίζετε τους ανθρώπους που βρίσκονται στο σκοτάδι της αμαρτίας και της πλάνης. Μια πόλη που βρίσκεται πάνω σε βουνό δεν είναι δυνατόν να κρυφτεί. Έτσι και η δική σας ζωή θα γίνεται αντιληπτή απ’ όλους. ¹⁵ Ούτε οι άνθρωποι ανάβουν λυχνάρι για να το βάλουν κάτω απ’ τον κάδο με τον οποίο μετρούν τα σιτάρι. Αλλά το τοποθετούν πάνω στον λυχνοστάτη κι έτσι φωτίζει με τη λάμψη του όλους όσους είναι μέσα στο σπίτι. ¹⁶ Έτσι σαν λυχνάρι που είναι σωστά τοποθετημένο ας λάμψει το φως της αρετής σας μπροστά στους ανθρώπους, για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν για τα ενάρετα και άγια παιδιά Του τον Πατέρα σας, ο Οποίος είναι βέβαια παρών παντού, αλλά κυρίως φανερώνει την παρουσία Του στους ουρανούς.

¹⁷ Μη νομίσετε ότι ήλθα να καταργήσω και να ακυρώσω τον ηθικό νόμο του Μωυσή ή την ηθική διδασκαλία των προφητών. Δεν ήλθα να τα καταργήσω αυτά, αλλά να τα συμπληρώσω και να σας τα παραδώσω τέλεια. ¹⁸ Διότι αληθινά σας λέω και με κάθε επισημότητα σας διαβεβαιώνω ότι όσο παραμένει και δεν καταστρέφεται ο ουρανός και η γη, ούτε ένα γιώτα ή ένα κόμμα, ούτε δηλαδή η πιο μικρή από τις εντολές δεν θα παραπέσει από τον Νόμο και δεν θα χάσει το κύρος της, μέχρι να επαληθευτούν και να εκπληρωθούν όλα όσα διατάζει ο Νόμος˙ και θα εκπληρωθούν με τα γεγονότα της ζωής μου όσα λέχθηκαν προφητικώς, αλλά και με τη ζωή των γνήσιων μαθητών μου, οι οποίοι θα τηρούν όλες τις εντολές του Νόμου με ακρίβεια. ¹⁹ Αφού λοιπόν οι εντολές έχουν κύρος και ισχύ ακατάλυτη, οποιοσδήποτε παραβεί μία κι από εκείνες ακόμη τις εντολές μου που φαίνονται πολύ μικρές και διδάξει έτσι τους ανθρώπους, να τις θεωρούν δηλαδή μικρές κι ασήμαντες, θα κηρυχτεί ελάχιστος και τελευταίος στην Βασιλεία των Ουρανών. Εκείνος, όμως, που θα εφαρμόσει όλες, ανεξαιρέτως, τις εντολές και θα διδάξει και τους άλλους να τις τηρούν, αυτός θα ανακηρυχτεί μεγάλος στην Βασιλεία των Ουρανών.

ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ [: Eβρ. 13, 17-25]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καὶ ὑπείκετε· αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες· ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καὶ μὴ στενάζοντες· ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο(:Να υπακούτε στους πνευματικούς προϊσταμένους σας και να υποτάσσεστε τελείως σε αυτούς· διότι αυτοί αγρυπνούν για τη σωτηρία των ψυχών σας, καθώς θα δώσουν λόγο στον Χριστό για τις ψυχές σας. Να τους υπακούτε, για να ενθαρρύνονται με την υπακοή σας, ώστε να επιτελούν το έργο τους αυτό με χαρά και όχι με στεναγμούς. Άλλωστε δεν σας συμφέρει να στενάζουν εξαιτίας σας οι πνευματικοί σας προεστοί, επειδή ο Θεός θα σας τιμωρήσει γι’αυτό)»[Εβρ.13,17]

Η αναρχία παντού είναι κακό και αιτία πολλών συμφορών και αρχή της αταξίας και της συγχύσεως, κυρίως όμως στην Εκκλησία είναι πάρα πολύ επικίνδυνη, διότι και η εξουσία της Εκκλησίας είναι μεγαλύτερη και υψηλότερη. Όπως δηλαδή αν σκοτώσεις τον αρχηγό του χορού, θα διαλυθεί ο χορός και ως προς τα μέλη του και ως προς την τάξη, και αν αρπάξεις τον στρατηγό από τη στρατιωτική φάλαγγα, δεν θα υπάρχει ευρυθμία και τάξη στην παράταξη και επίσης, αν αφαιρέσεις τον κυβερνήτη από το πλοίο, θα καταβυθίσεις το σκάφος, έτσι και εάν απομακρύνεις τον ποιμένα από το ποίμνιο, όλα θα τα ανατρέψεις και θα τα καταστρέψεις.

Είναι λοιπόν μεγάλο κακό η αναρχία και αιτία καταστροφής, αλλά όχι μικρότερο κακό είναι και η ανυπακοή των υπηκόων· το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και εδώ. Διότι ο λαός που δεν υπακούει στον άρχοντά του μοιάζει με εκείνον που δεν έχει άρχοντα, και ίσως χειρότερα· καθόσον εκεί και συγχωρούνται για την αταξία τους, ενώ εδώ όχι μόνο δεν συγχωρούνται, αλλά και τιμωρούνται. Ίσως όμως μας πει κάποιος ότι υπάρχει και τρίτο κακό, το να είναι ο αρχηγός κακός. Το ξέρω και εγώ, και όχι μόνο δεν είναι μικρό το κακό αυτό, αλλά είναι πολύ χειρότερο και από την αναρχία· και είναι προτιμότερο να μην διοικείσαι από κανέναν, παρά να διοικείσαι από κακό άρχοντα· διότι αυτός πολλές φορές σώθηκε, αλλά πολλές φορές και κινδύνευσε, ενώ ο άλλος οπωσδήποτε θα κινδυνεύσει, οδηγούμενος στα βάραθρα.

Πώς, λοιπόν, ο Παύλος λέγει: «Να υπακούτε στους πνευματικούς προϊσταμένους σας και να υποτάσσεστε τελείως σε αυτούς»; Αφού είπε προηγουμένως: «ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθε τὴν πίστιν (:να αναλογίζεστε και να μελετάτε το άγιο και θεάρεστο τέλος της ζωής και της ενάρετης συμπεριφοράς τους, και να μιμείστε την πίστη τους)»[Εβρ.13,7], κατόπιν πρόσθεσε: «να υπακούτε και να υποτάσσεστε στους προϊσταμένους σας». «Τι λοιπόν θα συμβεί», αναρωτιέται ίσως κάποιος, «όταν είναι κακός και δεν τον υπακούμε;». «Κακός», πώς το εννοείς; Εάν είναι τέτοιος εξαιτίας της πίστεως, απόφευγέ τον και απομακρύνσου από αυτόν, όχι μόνο αν είναι άνθρωπος, αλλά κι αν ακόμη είναι άγγελος που κατέβηκε από τον ουρανό· εάν όμως είναι κακός ως προς την ιδιωτική του ζωή, μην ασχολείσαι με αυτήν. Και αυτό δεν το λέγω εγώ, αλλά το παίρνω από τη θεία Γραφή. Άκουσε τι λέγει ο Χριστός: «Ἐπὶ τῆς Μωσέως καθέδρας ἐκάθισαν οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι· πάντα οὖν ὅσα ἐὰν εἴπωσιν ὑμῖν τηρεῖν, τηρεῖτε καὶ ποιεῖτε, κατὰ δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν μὴ ποιεῖτε· λέγουσι γάρ, καὶ οὐ ποιοῦσι (:Πάνω στη διδασκαλική έδρα του Μωυσή κάθισαν οι νομοδιδάσκαλοι και οι Φαρισαίοι. Όλα, λοιπόν, όσα με βάση τον μωσαϊκό νόμο θα σας πουν αυτοί να τα τηρείτε, να τα τηρείτε και να τα κάνετε. Μην κάνετε όμως σύμφωνα με τα έργα τους και το παράδειγμά τους· διότι λένε βέβαια και διδάσκουν την αλήθεια του νόμου, δεν πράττουν όμως σύμφωνα με αυτήν)»[Ματθ.23,1-3]. Στην έδρα του Μωυσή κάθισαν οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι». Αφού προηγουμένως τους καταδίκασε, κατόπιν πρόσθεσε: «στην έδρα του Μωυσή κάθισαν. Όλα λοιπόν, όσα σας λένε να κάνετε, να τα κάνετε· να μην ενεργείτε όμως σύμφωνα με τα έργα τους». «Έχουν», λέγει, «το αξίωμα του διδασκάλου, αλλά η ζωή τους είναι ακάθαρτη. Εσείς όμως μην προσέχετε τη συμπεριφορά τους, αλλά τα λόγια τους· διότι τα ήθη τους δεν θα βλάψουν κανέναν». Γιατί; Και διότι είναι γνωστά σε όλους, αλλά ούτε και ο ίδιος, και αν ακόμα είναι μύριες φορές κακός, δεν θα διδάξει ποτέ το κακό. Αν όμως είναι κακός ως προς τα θέματα πίστεως, ούτε γίνεται σε όλους φανερό, και ο κακός δεν θα διστάσει να διδάσκει το κακό· αφού και το «μην κρίνετε, για να μην κριθείτε»[Ματθ.7,1], αναφέρεται στον τρόπο ζωής, και όχι στην πίστη· διότι αυτό που προσθέτει αυτό δείχνει. «Τί δὲ βλέπεις(:Γιατί λοιπόν βλέπεις)», λέγει, «τὸ κάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τὴν δὲ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκὸν οὐ κατανοεῖς; (:το σκουπιδάκι που είναι στο μάτι του αδελφού σου, ενώ το δοκάρι που είναι στο μάτι σου δεν το αισθάνεσαι και δεν το καταλαβαίνεις; Γιατί το μικρό σφάλμα του αδελφού σου το βλέπεις, ενώ μένεις αναίσθητος μπροστά στο δικό σου βαρύτατο σφάλμα;)»[Ματθ.7,3].

«Πάντα οὖν ὅσα ἐὰν εἴπωσιν ὑμῖν (:Όλα λοιπόν, όσα σας λένε)», λέγει ο Κύριος, «τηρεῖν, τηρεῖτε καὶ ποιεῖτε, κατὰ δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν μὴ ποιεῖτε(: να κάνετε, να τα κάνετε)-(και το «να τα κάνετε» αναφέρεται στα έργα, όχι στην πίστη)-· να μην κάνετε όμως αυτά που κάνουν αυτοί)». Βλέπεις ότι ο λόγος δεν γίνεται για δόγματα, αλλά για τρόπο ζωής και πράξεως; Αλλά ο Παύλος πρώτα τους έδωσε συστάσεις και κατόπιν πρόσθεσε: «Να υπακούτε και να υποτάσσεστε στους πνευματικούς προϊσταμένους σας, διότι αυτοί αγρυπνούν για τη σωτηρία των ψυχών σας, επειδή θα λογοδοτήσουν γι’ αυτές».

Ας τα ακούσουν αυτά και οι άρχοντες και όχι μόνο οι υπήκοοι, διότι όπως ακριβώς οφείλουν να είναι πειθαρχικοί οι υπήκοοι, έτσι και οι άρχοντες πρέπει να είναι άγρυπνοι και συνετοί. Τι λες; Αγρυπνεί ο άρχοντας, κίνδυνοι απειλούν αυτόν τον ίδιο, υπόκειται σε τιμωρίες για τα αμαρτήματά σου, και είναι υπεύθυνος από τόσο φόβο εξαιτίας σου, και εσύ ραθυμείς και αδιαφορείς και είσαι βάναυσος και δεν θέλεις να τον υπακούς; Γι΄αυτό προσθέτει λέγοντας: «ἵνα μετὰ χαρᾶς τοῦτο ποιῶσι καὶ μὴ στενάζοντες· ἀλυσιτελὲς γὰρ ὑμῖν τοῦτο (:ώστε να επιτελούν το έργο τους αυτό με χαρά και όχι με στεναγμούς. Άλλωστε δεν σας συμφέρει να στενάζουν εξαιτίας σας οι πνευματικοί σας προεστοί, επειδή ο Θεός θα σας τιμωρήσει γι’αυτό)»[Εβρ.13,17].

Βλέπεις ότι ο άρχοντας, όταν τον καταφρονούν, δεν πρέπει να εκδικείται, αλλά η μεγάλη άμυνά του είναι τα δάκρυα και οι αναστεναγμοί; Σωστά· αφού και ο γιατρός δεν πρέπει να εκδικείται όταν καταφρονείται από τον ασθενή, αλλά να κλαίει και να θρηνεί. Άρα εάν αναστενάξει ο άρχοντας, θα σε εκδικηθεί ο Θεός· διότι, εάν προσελκύουμε τον Θεό όταν αναστενάζουμε για τα λάθη μας, δεν θα Τον προσελκύσουμε ακόμη περισσότερο όταν αναστενάζουμε εξαιτίας του φόβου και της περιφρονήσεως των άλλων; Βλέπεις ότι δεν αφήνει τον άρχοντα να παρασύρεται σε έργα αυθάδη; Βλέπεις πόση είναι η φιλοσοφία του πράγματος; Οφείλει να αρκείται στον αναστεναγμό αυτός που περιφρονείται, που καταπατείται, που καταφρονείται. Μην πάρεις θάρρος, επειδή δεν σε εκδικείται· καθόσον ο αναστεναγμός είναι η πιο φοβερή εκδίκηση· διότι αυτός, όταν δεν μπορεί να σε βοηθήσει με τους στεναγμούς του, καλεί τον Δεσπότη· και όπως στην περίπτωση του διδασκάλου και του παιδαγωγού, όταν το παιδί δεν τον ακούει, καλείται εκείνος που είναι αυστηρότερος, έτσι και εδώ. Πωπω ,πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος! Τι θα μπορούσε να πει κανείς προς τους άθλιους εκείνους που σπρώχνουν τον εαυτό τους σε τόση μεγάλη άβυσσο τιμωριών; Για όλους αυτούς που εξουσιάζεις, γυναίκες, άνδρες και παιδιά, εσύ είσαι υπόλογος· κάτω από τόση μεγάλη φωτιά βάζεις το κεφάλι σου.

Αναρωτιέμαι αν είναι δυνατό να σωθεί ποτέ κάποιος από τους άρχοντες, και πώς, παρά την τόσο μεγάλη απειλή και τη ραθυμία που υπάρχει, βλέπω ακόμη να τρέχουν μερικοί και να ρίχνονται στον τόσο μεγάλο όγκο της εξουσίας· διότι εάν αυτοί, που με τη βία ανέβηκαν στην εξουσία, δεν συγχωρούνται και είναι αδικαιολόγητοι όταν δεν κυβερνούν σωστά και παραμελούν το καθήκον τους (καθόσον και ο Ααρών που αναγκαστικά ανέλαβε την εξουσία κινδύνευσε, και ο Μωυσής κινδύνευσε, αν και πολλές φορές ζήτησε από τον Θεό να τον συγχωρήσει για την άρνησή του να αναλάβει το έργο που του ανέθετε, και ο Σαούλ, στον οποίο ο Θεός εμπιστεύτηκε την εξουσία, παρά την άρνησή του, κινδύνευσε, επειδή δεν έπραξε σωστά το καθήκον του), πόσο μάλλον θα τιμωρηθούν όσοι με μανία την αναζητούν και μόνοι τους την επιδιώκουν; Διότι ένας τέτοιος στερεί τον εαυτό του από κάθε ελπίδα συγνώμης. Πράγματι, πρέπει να φοβόμαστε και να τρέμουμε, και εξαιτίας της συνειδήσεώς μας και εξαιτίας του βάρους της εξουσίας, και ούτε να την εγκαταλείπουμε, εάν κάποτε μας ανατεθεί, ούτε εάν δεν μας ανατεθεί, να την επιδιώκουμε, αλλά και να την αποφεύγουμε, σκεπτόμενοι το μέγεθος του αξιώματος, εάν όμως την αναλάβουμε, πρέπει να δείχνουμε όλη την ευλάβεια. Ας μη γίνεται τίποτε πέρα από εκείνο που πρέπει, όλα ας γίνονται με τάξη. Εάν το προαισθανθείς, πριν γίνεις άρχοντας, φύγε, αν πείστηκες ότι είσαι ανάξιος γι΄αυτό το έργο· αν πάλι έχεις συλληφθεί να είσαι εξίσου προσεκτικός, δείχνοντας παντού την ευγνωμοσύνη.

«Προσεύχεσθε (:Να προσεύχεστε)», λέγει, «περὶ ἡμῶν· πεποίθαμεν γὰρ ὅτι καλὴν συνείδησιν ἔχομεν, ἐν πᾶσι καλῶς θέλοντες ἀναστρέφεσθαι(:για μας· και έχουμε θάρρος να ζητήσουμε τις προσευχές σας, διότι είμαστε βέβαιοι ότι η συνείδησή μας δεν μας τύπτει σε τίποτε, αλλά μας δίνει αγαθή συμμαρτυρία, αφού πάντοτε και σε όλα θέλουμε να συμπεριφερόμαστε καλά)»[Εβρ.13,8]. Βλέπεις ότι τα γράφει αυτά σαν απολογία προς εκείνους που ήταν λυπημένοι μαζί του, που τον αποστρέφονταν, που τον θεωρούσαν παραβάτη και δεν ήθελαν ούτε το όνομά του να ακούσουν. Επειδή δηλαδή αυτός ζητούσε από εκείνους που τον μισούσαν αυτά που όλοι οι άλλοι θα τα ζητούσαν από τους καλύτερους φίλους τους, γι΄αυτό εδώ το θέτει αυτό λέγοντας: «έχουμε την πεποίθηση ότι η συνείδησή μας δεν μας ελέγχει». «Μη μου αναφέρεις, σε παρακαλώ, τις κατηγορίες· η συνείδησή μας», λέγει, «δεν μας κατηγορεί για τίποτε, ούτε αισθανόμαστε, ότι σας επιβουλευτήκαμε». «Καθόσον έχουμε την πεποίθηση», λέγει, «ότι η συνείδησή μας δεν μας ελέγχει για τίποτε, αλλά μας διαβεβαιώνει, ότι θέλουμε σε όλα να συμπεριφερόμαστε σωστά». Επομένως, όχι μόνο απέναντι στους εθνικούς, αλλά και σε σας. «Ποτέ δεν ενεργήσαμε με δόλο, ποτέ με υποκρισία»· διότι ήταν φυσικό, να του αποδίδουν αυτές τις κατηγορίες.

Και για το ότι κατηγορήθηκε από τους Εβραίους, άκουε τι λέγει ο Ιάκωβος: «Κατηχήθησαν δὲ περὶ σοῦ ὅτι ἀποστασίαν διδάσκεις ἀπὸ Μωϋσέως τοὺς κατὰ τὰ ἔθνη πάντας ᾿Ιουδαίους, λέγων μὴ περιτέμνειν αὐτοὺς τὰ τέκνα μηδὲ τοῖς ἔθεσι περιπατεῖν(:Πληροφορήθηκαν όμως και σχημάτισαν για σένα τη γνώμη ότι διδάσκεις όλους τους Ιουδαίους που είναι διεσπαρμένοι και εγκατεστημένοι ανάμεσα στους εθνικούς, να αποστατήσουν από τον μωσαϊκό νόμο, λέγοντάς τους να μην περιτέμνουν τα παιδιά τους, ούτε να ζουν σύμφωνα με τα ιερά έθιμα των Ιουδαίων)» [Πράξ.21,21]. «Δεν σου τα γράφω», λέγει, «σαν εχθρός, ή σαν αντίπαλος, αλλά σαν φίλος».

Και αυτό το φανερώνει και με τα παρακάτω: «Περισσοτέρως δὲ παρακαλῶ τοῦτο ποιῆσαι, ἵνα τάχιον ἀποκατασταθῶ ὑμῖν (:Σας παρακαλώ, λοιπόν, να το κάνετε αυτό περισσότερο για μένα, για να μπορέσω να έλθω ξανά κοντά σας το συντομότερο)»[Εβρ.13,19]. Αυτό έδειχνε ότι υπερβολικά τους αγαπούσε, το ότι τους θεωρούσε άξιους να προσεύχονται γι’ αυτόν. «Όχι απλώς να προσεύχεστε», λέγει, «αλλά να προσεύχεστε με ζήλο»· «για να επανέλθω το συντομότερο κοντά σας». Αυτό δείχνει άνθρωπο με εσωτερική επίγνωση των πράξεών του, το ότι επιθυμεί να έλθει κοντά τους, και τους παρακαλεί να προσεύχονται γι΄αυτό.

Γι’ αυτόν τον λόγο, αφού πρώτα τους ζήτησε τις προσευχές τους, κατόπιν τους εύχεται και ο ίδιος όλα τα αγαθά. «Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης (:Και ο Θεός, που είναι ο χορηγός και νομοθέτης της ειρήνης)», λέγει. Αυτό το είπε, επειδή εκείνοι είχαν ξεσηκωθεί εναντίον του. «Εφόσον ο Θεός μας είναι Θεός της ειρήνης, μην δημιουργείτε φατρίες εναντίον μας»· «ὁ ἀναγαγὼν ἐκ νεκρῶν τὸν ποιμένα τῶν προβάτων (:ο Οποίος ανέστησε εκ νεκρών τον μεγάλο Ποιμένα των πνευματικών προβάτων)». Αυτό λέχτηκε για την ανάσταση. «τὸν μέγαν(:τον μεγάλο)». Να και άλλη προσθήκη. Εδώ πάλι μέχρι τέλους τους διαβεβαιώνει με επιμονή τον λόγο για την ανάσταση του Κυρίου· «ἐν αἵματι διαθήκης αἰωνίου, τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν, καταρτίσαι ὑμᾶς ἐν παντὶ ἔργῳ ἀγαθῷ εἰς τὸ ποιῆσαι τὸ θέλημα αὐτοῦ, ποιῶν ἐν ὑμῖν τὸ εὐάρεστον ἐνώπιον αὐτοῦ(:προκειμένου να εισέλθει στον ουρανό και να προσφέρει εκεί ως εξιλαστήριο θυσία το αίμα Του, με το οποίο επικυρώθηκε διαθήκη αιώνια, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό δηλαδή, εύχομαι να σας τελειοποιήσει σε κάθε αγαθό έργο, ώστε να κάνετε το θέλημά Του. Αυτός να ενεργήσει στο εσωτερικό σας εκείνο που είναι αρεστό ενώπιόν Του)»[Εβρ.13,20-21]. Πάλι τους δίνει μεγάλες διαβεβαιώσεις· διότι το τελειοποιούμενο είναι αυτό που άρχισε να γίνεται τέλειο και θα ολοκληρωθεί η τελειότητά του μετά. Και τους το εύχεται αυτό, πράγμα που δείχνει ότι τους αγαπά και ποθεί να γίνει αυτό. Και πρόσεχε: στις άλλες επιστολές δίνει τις ευχές στην αρχή, ενώ εδώ στο τέλος: «ποιῶν ἐν ὑμῖν(:εύχομαι να ενεργεί μέσα σας)», λέγει, «τὸ εὐάρεστον ἐνώπιον αὐτοῦ διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν(: κάθε αγαθό έργο, ώστε να κάνετε το θέλημά Του. Αυτός να ενεργήσει στο εσωτερικό σας εκείνο που είναι αρεστό ενώπιόν Του)»[Εβρ.13,21].

«Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοί, ἀνέχεσθε τοῦ λόγου τῆς παρακλήσεως· καὶ γὰρ διὰ βραχέων ἐπέστειλα ὑμῖν(:Σας παρακαλώ λοιπόν, αδελφοί, να δεχθείτε με προθυμία τον λόγο της προτροπής και παρηγοριάς της επιστολής μου αυτής. Άλλωστε δεν σας κούρασα πολύ˙ διότι σας έγραψα την επιστολή αυτή με λίγα λόγια)»[Εβρ.13,22]. Βλέπεις ότι εκείνο που δεν έγραψε σε κανέναν, αυτό το γράφει σε αυτούς; Διότι, λέγει, «σας έγραψα με λίγα λόγια»· δηλαδή «ούτε σας κουράζω με την πολυλογία».

Νομίζω ότι αυτοί δεν μισούσαν πάρα πολύ τον Τιμόθεο· γι΄αυτό και τον πρόβαλε ως δικαιολογία. «Γινώσκετε(:Να ξέρετε)», λέγει, «τὸν ἀδελφὸν Τιμόθεον ἀπολελυμένον, μεθ’ οὗ, ἐὰν τάχιον ἔρχηται, ὄψομαι ὑμᾶς (:για τον αδελφό Τιμόθεο ότι έχει πλέον ελευθερωθεί. Εάν έλθει γρήγορα να με συναντήσει, θα τον πάρω μαζί μου όταν σας επισκεφτώ, και θα σας δω μαζί με αυτόν)»[Εβρ.13,23]. «Έχει ελευθερωθεί», λέγει. Από πού; Νομίζω ότι είχε φυλακιστεί· ή, εάν όχι αυτό, εννοεί ότι είχε φύγει από την Αθήνα· καθόσον και αυτό αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων. «᾿Ασπάσασθε πάντας τοὺς ἡγουμένους ὑμῶν καὶ πάντας τοὺς ἁγίους. ᾿Ασπάζονται ὑμᾶς οἱ ἀπὸ τῆς ᾿Ιταλίας.῾Η χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν (:Ασπασθείτε όλους τους προεστούς σας και όλους τους πιστούς. Σας ασπάζονται οι αδελφοί που κατάγονται από την Ιταλία. Η χάρις του Θεού, που μας παρέχει τη σωτηρία και κάθε πνευματικό αγαθό, εύχομαι να είναι με όλους σας. Αμήν)»[Εβρ.13,24-25].

Βλέπεις πως δείχνει ότι η πραγμάτωση της αρετής δεν είναι υπόθεση ούτε του Θεού μόνο, ούτε μόνο δική μας; Διότι με το να πει: «Να σας τελειοποιήσει σε κάθε αγαθό έργο» και τα παρακάτω αυτό δηλώνουν· σαν να τους έλεγε: «Έχετε βέβαια αρετή, χρειάζεται όμως να την τελειοποιήσετε». Και με αυτό που είπε: «να σας τελειοποιήσει σε κάθε έργο και λόγο αγαθό», έδειξε ότι πρέπει να έχουν και ενάρετη ζωή και πίστη ορθή. Και σωστά πρόσθεσε το «μακάρι να ενεργήσει μέσα σας ο Θεός αυτό που είναι ευχάριστο ενώπιόν Του». «Ενώπιόν Του», λέγει· διότι αυτή είναι η μεγίστη αρετή, το να κάνει κανείς ενώπιον του Θεού, αυτό που Του είναι ευχάριστο· καθώς και ο προφήτης λέγει: «Καὶ ἀνταποδώσει μοι Κύριος κατὰ τὴν δικαιοσύνην μου καὶ κατὰ τὴν καθαριότητα τῶν χειρῶν μου ἀνταποδώσει μοι(:Και θα μου ανταποδώσει ο Κύριος σύμφωνα με την πρόθεση και την προσπάθειά μου να πορεύομαι κατά το θέλημά Του και να προοδεύω σε κάθε αρετή· και σύμφωνα με τη διάθεση και φροντίδα μου, για να φυλάξω τα χέρια μου αγνά και καθαρά από κάθε δολιότητα και αδικία, θα με ανταμείψει ο Κύριος)» [Ψαλμ.17,21].

Και ενώ έγραψε τόσο πολλά, είπε ότι είναι λίγα αυτά, συγκρίνοντάς τα προς εκείνα που θα ήθελε να πει· όπως και αλλού λέγει: «ὅτι κατὰ ἀποκάλυψιν ἐγνώρισέ μοι τὸ μυστήριον, καθὼς προέγραψα ἐν ὀλίγῳ, πρὸς ὃ δύνασθε ἀναγινώσκοντες νοῆσαι τὴν σύνεσίν μου ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ Χριστοῦ (:Μιλώ για τον σοφό τρόπο που χρησιμοποίησε ο Θεός προκειμένου να γίνω απόστολός σας· διότι αυτός με αποκάλυψη μού φανέρωσε την αλήθεια που μέχρι τότε ήταν κρυμμένη, ότι δηλαδή θα σώζονταν και οι εθνικοί και θα γίνονταν μέλη της οικογένειας του Θεού, όπως με λίγα λόγια σας έγραψα προηγουμένως. Σύμφωνα λοιπόν με όσα σας έγραψα, μπορείτε να αντιληφθείτε, όταν τα διαβάσετε, πόσο τέλεια γνωρίζω την αλήθεια που μου φανέρωσε ο Θεός για τη σωτηρία και των εθνικών διαμέσου του Χριστού)» [Εφ.3,3-4].

Και προσέχετε τη σοφία του· δεν λέγει: «Σας παρακαλώ να ανέχεστε τον λόγο της παραινέσεως» αλλά «τον λόγο της παρακλήσεως»· δηλαδή, της παρηγοριάς, της προτροπής. «Διότι δεν είναι δυνατό», λέγει, «κανείς να αποκάμει από το μήκος των λεχθέντων». Τι λοιπόν; Και αυτό ήταν εκείνο που τους έκανε να τον αποστρέφονται; Καθόλου· αλλά δεν θέλει να τους δείξει και να τους πει: «Είστε ολιγόψυχοι»· διότι γνώρισμα αυτών των ανθρώπων είναι το να μην δέχονται τα πολλά λόγια.

«Μάθετε για τον αδελφό Τιμόθεο ότι έχει ελευθερωθεί. Θα σας δω μαζί με αυτόν, εάν έλθει γρήγορα να με συναντήσει». Αυτό είναι αρκετό για να τους κάνει πιο υπομονητικούς, εφόσον είναι έτοιμος να έλθει με τον μαθητή. «Ασπασθείτε τους προϊσταμένους σας, και όλους τους πιστούς». Κοίταξε πώς τους τίμησε, αφού έγραψε σε αυτούς και όχι στους προϊσταμένους τους. «Σας ασπάζονται οι αδελφοί που κατάγονται από την Ιταλία. Η χάρις του Κυρίου ας είναι με όλους σας. Αμήν». Αυτό που ήταν κοινό καλό για όλους, το είπε τελευταία. Η χάρις όμως πώς θα είναι μαζί μας; Αν δεν υβρίζουμε όταν μας ευεργετούν, αν δεν είμαστε αδιάφοροι απέναντι στη δωρεά.

«Και τι είναι», λέγει, «η χάρις;». Η άφεση των αμαρτιών, η κάθαρση· διότι αυτή είναι μαζί μας. Ποιος είναι αυτός, λέγει, που ενώ την πρόσβαλε, μπορεί να τη διατηρήσει και να μην τη χάσει; Όπως σου χάρισε τις αμαρτίες ο Θεός· πώς θα είναι μαζί σου η χάρη, δηλαδή, η ευδοκίμηση στην αρετή, η βοήθεια του Πνεύματος, εάν δεν την επισύρεις με τις καλές σου πράξεις; Διότι αυτή είναι η αιτία όλων των αγαθών, το να είναι διαρκώς μαζί μας η χάρη του Πνεύματος· καθόσον αυτή μας καθοδηγεί σε όλα, όπως και μας καταστρέφει και μας απογυμνώνει η απομάκρυνσή της από εμάς.

Ας μην απομακρύνουμε λοιπόν τη χάρη· διότι από εμάς εξαρτάται το να παραμείνει ή να απομακρυνθεί. Το πρώτο γίνεται όταν σκεπτόμαστε τα ουράνια, το δεύτερο, όταν προσηλωνόμαστε στα επίγεια. «Τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας(:Θα σας δώσει το Άγιο Πνεύμα)», λέγει, «ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό· ὑμεῖς δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ’ ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν ἔσται (:που φανερώνει και διδάσκει την αλήθεια στις καλοδιάθετες ψυχές. Αυτό δεν μπορεί να το λάβει ο κόσμος των αμαρτωλών ανθρώπων που βρίσκεται μακριά από τον Θεό˙ διότι έχει μόνο τα αισθητά μάτια, και με αυτά δεν το βλέπει και γι’ αυτό δεν γνωρίζει την αξία Του και δεν το ζητά. Εσείς όμως που παρακολουθήσατε τα θαύματά μου και τη διδασκαλία μου το γνωρίζετε· διότι τώρα μεν μένει κοντά σας, επειδή κατοικεί ολόκληρο μέσα σε μένα που είμαι κοντά σας˙ μετά την Πεντηκοστή όμως θα κατοικήσει και ανάμεσά σας, αλλά και μέσα στις ψυχές σας)» [Ιω.14,17].

«Κόσμο» ονομάζει τον πονηρό και αισχρό βίο. Βλέπεις ότι δεν είναι δυνατό η κοσμική ψυχή να έχει τη χάρη του Πνεύματος; Χρειάζεται λοιπόν να καταβάλουμε μεγάλη προσπάθεια, για να μπορέσουμε να Το διατηρήσουμε, για να μας κατευθύνει σε όλα, να είμαστε ασφαλείς και να έχουμε πολλή εσωτερική ειρήνη· διότι όπως το πλοίο που κατευθύνεται από ευνοϊκούς ανέμους, δεν είναι δυνατό, ούτε να συναντήσει κάποιο εμπόδιο, ούτε να καταβυθιστεί, εφόσον ο άνεμος είναι ευνοϊκός και αδιάκοπος, αλλά και πολλή δόξα μετά την επιστροφή προσφέρει και στους ναύτες και στους επιβάτες, στους ναύτες προσφέρει την ανάπαυση, απαλλάσσοντάς τους από την ταλαιπωρία της κωπηλασίας, ενώ τους επιβάτες τους απαλλάσσει από κάθε φόβο και τους προσφέρει σε όλο το ταξίδι πάρα πολύ ευχάριστο θέαμα· έτσι και η ψυχή που είναι οχυρωμένη με το θείο Πνεύμα, οπωσδήποτε ξεπερνά τις τρικυμίες της ζωής, και την οδό που οδηγεί στον ουρανό τη διασχίζει πιο άνετα από εκείνο το πλοίο, εφόσον δεν προπέμπεται από τον άνεμο, αλλά από τον ίδιο τον Παράκλητο, έχοντας φουσκωμένα και καθαρά όλα τα πανιά, και καθετί χαλαρωμένο και διαλυμένο ο Παράκλητος το απομακρύνει από τη σκέψη μας.

Πράγματι, όπως ο άνεμος δεν θα ενεργούσε εάν έπνεε σε χαλαρωμένο πανί, έτσι ούτε το Πνεύμα ανέχεται να παραμένει σε αναιδή ψυχή, αλλά θέλει ψυχή διεγερμένη, γεμάτη δραστηριότητα. Επομένως, η σκέψη μας πρέπει να πυρπολείται, και τα έργα μας παντού να μας διεγείρουν και να μας ενισχύουν· παραδείγματος χάριν, όταν προσευχόμαστε να το κάνουμε με πολλή δύναμη, υψώνοντας προς τον ουρανό την ψυχή, όχι με σχοινιά, αλλά με μεγάλη προθυμία. Όταν ελεούμε, πάλι, χρειαζόμαστε δύναμη, μήπως η φροντίδα του σπιτιού, και η προστασία των παιδιών, και η επιμέλεια της συζύγου, και ο φόβος της φτώχειας εισχωρήσουν και χαλαρώσουν το πανί· διότι, όταν από παντού το τεντώνουμε καλά, με την ελπίδα των αγαθών του μέλλοντος, δέχεται την επενέργεια του Πνεύματος καλά· τίποτε από εκείνα τα εφήμερα και δυσάρεστα δεν θα εισέλθει σε αυτήν, αλλά και αν εισέλθει, την ψυχή δεν την έβλαψε, αλλά και αποκρούστηκε γρήγορα χάρις στη γερή ασφάλειά της και αποκρουόμενο έτσι απομακρύνθηκε.

Γι΄αυτό, λοιπόν, χρειαζόμαστε μεγάλη επαγρύπνηση· επειδή κι εμείς πλέουμε σε μεγάλη και ευρύχωρη θάλασσα, που είναι γεμάτη με πολλά θηρία και πολλούς σκοπέλους και μας προξενεί πολλές τρικυμίες, ξεσηκώνοντας σε αίθριο καιρό ισχυρότατη ζάλη. Πρέπει λοιπόν εάν θέλουμε να πλέουμε με άνεση και χωρίς κινδύνους, να τεντώνουμε τα πανιά μας, δηλαδή τη διάθεσή μας· και αυτό μας αρκεί· διότι και ο Αβραάμ, όταν έτεινε τον πόθο προς τον Θεό και παρουσίασε ολοκληρωμένη διάθεση, τίνος άλλου είχε ανάγκη; Κανενός, «καὶ ἐπίστευσεν ῞Αβραμ τῷ Θεῷ, καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην (:και ο Άβραμ πίστεψε απόλυτα, χωρίς κανένα δισταγμό σε ό,τι του υποσχέθηκε ο παντοδύναμος Θεός της αληθείας και η πίστη αυτή λογαριάστηκε σε αυτόν σαν μεγάλη αρετή, σαν το κεφάλαιο όλων των αρετών, ώστε ο Θεός να τον δικαιώσει)» [Γέν.15,6]. Η πίστη είναι αποτέλεσμα της γνήσιας διαθέσεως. Πρόσφερε τον υιό του, και ενώ δεν τον έσφαξε, αμείφθηκε σαν να τον έσφαξε, και ενώ το έργο δεν έγινε, ο μισθός δόθηκε.

Ας είναι λοιπόν καθαρά και καινούργια τα πανιά μας και όχι άχρηστα· «τὸ δὲ παλαιούμενον καὶ γηράσκον ἐγγὺς ἀφανισμοῦ(:διότι εκείνο που παλιώνει και γηράσκει, κοντεύει να εξαφανιστεί)» [Εβρ.8,13]· ας μην είναι κατατρυπημένα, για να διατηρήσουν την ενέργεια του Πνεύματος· διότι λέγει: «ο φυσικός και μη αναγεννημένος άνθρωπος δεν δέχεται εκείνα που διδάσκει το Πνεύμα του Θεού». Πράγματι, όπως οι ιστοί των αραχνών δεν αντέχουν την ορμή του ανέμου, έτσι ούτε η κοσμική ψυχή, ούτε ο ψυχικός άνθρωπος θα μπορέσει ποτέ να δεχτεί τη χάρη του Πνεύματος· διότι σε τίποτε δεν διαφέρουν οι δικοί μας λογισμοί από τους ιστούς, φαινομενικά μόνο δείχνουν τη συνοχή τους, ενώ στερούνται κάθε δύναμη. Όμως δεν είναι τα δικά μας τέτοια, εάν προσέχουμε, αλλά, ό,τι και αν συμβεί, όλα τα υπομένει ο πνευματικός άνθρωπος κι όλα τα ξεπερνά και αποδεικνύεται ισχυρότερος από κάθε τρικυμία.

Αν κάποιος δηλαδή είναι πνευματικός άνθρωπος και πέσουν επάνω του αναρίθμητα κακά, τίποτε από αυτά δεν θα τον αιχμαλωτίσει. Και τι λέγω; Ας έλθει η φτώχεια, η ασθένεια, οι ύβρεις, οι λοιδορίες, οι εμπαιγμοί, οι πληγές, κάθε είδος κολάσεως, κάθε είδος εμπαιγμού και ονειδισμών και ύβρεων· αυτός όμως, σαν να είναι έξω από όλο τον κόσμο και απαλλαγμένος από τα σωματικά πάθη, έτσι όλα θα τα περιγελάσει. Και ότι δεν είναι υπερβολικά τα λόγια μου, γνωρίζω ότι και τώρα υπάρχουν πολλοί, όπως εκείνοι, που ζουν στις ερήμους. «Όμως», λέγει ίσως κάποιος, «δεν είναι καθόλου αξιοθαύμαστο αυτό». Αλλά σας λέγω ότι και στις πόλεις υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, τους οποίους δεν μπορεί κανείς να υποπτευθεί. Εάν όμως θέλεις θα σου δείξω μερικούς από εκείνους που έζησαν παλαιότερα. Και για να το καταλάβεις, σου αναφέρω τον Παύλο. Ποιο κακό δεν έπαθε και τι δεν υπέφερε; Όμως, όλα τα υπέμεινε με γενναιότητα. Ας τον μιμηθούμε λοιπόν κι εμείς· διότι έτσι θα μπορέσουμε να ευαρεστήσουμε τον Θεό, και να προσορμιστούμε σε γαλήνια λιμάνια με πολλούς θησαυρούς.

Ας υψώσουμε, λοιπόν, την διάνοιά μας προς τον ουρανό, αυτόν τον πόθο μόνο ας έχουμε, ας περιβάλουμε τους εαυτούς μας με το πνευματικό πυρ και ας διασώσουμε τους εαυτούς μας από το πυρ της κολάσεως. Κανείς δεν φοβάται εκείνους που συναντά, όταν ορμά εναντίον τους με αυτήν τη φλόγα. Κι αν είναι θηρίο, ή άνθρωπος, ή μύριες παγίδες, όσο είναι οπλισμένος με αυτήν την φλόγα, όλα υποχωρούν, όλα απομακρύνονται. Είναι αφόρητη η φλόγα, ανυπόφορη η πυρά, όλα τα κατατρώει. Με αυτήν τη φλόγα ας περιβάλουμε τους εαυτούς μας και ας δοξάσουμε τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, μαζί με τον Οποίο, στον Πατέρα και συγχρόνως και στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-hebraeos.pdf

• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία ΛΔ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1988, τόμος 25, σελίδες 370-387.

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.

• https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/

• https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/

• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ[:Ματθ. 5,14-19]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται; εἰς οὐδὲν ἰσχύει ἔτι εἰ μὴ βληθῆναι ἔξω καὶ καταπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων(:Εσείς οι μαθητές μου είστε το πνευματικό αλάτι των ανθρώπων της γης (επειδή με το παράδειγμα και την διδασκαλία σας έχετε την δυνατότητα να νοστιμεύετε τη ζωή των ανθρώπων και να προλαβαίνετε την ηθική σαπίλα)· εάν όμως το αλάτι χάσει αυτήν την ιδιότητά του, με τι άλλο θα αλατιστεί, ώστε να αποκτήσει πάλι την ουσία και δύναμή του; Δεν έχει πλέον καμία αξία και σε τίποτε άλλο δεν χρειάζεται, παρά να πεταχτεί στον δρόμο και να καταπατείται από τους ανθρώπους. Εάν λοιπόν και εσείς χάσετε την ηθική σας δύναμη, δεν θα γίνετε μόνο άχρηστοι, αλλά και θα περιφρονηθείτε από τους ανθρώπους)»[Ματθ.5,13].

Παρατήρησε, αγαπητέ μου, μετά από πόσες εντολές στην επί του όρους ομιλία Του ο Κύριος καθόρισε την αμοιβή των ουρανίων αγαθών[Ματθ.5,12: «Χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς(:Να χαίρεστε και να γεμίσετε από αγαλλίαση, διότι η ανταμοιβή σας στους ουρανούς θα είναι μεγάλη και ανυπολόγιστη)»]. Και δεν το έκανε τυχαίως, αλλά για να δείξει ότι δεν είναι δυνατόν να αντεπεξέλθει στον αγώνα αυτόν εκείνος που δεν είναι εφοδιασμένος με όλες εκείνες τις αρετές και δεν έχει υποστεί την απαιτούμενη δοκιμασία. Για τον λόγο αυτό μεταβαίνει προοδευτικά από την προηγούμενη στην επόμενη εντολή μέσω των μακαρισμών και μας υφαίνει σαν κέντημα μία χρυσή σειρά εντολών· διότι ο ταπεινός θα λυπηθεί και θα πενθήσει ολόψυχα και για τις δικές του αμαρτίες. Όποιος πενθεί, θα είναι και πράος και δίκαιος και ελεήμονας. Ο ελεήμονας και δίκαιος και πράος θα είναι και ταπεινός και καθαρός στην ψυχή του. Ο τελευταίος αυτός θα είναι και ειρηνοποιός. Και όποιος θα έχει κατορθώσει όλα αυτά, θα είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει και κινδύνους και δεν θα χάσει την ψυχραιμία του όταν κακολογείται και όταν υφίσταται αναρίθμητα δεινά.

Αφού λοιπόν τους έδωσε τις παραινέσεις που έπρεπε, πάλι τους ανακουφίζει και τους αναπαύει με τους εγκωμιασμούς που ακολουθούν. Επειδή οι εντολές ήσαν υψηλές και πολύ ανώτερες από αυτές της Παλαιάς Διαθήκης, για να μην ανησυχούν και να μη χάσουν το θάρρος τους οι μαθητές και να μη διερωτώνται: «Πώς θα μπορέσουμε να κάνουμε αυτά τα κατορθώματα;», άκουσε τι λέγει: «Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς(:Εσείς οι μαθητές μου είστε το αλάτι της γης [επειδή με το παράδειγμα και τη διδασκαλία σας έχετε την δυνατότητα να νοστιμεύετε την ζωή των ανθρώπων και να προλαμβάνετε την ηθική σαπίλα])». Έτσι κάνει γνωστό ότι δίνει αυτές τις εντολές κατ’ ανάγκη. «Διότι», λέγει, «η διδασκαλία σας θα αποβλέπει στη ζωή όχι των μεμονωμένων ατόμων, αλλά ολόκληρης της ανθρωπότητας· επειδή δεν σας στέλνω, όπως απέστειλα τους προφήτες, σε δύο ή δέκα ή είκοσι πόλεις, ούτε σε ένα έθνος, αλλά στην ξηρά και τη θάλασσα και σε ολόκληρη την οικουμένη, η οποία μάλιστα δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση».

Από τη φράση «Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς» προκύπτει πως εννοεί ότι έχασε τα λογικά του όλο το ανθρώπινο γένος και ότι έπαθε σήψη εξαιτίας των αμαρτιών του. Για τον λόγο αυτό επιζητεί να έχουν αυτοί αυτές τις αρετές, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες και ωφέλιμες για όσους προορίζονται να αναλάβουν τη νουθεσία των πολλών. Πραγματικά, ο πράος και συνετός και ελεήμονας και δίκαιος δεν περιορίζει την αρετή στον εαυτό του μόνο, αλλά ετοιμάζει τις καλές αυτές πηγές να τις διοχετεύσει και προς ωφέλεια άλλων ανθρώπων. Επίσης, ο καθαρός στην ψυχή και ο ειρηνοποιός και ο καταδιωκόμενος για τους αγώνες του υπέρ της αλήθειας ρυθμίζει τον βίο του σύμφωνα με το κοινό συμφέρον. «Μη νομίσετε λοιπόν, λέγει, ότι καλείστε σε συνηθισμένους αγώνες, ούτε ότι η διδασκαλία σας θα αναφέρεται σε μικροπράγματα».

«Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς». Λοιπόν; Οι μαθητές θεράπευσαν τη νόσο και αποκατέστησαν ό,τι ήταν ήδη σάπιο; Ασφαλώς όχι· διότι δεν ήταν δυνατόν να παστώσουν με αλάτι και να επαναφέρουν στην αρχική τους κατάσταση όσα είχαν σαπίσει πλέον. Δεν έκαναν λοιπόν αυτό, αλλά αφού τα ανανέωσε πρώτα ο Χριστός και τους τα παρέδωσε και τα απήλλαξε από τη δυσωδία, τα αλάτιζαν και τα διατηρούσαν και τα συντηρούσαν στη νέα αυτή κατάσταση, στην οποία τα παρέλαβαν. Η απαλλαγή επομένως από τη σήψη της αμαρτίας είναι έργο του Χριστού· η αποφυγή όμως της επανόδου στην κατάσταση εκείνη ήταν έργο της φροντίδας και του επίπονου αγώνα των αποστόλων.

Βλέπεις πώς σιγά-σιγά τους υποδεικνύει ότι είναι ανώτεροι και από τους προφήτες; Διότι λέγει ότι είναι διδάσκαλοι όχι μόνο της Παλαιστίνης, αλλά ολόκληρης της οικουμένης. Και δεν είναι μόνο διδάσκαλοι, αλλά και φοβεροί διδάσκαλοι. Και είναι άξιο μεγάλου θαυμασμού αυτό, ότι δηλαδή έγιναν ιδιαίτερα αγαπητοί σε όλους, αν και δεν κολάκευαν κανέναν, ούτε είχαν ίχνος δουλοπρέπειας, αλλά τους καυτηρίαζαν τις ηθικές πληγές τους, όπως το αλάτι.

«Μην εκπλαγείτε λοιπόν», λέγει, «αν άφησα τους άλλους και συζητώ μαζί σας και σας οδηγώ σε τόσους κινδύνους· διότι πρέπει να αναλογιστείτε σε πόσες πόλεις και χωριά και έθνη πρόκειται να σας αποστείλω ως διδασκάλους και πνευματικούς καθοδηγητές. Για τον λόγο αυτό δεν μου είναι αρκετό να είστε εσείς μόνο ηθικοί και συνετοί, αλλά να κάνετε και άλλους όμοιους με εσάς. Αυτοί λοιπόν, που αναλαμβάνουν τέτοιο έργο, πρέπει να είναι συνετοί, αφού πρόκειται για ζητήματα από τα οποία εξαρτάται η σωτηρία των άλλων, και να έχουν τόσο περίσσευμα αρετής, ώστε να κάνουν ενάρετους και τους άλλους· διότι, αν δεν το κατορθώσετε, δεν θα είστε ικανοί ούτε τους εαυτούς σας να σώσετε». «Μη δυσανασχετείτε λοιπόν», λέγει, «για τη δυσκολία που παρουσιάζει η συμμόρφωση προς τις εντολές· διότι εάν απομακρυνθούν οι άλλοι από τον ηθικό δρόμο, είναι δυνατό να τους επαναφέρετε εσείς σε αυτόν· αν όμως απομακρυνθείτε εσείς, θα καταστρέψετε και άλλους εκτός από τους εαυτούς σας. Επομένως, όσο μεγαλύτερη είναι η αποστολή σας, τόσο έχετε ανάγκη μεγαλύτερης προσοχής».

Για τον λόγο αυτόν λέγει: «Ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται; εἰς οὐδὲν ἰσχύει ἔτι εἰ μὴ βληθῆναι ἔξω καὶ καταπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων(:Εάν όμως το αλάτι χάσει τη δύναμή του, με τι θα αλατιστεί, ώστε να αποκτήσει πάλι την ουσία και τη δύναμη που έχασε; Δεν έχει πια καμία αξία και δεν χρησιμεύει πλέον σε τίποτε, παρά να πεταχτεί έξω στους δρόμους και να καταπατείται από τους ανθρώπους. Εάν λοιπόν κι εσείς χάσετε την ηθική σας δύναμη, δεν θα γίνετε μόνο άχρηστοι, αλλά και θα περιφρονηθείτε από τους ανθρώπους)»[Ματθ.5,13].

Οι άλλοι λοιπόν είναι δυνατόν να συγχωρηθούν, έστω και αν αμαρτήσουν αναρίθμητες φορές. Αν όμως αμαρτήσει μία φορά ο διδάσκαλος, δεν θα έχει ούτε την παραμικρή δικαιολογία και θα τιμωρηθεί αυστηρότατα. Για να μη διστάσουν λοιπόν να αναλάβουν τον αγώνα να εξέλθουν στη δημόσια δράση, όταν ακούσουν ότι «θα είναι μακάριοι εάν τους ονειδίζουν οι άλλοι άνθρωποι και τους καταδιώξουν και τους πουν κάθε κακολογία και ψευδή κατηγορία εναντίον τους εξαιτίας της πίστης τους στον Χριστό», τους λέγει ότι «εάν δεν είστε έτοιμοι να αγωνιστείτε για αυτά, σας διάλεξα άδικα· διότι δεν πρέπει να σας φοβίζουν οι κακολογίες, αλλά η υποκριτική συμμόρφωσή σας προς τις απόψεις των άλλων· διότι τότε θα φύγετε από τον ηθικό δρόμο και θα καταπατηθείτε από τους ανθρώπους. Αν σας κακολογούν όμως επειδή επιμένετε να τους ελέγχετε, πρέπει τότε πολύ να χαίρεστε· διότι το αλάτι έχει αυτήν την ιδιότητα, να «δαγκώνει», να προξενεί πόνο και λύπη στους αδιάφορους και αποχαυνωμένους από την αμαρτία και τις κοσμικές μέριμνες και απολαύσεις. Η κακολογία επομένως είναι το αναγκαίο επακόλουθο, αλλά δεν σας βλάπτει. Αποτελεί αντίθετα απόδειξη της επιμονής και της σταθερότητάς σας. Αν όμως φοβηθείτε την κακολογία και μειώσετε τον ζήλο που πρέπει να έχετε, θα πάθετε πολύ χειρότερα και θα σας κακολογούν και θα σας περιφρονούν όλοι. Αυτό εννοώ όταν λέγω ότι ‘’θα καταπατηθείτε’’».

Μετά από αυτά τους διδάσκει με άλλο υψηλότερο παράδειγμα: «Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου(:Εσείς είστε το φως του κόσμου, διότι έχετε προορισμό με το φωτεινό σας παράδειγμα και με τα λόγια σας που μεταδίδουν το φως της αλήθειας να φωτίζετε τους ανθρώπους που βρίσκονται στο σκοτάδι της αμαρτίας και της πλάνης)»[Ματθ.5,14].Ομιλεί πάλι για τον κόσμο, όχι για ένα λαό ούτε για είκοσι πόλεις, αλλά για ολόκληρη την οικουμένη. Και εννοεί το πνευματικό φως, το νοητό, που είναι πολύ ανώτερο ακόμη και από τις ακτίνες του ήλιου, όπως και το πνευματικό αλάτι. Και προηγουμένως τους ονόμασε «αλάτι» και έπειτα «φως» τους ονομάζει, για να αντιληφθείς ποιο είναι το κέρδος των αυστηρών λόγων και της αξιοσέβαστης διδασκαλίας η ωφέλεια· διότι σε συγκρατεί καθώς θέτει σε ενέργεια τη συνείδησή σου και δεν αφήνει να καταπέσεις και σε καθιστά προνοητικό οδηγώντας σε προς την αρετή.

«Οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ (:Μια πόλη που βρίσκεται πάνω σε βουνό δεν είναι δυνατόν να κρυφτεί· έτσι και η δική σας ζωή θα γίνεται αντιληπτή απ’ όλους. Ούτε οι άνθρωποι ανάβουν λυχνάρι για να το βάλουν κάτω απ’ τον κάδο με τον οποίο μετρούν τα σιτάρι, αλλά το τοποθετούν πάνω στον λυχνοστάτη κι έτσι φωτίζει με τη λάμψη του όλους όσους είναι μέσα στο σπίτι)»[Ματθ.5,14-15].

Προσπαθεί πάλι με αυτά τα λόγια να τους οδηγήσει σε ηθική τελείωση και τους διδάσκει να βρίσκονται σε διαρκή επαγρύπνηση, διότι θα παρακολουθούνται από όλους και θα έχουν ως θεατές ολόκληρη την ανθρωπότητα. «Μην βλέπετε», λέγει, «ότι τώρα καθόμαστε εδώ και ότι βρισκόμαστε σε κάποια απόμερη γωνιά της γης· διότι θα γίνετε τόσο περίβλεπτοι, τόσο πολύ θα σας βλέπουν όλοι, όπως βλέπουν μία πόλη που είναι κτισμένη στην κορυφή, και όπως βλέπουν μέσα σε ένα σπίτι το λυχνάρι, που βρίσκεται επάνω στον λυχνοστάτη και σκορπίζει γύρω το φως».

Πού είναι τώρα εκείνοι που αμφιβάλλουν για τη δύναμη του Χριστού; Ας τα ακούσουν αυτά, ας θαυμάσουν την προφητική Του δύναμη και ας προσκυνήσουν την εξουσία Του. Αναλογίσου δηλαδή ποιες μεγάλες υποσχέσεις έδινε προς ανθρώπους που ήσαν άγνωστοι ακόμη και στην ιδιαίτερή τους πατρίδα. Τους υποσχόταν ότι θα τους γνωρίσει η ξηρά και η θάλασσα και ότι η φήμη τους θα φτάσει στα πέρατα της οικουμένης. Ή ορθότερα, όχι απλώς η φήμη, αλλά και η ευεργετική τους επίδραση· διότι πράγματι δεν τους έκανε παντού γνωστούς μόνο η φήμη, αλλά τα ίδια τα έργα τους, εφόσον διέτρεξαν όλη τη γη σαν να είχαν φτερά, σαν να ήταν ταχύτεροι από τις ακτίνες, και έσπειραν το φως της ευσεβείας.

Έχω μάλιστα την εντύπωση ότι στο σημείο αυτό τους προετοιμάζει για την ποιμαντορική δράση τους και για να έχουν παρρησία· η φράση λοιπόν «οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη» αποδεικνύει τη δύναμή Του· διότι, όπως δεν υπάρχει τρόπος να κρυφτεί η πόλη αυτή, έτσι είναι αδύνατο να αποσιωπηθεί και να μείνει απαρατήρητο το κήρυγμά Του. Επειδή δηλαδή μίλησε για διωγμούς και κακολογίες και παγίδες και πολέμους, τους ενθαρρύνει και, για να μη νομίσουν ότι αυτά θα μπορέσουν να τους λυγίσουν και να τους κάνουν να σιωπήσουν, τους λέγει ενθαρρύνοντάς τους ότι όχι μόνο δεν θα μείνει απαρατήρητο το κήρυγμά τους από τους ανθρώπους, αλλά και θα φωτίσει ολόκληρη την οικουμένη. Και για τον λόγο αυτό ακριβώς θα γίνουν ένδοξοι και επιφανείς.

Με αυτό λοιπόν φανερώνει τη δύναμή Του. Με το αμέσως επόμενο όμως τους ζητεί να επιδοθούν με ζήλο στο έργο τους και τους λέγει: «Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς(:έτσι σαν λυχνάρι που είναι σωστά τοποθετημένο ας λάμψει το φως της αρετής σας μπροστά στους ανθρώπους για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν για τα ενάρετα και άγια παιδιά Του τον Πατέρα σας, ο Οποίος είναι βέβαια παρών παντού, αλλά κυρίως φανερώνει την παρουσία Του στους ουρανούς)»[Ματθ.5,16]. «Εγώ δηλαδή άναψα», λέγει, «το φως· έργο δικό σας είναι να παραμείνει αναμμένο. Και όχι μόνο για τον εαυτό σας, αλλά και για εκείνους που θα θελήσουν να απολαύσουν αυτό το λαμπερό φως και να κατευθυνθούν προς την αλήθεια. Αν ζείτε λοιπόν ενάρετα και όπως ταιριάζει σε εκείνους που προορίζονται να διδάξουν όλη την οικουμένη, δεν θα μπορέσουν οι κακολογίες να μειώσουν τη λάμψη σας. Επιδιώξετε λοιπόν να είναι η ζωή σας άξια της ευλογίας του Θεού, ώστε να είναι συμπαραστάτης σας παντού, όπως θα την κηρύσσετε παντού».

Έπειτα, εκτός από τη σωτηρία των ανθρώπων, υπόσχεται και άλλη ωφέλεια, ικανή να τους ενισχύσει στους αγώνες τους και να τους καταστήσει πολύ πρόθυμους. «Αν είναι», λέγει, «ενάρετος ο βίος σας, δεν θα συμβάλλετε μόνο στον φρονηματισμό της οικουμένης, αλλά και στη δόξα του Θεού, όπως πάλι εάν ενεργείτε διαφορετικά και τους ανθρώπους θα οδηγήσετε στην αιώνια καταστροφή και θα τους κάνετε να βλασφημούν το πανάγιο όνομα του Θεού». «Πώς θα δοξαστεί, όμως», θα μπορούσε να απορήσει κάποιος, «ο Θεός με τη δική μας συμβολή, αφού θα μας κακολογούν οι άνθρωποι;». Δεν θα σας κακολογούν όλοι. Και εκείνοι ακόμη που θα σας κακολογούν από φθόνο, θα σας θαυμάζουν και θα σας σέβονται κρυφά μέσα στη συνείδησή τους, όπως ακριβώς κατηγορούν ενδόμυχα οι κόλακες εκείνους που ζουν ανήθικα.

Λοιπόν; Μας συμβουλεύεις να ζούμε προς αυτοπροβολή και με σκοπό την απόκτηση δόξας; «Όχι! Δεν εννοώ αυτό. Για τούτο δεν σας είπα να φροντίζετε να κάνετε γνωστά και να προβάλλετε τα κατορθώματά σας, ούτε πάλι σας είπα να τα επιδεικνύετε, αλλά «οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν(:έτσι ας λάμψει το φως σας)». Τούτο σημαίνει: «να είναι πολλή η αρετή σας και άφθονη η φλόγα σας και άπειρο το φως σας»· διότι όταν είναι τόσο πολλή η αρετή, είναι αδύνατον να μην την προσέξουν, ακόμη και αν προσπαθεί να την κρύψει ο ενάρετος. Η ζωή σας είναι αδιάβλητη και μην τους δίνετε καμία αφορμή να σας κακολογούν. Και τότε δεν θα μπορέσει κανείς να κηλιδώσει τη ζωή σας, έστω και αν σας κακολογούν χιλιάδες.

Και πολύ ωραία είπε: «τὸ φῶς»· διότι, όσο και αν επιθυμεί ο άνθρωπος να μείνει απαρατήρητος, όσο και αν προσπαθεί με κάθε τρόπο να παραμένει στην αφάνεια, δεν υπάρχει τίποτε που να του δίνει τόση δόξα, όση η άσκηση της αρετής· διότι είναι φωτεινότερος από την ίδια την ακτίνα, σαν να ακτινοβολεί ο ίδιος, και εκπέμπει τη λάμψη του όχι μόνο πάνω στη γη, αλλά και πάνω από τον ουρανό. Από την άποψη αυτή τους ενθαρρύνει περισσότερο. «Και αν πονάτε και στενοχωριέστε», λέγει, «επειδή σας κακολογούν, να είστε βέβαιοι ότι θα είναι πολλοί εκείνοι που θα λατρέψουν τον Θεό με τη βοήθειά σας. Η αμοιβή σας επομένως προέρχεται από δύο πηγές, και επειδή δοξάζεται ο Θεός με τη δική σας συμβολή και επειδή σας κακολογούν εξαιτίας της διδασκαλίας σας περί του Θεού».

Για να μην επιδιώκουμε λοιπόν να κακολογούμαστε όταν μάθουμε ότι θα αμειφτούμε γι’ αυτό, δεν αναφέρει αυτό μόνο, αλλά προσθέτει και δύο προσδιορισμούς· «όταν η κατηγορία είναι ψευδής» και «όταν γίνεται εξαιτίας της πίστεώς μας προς τον Θεό». Και κάνει γνωστό συγχρόνως ότι δεν ωφελεί η κακολογία μόνο, αλλά ωφελούν πολύ και οι έπαινοι, διότι η δόξα μεταβαίνει προς τον Θεό. Και έτσι τους δημιουργεί καλές ελπίδες. «Διότι», λέγει, «δεν έχουν τόση δύναμη οι συκοφαντίες των κακών ανθρώπων, ώστε να τυφλώσουν τους άλλους και να τους κάνουν να μη δουν το δικό σας φως. Τότε μόνο λοιπόν θα σας καταπατήσουν, όταν απομακρυνθείτε από τον ηθικό δρόμο, όχι όταν ενεργείτε ηθικά και σας συκοφαντούν. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση μάλιστα θα σας θαυμάζουν πολλοί και όχι μόνο εσάς, αλλά, με τη δική σας συμβολή, και τον Πατέρα σας. Και δεν είπε τον Θεό, αλλά τον Πατέρα, διότι ήθελε να ρίξει από τώρα τα σπέρματα της υιοθεσίας την οποία επρόκειτο να λάβουν».

Έπειτα, για να δείξει την ομοτιμία Του με τον Πατέρα, ενώ είπε παραπάνω: «μη στενοχωριέστε όταν σας κακολογούν, διότι σας είναι αρκετό ότι σας κακολογούν εξαιτίας μου», εδώ αναφέρει τον Πατέρα και κάνει γνωστό ότι η ισοτιμία ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις «οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς (:έτσι σαν λυχνάρι που είναι σωστά τοποθετημένο ας λάμψει το φως της αρετής σας μπροστά στους ανθρώπους για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν για τα ενάρετα και άγια παιδιά Του τον Πατέρα σας, ο Οποίος είναι βέβαια παρών παντού, αλλά κυρίως φανερώνει την παρουσία Του στους ουρανούς)»[Ματθ.5,16].

Αφού λοιπόν γνωρίσαμε το κέρδος που θα αποκομίσουμε από την προθυμία αυτήν και τον ζήλο μας για την άσκηση των αρετών και τη διάδοση του θείου λόγου, καθώς και τον κίνδυνο που περικλείει η τυχόν ραθυμία μας (διότι πολύ χειρότερο από τη δική μας απώλεια είναι το να βλασφημείται ο Κύριός μας εξαιτίας μας), ας μη γινόμαστε αφορμή σκανδαλισμού και αιτία πτώσεως ούτε για τους Ιουδαίους, ούτε για τους ειδωλολάτρες ούτε ακόμη για όσους πιστεύουν στον αληθινό Θεό· αντίθετα ας παρέχουμε τη ζωή μας πιο λαμπρή και από τον ήλιο, και αν κάποιος θέλει να μας κατηγορεί, να μη λυπόμαστε όταν άδικα μας κατηγορούν, αλλά όταν δίκαια μας κατηγορούν· διότι εάν ζούμε μέσα στην πονηρία, και αν ακόμη δεν μας κατηγορεί κανένας, θα είμαστε πιο άθλιοι από όλους, ενώ εάν φροντίζουμε για την αρετή, και αν ακόμη η οικουμένη ολόκληρη μας κατηγορεί, τότε θα είμαστε οι πιο αξιοζήλευτοι από όλους και θα προσελκύσουμε όλους εκείνους, οι οποίοι επιθυμούν τη σωτηρία· διότι δεν θα προσέξουν την κατηγορία των πονηρών, αλλά την αρετή της δικής μας ζωής. Πράγματι, η απόδειξη που γεννιέται από τα ενάρετα έργα μας είναι πιο ηχηρή από τη φωνή κάθε σάλπιγγας και από το ίδιο το φως είναι πιο λαμπερός ο καθαρός ηθικός βίος, έστω και αν είναι αναρίθμητοι οι συκοφάντες.

Συνεπώς, εάν έχουμε όλες τις ανωτέρω αρετές, τότε θα είμαστε και πράοι και ταπεινοί και ελεήμονες και καθαροί και ειρηνοποιοί και δεν θα ανταποδίδουμε τις ύβρεις, όταν υβριζόμαστε, αλλά και θα χαιρόμαστε, διότι θα προσελκύσουμε εκείνους που μας βλέπουν περισσότερο από όσο τους προσελκύουν τα θαύματα, και ακόμη, όλοι θα διατεθούν ευνοϊκά προς εμάς, είτε είναι άγριοι σαν θηρία ή σαν δαίμονες ή σαν οτιδήποτε άλλο. Εάν όμως υπάρχουν κα μερικοί που θα μας κατηγορούν, να μη φοβηθείς καθόλου και να μη θορυβηθείς, και να μη λάβεις υπόψη σου ότι σε υβρίζουν δημόσια, αλλά ερεύνησε το βάθος της ψυχής τους και θα διαπιστώσεις ότι σε επιδοκιμάζουν και αισθάνονται θαυμασμό και πολύ σε επαινούν.

Κοίταξε, λοιπόν, με ποιο τρόπο επαινεί ο Ναβουχοδονόσορας τους τρεις παίδες που έβαλε μέσα στο καμίνι, μολονότι ήταν εχθρός και διώκτης τους. Όταν είδε ότι κράτησαν γενναία στάση, τους επαινεί και τους στεφανώνει, όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά για το γεγονός ότι παράκουσαν αυτόν και υπάκουσαν τον νόμο του Θεού [βλ. Δαν. 3,1-23]. Πραγματικά, ο διάβολος, όταν αντιληφθεί ότι δεν κατορθώνει τίποτε, τότε πλέον απομακρύνεται, επειδή φοβάται μήπως γίνει αίτιος μεγαλύτερων στεφάνων για εμάς. Όταν όμως απομακρυνθεί εκείνος, και αν ακόμη κάποιος είναι μιαρός και διεφθαρμένος, θα αναγνωρίσει την αρετή, αφού διαλυθεί το σκοτάδι εκείνο. Μα και όταν ακόμη οι άνθρωποι κυριευτούν από παραλογισμό και εξαπατηθούν, θα σε επαινέσει και θα σε θαυμάσει περισσότερο ο Θεός, και αυτό είναι που έχει μεγάλη αξία.

Επομένως να μη λυπάσαι, ούτε να χάνεις το θάρρος σου· διότι και οι απόστολοι για άλλους μεν ήσαν μυρωδιά θανάτου, για άλλους όμως ήσαν άρωμα ζωής[βλ. Β΄Κορ. 2,14-16: «Τῷ δὲ Θεῷ χάρις τῷ πάντοτε θριαμβεύοντι ἡμᾶς ἐν τῷ Χριστῷ καὶ τὴν ὀσμὴν τῆς γνώσεως αὐτοῦ φανεροῦντι δι᾿ ἡμῶν ἐν παντὶ τόπῳ· ὅτι Χριστοῦ εὐωδία ἐσμὲν τῷ Θεῷ ἐν τοῖς σῳζομένοις καὶ ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις, οἷς μὲν ὀσμὴ θανάτου εἰς θάνατον, οἷς δὲ ὀσμὴ ζωῆς εἰς ζωήν. καὶ πρὸς ταῦτα τίς ἱκανός;(:οφείλουμε λοιπόν ευχαριστία στον Θεό, ο οποίος νικώντας και θριαμβεύοντας περιφέρει και εμάς πάντοτε στον θρίαμβό Του, ως διακόνους της νίκης Του που συντελείται για τον Χριστό και το ευαγγέλιό Του. Ο Θεός κατά την θριαμβευτική αυτή πορεία του Ευαγγελίου Του φανερώνει μέσα από εμάς την ευωδία της γνώσης Του σε κάθε τόπο· διότι πραγματικά εμείς οι απόστολοι και κήρυκες του Ευαγγελίου είμαστε ευωδία Χριστού, ευχάριστη στον Θεό. Ευωδία γι’ αυτούς που σώζονται όπως και γι’ αυτούς που καταδικάζονται σε αιώνια απώλεια. Και σε άλλους βέβαια είμαστε οσμή θανατηφόρα, που οδηγεί στο θάνατο, ενώ σε άλλους οσμή ζωηφόρο που οδηγεί στη ζωή. Και ποιος είναι ικανός να επιτελέσει τα φοβερά αυτά έργα και αποτελέσματα; Όντως κανείς άλλος παρά μόνο ο Θεός)»].

Πραγματικά, εάν εσύ δεν δίνεις καμία αφορμή προς κατηγορία, έχεις απαλλαγεί από όλες τις κατηγορίες και μάλλον είσαι πιο μακάριος. Να ακτινοβολείς, λοιπόν, με τη ζωή σου και να μη δίνεις καμία σημασία στους κατηγόρους· διότι δεν είναι δυνατό, οπωσδήποτε δεν είναι δυνατόν, να μην έχει πολλούς εχθρούς όποιος φροντίζει για την αρετή. Όμως αυτό δεν σημαίνει τίποτε για τον ενάρετο, διότι διαμέσου όλων αυτών θα δοξασθεί πολύ περισσότερο.

Αφού λοιπόν σκεφτούμε αυτά, ας φροντίζουμε για ένα πράγμα μόνο, δηλαδή να ρυθμίζουμε με ακρίβεια τη ζωή μας με γνώμονα την ηθική, διότι έτσι θα κατευθύνουμε προς την ηθική ζωή όσους κάθονται στο σκοτάδι· διότι η ηθική μας συμπεριφορά έχει τόση δύναμη, ώστε να μην περιορίζεται εδώ η λάμψη της, αλλά και να οδηγεί επιπλέον στη λύτρωση όσους την ακολουθούν. Πραγματικά, όταν θα μας δουν να περιφρονούμε όλα τα εγκόσμια και προετοιμαζόμαστε για τη μέλλουσα ζωή, θα επηρεαστούν από τα έργα μας περισσότερο παρά από τα λόγια μας. Διότι ποιος είναι τόσο ανόητος, ώστε να βλέπει εκείνον που καλοπερνούσε και ήταν πλούσιος μέχρι χθες και προχθές, να περιφρονεί όλα αυτά και να αποκτά πτερά και να είναι έτοιμος να αγωνιστεί προς κάθε ταλαιπωρία και πείνα και ανέχεια και κινδύνους και θάνατο και σφαγή και προς όλα όσα θεωρούνται φοβερά και να μη βεβαιωθεί εξαιτίας αυτών για τα μέλλοντα αγαθά; Αν ασχολούμαστε όμως υπέρμετρα με τα παρόντα και βυθιζόμαστε βαθύτερα μέσα σε αυτά, πώς είναι δυνατόν να πιστέψουν ότι φροντίζουμε για την άλλη ζωή;

Τι θα απολογηθούμε λοιπόν, όταν δεν υπερισχύει σε εμάς τόσο ο φόβος του Θεού, όσο υπερίσχυσε στους Έλληνες φιλοσόφους η ανθρώπινη δόξα; Διότι μερικοί[εδώ εννοεί ασφαλώς τον Σωκράτη(469-399 π.Χ.) και μερικούς άλλους, όπως π.χ. τον παλαιότερο Πυθαγόρα(570-496 π.Χ.), τον κυνικό Αντισθένη(445-365 π. Χ.) κ.λπ.] από αυτούς και για τα χρήματα αδιαφόρησαν και τον θάνατο καταφρόνησαν, για να εντυπωσιάσουν τους ανθρώπους. Για τούτο οι ελπίδες τους δεν καρποφόρησαν. Ποια δικαιολογία λοιπόν θα μας σώσει αν, παρά το ότι μας περιμένουν τόσο μεγάλες αμοιβές και έχουμε ενώπιόν μας τη θαυμάσια διδασκαλία του Χριστού, δεν κατορθώσουμε να πράξουμε ούτε όσα εκείνοι οι φιλόσοφοι, αλλά επιπλέον καταστρέφουμε και τους εαυτούς μας και τους άλλους; Και δεν βλάπτει τόσο ο ειδωλολάτρης όταν αμαρτάνει, όσο βλάπτει ο Χριστιανός. Και είναι τούτο πολύ λογικό, διότι η δική τους δόξα στερείται ηθικού μεγαλείου και η πίστη τους είναι διεφθαρμένη, ενώ τη δική μας τη σέβονται με τη χάρη του Θεού και την αναγνωρίζουν ακόμη και οι εχθροί της πίστεως. Για τον λόγο αυτόν, όταν θέλουν να μας δείξουν μεγάλη περιφρόνηση και να μας προσβάλουν περισσότερο, προσθέτουν και τον χαρακτηρισμό «ο Χριστιανός». Τον χαρακτηρισμό αυτόν δεν θα τον έλεγαν, αν δεν έδιναν μεγάλη σημασία στην πίστη μας.

Άκουσες πόσες και πόσο σπουδαίες εντολές έδωσε ο Χριστός. Πότε λοιπόν θα κατορθώσεις να εκτελέσεις μία από αυτές τις εντολές; Όταν αδιαφορείς για τα πάντα και τρέχεις για να εισπράττεις τόκους, να χορηγήσεις δάνεια, να κάνεις διαπραγματεύσεις, να αγοράσεις κοπάδια, να εφοδιαστείς με ασημικά, να προμηθευτείς χωράφια και σπίτια και χιλιάδες έπιπλα; Και μακάρι να έφθανε έως εδώ το κακό. Πότε θα βρεις όμως τον καιρό να εκτελέσεις μία από αυτές τις εντολές, όταν μάλιστα συνοδεύει και η αδικία τις εφάμαρτες αυτές ενέργειές σου, αφού σφετερίζεσαι ξένα χωράφια, παίρνεις δια της βίας σπίτια, ταλαιπωρείς τους πτωχούς και αυξάνεις την πείνα τους;

Αλλά κάποτε- κάποτε δίνεις και ελεημοσύνη στους πτωχούς. Μου είναι γνωστό. Αλλά και η ενέργειά σου αυτή σου προξενεί μεγάλη βλάβη· διότι τη χαρακτηρίζει ο εγωισμός ή η ματαιοδοξία, με αποτέλεσμα να μην ωφελείσαι ούτε από τις καλές πράξεις σου. Και δεν υπάρχει τίποτα λυπηρότερο από το να ναυαγείς ακόμη και μέσα στο λιμάνι.

«Για να μη συμβεί λοιπόν αυτό, μη ζητείς να σου ανταποδώσω το καλό που μου έκανες», λέγει ο πτωχός, «για να σου το ανταποδώσει ο Θεός»· διότι λέγει ο Κύριος: «καὶ ἐὰν ἀγαθοποιῆτε τοὺς ἀγαθοποιοῦντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τὸ αὐτὸ ποιοῦσι. καὶ ἐὰν δανείζητε παρ᾿ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ ἁμαρτωλοὶ ἁμαρτωλοῖς δανείζουσιν ἵνα ἀπολάβωσι τὰ ἴσα.πλὴν ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ ἀγαθοποιεῖτε καὶ δανείζετε μηδὲν ἀπελπίζοντες, καὶ ἔσται ὁ μισθὸς ὑμῶν πολύς, καὶ ἔσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς(:και αν κάνετε το καλό σε εκείνους που σας ευεργετούν, ποια εύνοια και χάρη και ανταμοιβή σάς ανήκει από τον Θεό; Καμία· διότι και οι αμαρτωλοί το ίδιο κάνουν. Κι αν δανείζετε σε εκείνους από τους οποίους ελπίζετε να πάρετε πίσω αυτά που δανείσατε, ποια χάρη και ανταπόδοση από τον Θεό σας ανήκει; Καμία· διότι και οι αμαρτωλοί δανείζουν σε άλλους αμαρτωλούς για να πάρουν πίσω ολόκληρο το ποσό που δάνεισαν ή και σε ώρα ανάγκης να πάρουν και αυτοί ίσα οφέλη και δάνεια από εκείνους στους οποίους δάνεισαν. Εσείς όμως να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να τους ευεργετείτε και να τους δανείζετε χωρίς να ελπίζετε σε καμία ανταπόδοση απ’ αυτούς. Και θα είναι πολύς ο μισθός σας και μεγάλη η ανταμοιβή σας από τον Θεό. Και θα είστε στη βασιλεία των ουρανών κατά χάριν παιδιά του υψίστου Θεού, με τον Οποίο θα μοιάζετε πνευματικώς· διότι και Αυτός είναι ευεργετικός και ωφέλιμος στους ανθρώπους που δείχνουν αχαριστία στις τόσες ευεργεσίες Του και που δεν έχουν καλή διάθεση και προαίρεση αλλά είναι πονηροί)»[Λουκ.6,33-36].

«Υπάρχει Εκείνος που θα σε πληρώσει. Γιατί λοιπόν Τον λησμονείς και απαιτείς να σε πληρώσω εγώ ο πτωχός και το ταλαίπωρος άνθρωπος;» Μήπως αγανακτεί ο Οφειλέτης σου όταν Του ζητάς; Μήπως δεν έχει; Μήπως αρνείται να σε πληρώσει; Δεν βλέπεις τους απείρους θησαυρούς Του; Δεν βλέπεις την άπειρη γενναιοδωρία Του; Κέρδισε λοιπόν την αγάπη Του και ζήτησέ Του· διότι είναι χαρά Του να Του ζητείς με αυτόν τον τρόπο. Αν δει όμως ότι ζητείς από άλλον αυτά που σου οφείλει Εκείνος, σε θεωρεί υβριστή Του. Και όχι μόνο δεν σε πληρώνει, αλλά δικαίως διατυπώνει και κατηγορία εναντίον σου. «Γιατί», λέγει, «με θεώρησες αγνώμονα; Πώς σχημάτισες τη γνώμη ότι είμαι πτωχός και με περιφρονείς και τρέχεις να ζητείς από άλλους; Σε άλλον δάνεισες και από άλλον ζητείς να πληρωθείς;».

Άνθρωπος βέβαια εισέπραξε, αλλά ο Θεός έδωσε την εντολή να του τα δώσεις. Και Αυτός θέλει να είναι μοναδικός χρεώστης και εγγυητής και για τον λόγο αυτόν σου παρέχει άπειρες ευκαιρίες να Του ζητείς. «Μην αφήνεις λοιπόν τόση προθυμία και τόσο πλούτο από τον Θεό και ζητείς να σε πληρώσω εγώ που δεν έχω τίποτε», λέγει ο φτωχός χρεώστης. «Γιατί επιδεικνύεσαι σε εμένα όταν ελεείς τους πτωχούς; Μήπως σου είπα εγώ να δώσεις; Μήπως σου έδωσα εγώ την εντολή, ώστε να ζητείς να σε πληρώσω εγώ;». Ο Κύριος είπε: «Δανείζει Θεῷ ὁ ἐλεῶν πτωχόν(:όποιος ελεεί τον πτωχό δανείζει τον Θεό)»[Παροιμ.19,17]. Στον Θεό δεν έδωσες τα δανεικά; Σε Αυτόν θα απευθυνθείς. Όμως δεν θα σου επιστρέψει τα πάντα τώρα. Και αυτό το κάνει προς το συμφέρον σου, διότι είναι τέτοιος οφειλέτης: ρυθμίζει και εκτελεί τα πάντα όχι όπως οι άλλοι, οι οποίοι φροντίζουν μόνο να επιστρέψουν τα χρέη τους, ενώ Εκείνος φροντίζει και να είναι εξασφαλισμένα τα επιστρεφόμενα. Για τον λόγο αυτόν ακριβώς άλλα επιστρέφει κατά την παρούσα ζωή, ενώ άλλα τα επιστρέφει στην άλλη ζωή.

Αφού λοιπόν γνωρίζουμε αυτά, ας ελεούμε πλουσιοπάροχα και ας αποδείξουμε και με χρήματα και με πράγματα τη φιλανθρωπία μας. Και αν δούμε να βασανίζουν και να δέρνουν κάποιον στην αγορά και έχουμε τη δυνατότητα να πληρώσουμε, ας το κάμουμε. Και αν είναι δυνατόν να φέρουμε τη συμφιλίωση με τα λόγια, ας μη διστάσουμε· διότι υπάρχει αμοιβή και για τα λόγια μας και περισσότερο για τους αναστεναγμούς μας. Αυτήν την αμοιβή ζητεί ο μακάριος Ιώβ: «ἐγὼ δὲ ἐπὶ παντὶ ἀδυνάτῳ ἔκλαυσα, ἐστέναξα ἰδὼν ἄνδρα ἐν ἀνάγκαις(:εγώ ο οποίος άσπλαχνα σήμερα έχω εγκαταλειφτεί από όλους, όταν έβλεπα βασανιζόμενο κάποιον αδύνατο άνθρωπο, έκλαιγα και στέναζα για την δυστυχία του)»[Ιώβ,30,25].

Αφού λοιπόν υπάρχει αμοιβή για τα δάκρυα και τους αναστεναγμούς μας, σκέψου πόσο αυξάνεται η αμοιβή, όταν προστεθούν και τα λόγια και οι φροντίδες και άλλα πολλά. Είναι γνωστό ότι και εμείς δεν είχαμε αγαθές σχέσεις με τον Θεό και ότι μας συμφιλίωσε ο Μονογενής Υιός, αφού μεσολάβησε αυτοπροσώπως και δέχτηκε να Του προκαλέσουν πληγές για τη σωτηρία μας και ανέχτηκε να σταυρωθεί για τη σωτηρία μας. Ας φροντίσουμε λοιπόν και εμείς να απαλλάσσουμε από τα κακά όσους συναντούμε και ας μην κάνουμε ό, τι κάνουμε τώρα που, όταν δούμε κάποιους να μαλώνουν μεταξύ τους και να συμπλέκονται, στεκόμαστε και διασκεδάζουμε με την κακή συμπεριφορά τους και σχηματίζουμε γύρω τους διαβολικό θέατρο. Υπάρχει τίποτε περισσότερο απάνθρωπο από αυτό; Βλέπεις ανθρώπους που υβρίζονται, μαλώνουν, σχίζουν τα ρούχα τους, χτυπιούνται στα πρόσωπα, και έχεις τη δύναμη να στέκεσαι ήσυχος εκεί κοντά; Μήπως είναι αρκούδες αυτοί που μαλώνουν; Μήπως είναι θηρία; Μήπως είναι φίδια; Άνθρωποι είναι και αυτοί, αδελφοί σου είναι, μέλη της ανθρώπινης κοινωνίας. Μην τους βλέπεις αμέτοχος, αλλά συμφιλίωσέ τους. Μη διασκεδάζεις με τον καβγά τους, αλλά συνέτισέ τους. Μην παρακινείς τους άλλους σε κακή συμπεριφορά, αλλά απομάκρυνε και διάλυσε τους συγκεντρωμένους από περιέργεια και διάθεση περίγελου· διότι την ιδιότητα να χαίρονται για τα λυπηρά αυτά γεγονότα την έχουν οι αδιάντροποι και οι άνθρωποι που είναι υπόδουλοι στα προσωπικά τους πάθη, και τα καθάρματα και οι άλογοι όνοι. Κάθεσαι και βλέπεις άνθρωπο που ασχημονεί και δεν νομίζεις ότι ασχημονείς ο ίδιος; Και δεν επεμβαίνεις και δεν διαλύεις τη διαβολική συγκέντρωση και δεν φροντίζεις να σταματήσει η κακή συμπεριφορά των ανθρώπων;

«Για να χτυπήσουν κι εμένα; Εσύ μου δίνεις αυτή τη συμβουλή;», θα ρωτούσε κάποιος. Πρώτα-πρώτα δεν θα σου συμβεί αυτό· αλλά και αν σου συμβεί, θα δοκιμάσει τη δύναμη της πίστεώς σου ο Θεός, διότι κακοπάθησες προς χάριν του Θεού. Αλλά αν διστάζεις επειδή φοβάσαι μήπως χτυπηθείς κι εσύ, σκέψου ότι ο Κύριός σου δεν δίστασε να υποστεί τη σταύρωση προς χάριν σου. Εκείνοι εξάλλου, αυτός που αδικεί και αυτός που αδικείται, είναι μεθυσμένοι και έχουν πάθει σύγχυση, διότι τους κυβερνά και τους κατευθύνει η οργή, και έχουν ανάγκη κάποιου συνετού να τους βοηθήσει. Ο ένας, για να πάψει να βασανίζεται, ο άλλος για να πάψει να βασανίζει.

Προχώρησε λοιπόν εσύ που έχεις τα λογικά σου και πρόσφερε τη βοήθειά σου στον μεθυσμένο· διότι το μεθύσι, που οφείλεται στην οργή, είναι χειρότερο από το μεθύσι που οφείλεται στην οινοποσία. Δεν βλέπεις τους ναύτες, οι οποίοι ανοίγουν τα πανιά και τρέχουν πολύ βιαστικοί όταν δουν ότι άλλοι ναυάγησαν, για να σώσουν από την καταστροφή τους συναδέλφους τους; Και αφού δείχνουν αυτοί τόση διάθεση να σώσουν τους συναδέλφους τους, πόσο είναι ορθότερο να κάνουμε το ίδιο για τους συνανθρώπους μας; Αφού μάλιστα έχουμε και εδώ ναυάγιο και χειρότερο από το πρώτο· διότι πραγματικά ο άνθρωπος είτε εξύβρισε και δεν παρέλειψε καμία ύβρη, επειδή κάποιοι τον ενόχλησαν· είτε επιόρκησε, επειδή έγινε δούλος της οργής του, οπότε και πάλι υπέπεσε σε μεγάλη αμαρτία· ή χτυπά κάποιον και προσπαθεί να τον σκοτώσει, έχουμε πάλι ακριβώς το ίδιο ναυάγιο.

Πρέπει λοιπόν να τρέξεις και να σταματήσεις το κακό, να κατεβείς μέσα στο τρικυμισμένο πέλαγος και να σώσεις αυτούς που πνίγονται. Και αφού διαλύσεις όσους συγκέντρωσε ο διάβολος και καλέσεις ιδιαιτέρως τον καθένα, συμβούλευσέ τους να σβήσουν τη φωτιά και να εξαφανίσουν τα κύματα. Και μη φοβηθείς αν ανάψει περισσότερο η φωτιά και γίνει φοβερότερο το καμίνι· διότι, αν κάνεις αρχή, είναι πολλοί εκείνοι που θα συνεργαστούν μαζί σου και θα σε βοηθήσουν, και προπάντων ο Θεός της ειρήνης. Αν καταστείλεις πρώτος τη φωτιά, θα σε ακολουθήσουν και πολλοί άλλοι και θα αμειφθείς εσύ για τα έργα εκείνων. Άκουσε ποια συμβουλή έδωσε ο Χριστός στους Ιουδαίους που κυλιόντουσαν μέσα στην αμαρτία: «ἐὰν δὲ ἴδῃς τὸ ὑποζύγιον τοῦ ἐχθροῦ σου πεπτωκὸς ὑπὸ τὸν γόμον αὐτοῦ, οὐ παρελεύσῃ αὐτό, ἀλλὰ συναρεῖς αὐτὸ μετ᾿ αὐτοῦ(:εάν δεις το υποζύγιο του εχθρού σου να έχει πέσει υπό το βάρος του φορτίου του, δεν θα το προσπεράσεις με αδιαφορία, αλλά μαζί με αυτόν θα το σηκώσεις)»[Εξ.23,5]. Και βέβαια είναι πολύ πιο ασήμαντο να σηκώσεις επάνω το ζώο του εχθρού σου που έπεσε από το πολύ φορτίο, από να χωρίσεις και να συμφιλιώσεις ανθρώπους που φιλονικούν μεταξύ τους. Αφού έχεις καθήκον λοιπόν να βοηθήσεις το υποζύγιο των εχθρών σου, έχεις πολύ μεγαλύτερο να σηκώνεις τις ψυχές των φίλων σου, αφού μάλιστα η πτώση είναι τρομερότερη· διότι οι ψυχές δεν πέφτουν μέσα στη λάσπη, αλλά στην αιώνια κόλαση, επειδή δεν αντέχουν το φορτίο της οργής. Εσύ όμως προσπερνάς εντελώς αδιάφορος και ασυγκίνητος, αν και βλέπεις ότι τον έχει σκεπάσει το φορτίο και ότι στέκεται επάνω του ο διάβολος και του ανάπτει τη φωτιά. Αυτή η αδιαφορία ενέχει κινδύνους ακόμη και όταν πρόκειται για ένα υποζύγιο.

Ο Σαμαρείτης όταν είδε ένα τραυματία που του ήταν εντελώς άγνωστος και δεν είχαν καμία σχέση, σταμάτησε και τον ανέβασε στο ζώο του και τον μετέφερε σε ξενοδοχείο και μίσθωσε γιατρό και του έδωσε χρήματα και του υποσχέθηκε και άλλα[βλ. Λουκά 10,33 κ.ε.: «Σαμαρείτης δέ τις ὁδεύων ἦλθε κατ᾿ αὐτόν, καὶ ἰδὼν αὐτὸν ἐσπλαγχνίσθη (:ένας Σαμαρείτης όμως που περνούσε από τον δρόμο εκείνο, ήλθε στο μέρος όπου ήταν ξαπλωμένος, και όταν τον είδε τον σπλαχνίστηκε και τον πόνεσε)»]. Εσύ, αντιθέτως, αν και δεν βλέπεις άνθρωπο που έπεσε σε ενέδρα ληστών, αλλά σε ενέδρα μιας ομάδας διαβόλων, και τον πολιορκεί η οργή του, όχι σε έρημο τόπο, αλλά στο μέσο της αγοράς, εσύ που δεν πρόκειται να ξοδέψεις χρήματα, ούτε να νοικιάσεις ζώο, ούτε να συνοδεύσεις σε μακρινό δρόμο, αλλά να απευθύνεις λίγες συμβουλές, διστάζεις και αλλάζεις δρόμο και προσπερνάς απάνθρωπα και χωρίς οίκτο. Πώς περιμένεις λοιπόν και εσύ, όταν επικαλεστείς τον Θεό, να σε ευσπλαχνιστεί ποτέ;

Θα απευθυνθώ τώρα και προς εσάς, οι οποίοι συμπεριφέρεστε κακώς και μάλιστα ενώπιον πολλών ανθρώπων, προς εκείνους που προσβάλλουν και αδικούν. Απάντησέ μου. Χτυπάς και κλωτσάς και δαγκώνεις; Έγινες αγριόχοιρος και όνος άγριος; Και δεν ντρέπεσαι ούτε κοκκινίζεις που γίνεσαι θηρίο και προδίδεις την ανθρώπινη φύση σου; Μπορεί να είσαι πτωχός, αλλά είσαι ελεύθερος άνθρωπος. Μπορεί να είσαι ένας απλός τεχνίτης, αλλά είσαι Χριστιανός. Για τον λόγο αυτόν ακριβώς, διότι είσαι πτωχός, πρέπει να είσαι ήσυχος. Οι φιλονικίες είναι χαρακτηριστικό των πλουσίων, όχι των πτωχών· των πλουσίων, που έχουν μεγάλη ανάγκη των φιλονικιών. Εσύ που δεν έχεις τις απολαύσεις του πλούτου, περιφέρεσαι και συγκεντρώνεις για τον εαυτό σου τα κακά του πλούτου, τα μίση και τις φιλονικίες και τις μάχες. Και αγωνίζεσαι να πνίξεις τον αδελφό σου και να τον απαγχονίσεις και να τον εξευτελίσεις ενώπιον όλων. Και δεν συναισθάνεσαι ότι συμπεριφέρεσαι πολύ κακώς, διότι μιμείσαι τα κακά ένστικτα των θηρίων και γίνεσαι πολύ χειρότερος από αυτά· διότι τα θηρία έχουν κοινά τα πάντα και βόσκουν μαζί και περιφέρονται μαζί.

Εμείς, αντιθέτως, δεν έχουμε τίποτε από κοινού, αλλά είναι τα πάντα άνω-κάτω. Εμείς αντιπαθούμε, φιλονικούμε, υβρίζουμε, μισούμε και προσβάλλουμε. Και δεν ντρεπόμαστε ούτε τον ουρανό, στον οποίο μας κάλεσε όλους μαζί ο Θεός, ούτε τη γη την οποία πρόσφερε κοινή σε όλους, ούτε την ανθρώπινη φύση μας, αλλά όλα τα πήραν μαζί τους και έφυγαν η οργή και η φιλαργυρία μας. Δεν είδες πόσα κακά έπαθε και πώς ρίχτηκε στην αιώνια κόλαση εκείνος που χρωστούσε δέκα χιλιάδες τάλαντα και αφού του τα χάρισε ο δανειστής του, εκείνος βασάνισε σκληρά ένα συνάνθρωπό του, επειδή του χρωστούσε εκατό δηνάρια: «ἐξελθὼν δὲ ὁ δοῦλος ἐκεῖνος εὗρεν ἕνα τῶν συνδούλων αὐτοῦ, ὃς ὤφειλεν αὐτῷ ἑκατὸν δηνάρια, καὶ κρατήσας αὐτὸν ἔπνιγε λέγων· ἀπόδος μοι εἴ τι ὀφείλεις (:όταν όμως βγήκε έξω ο δούλος εκείνος, βρήκε έναν από τους συνδούλους του που του χρώσταγε εκατό δηνάρια, δηλαδή ένα μικρό ποσό και αφού τον σταμάτησε, τον πίεζε σκληρά λέγοντας: “Εξόφλησέ μου ό,τι μου χρωστάς”)»[Ματθ.18,28 κ.ε.]; Δεν σε φοβίζει το παράδειγμα; Δεν φοβάσαι μήπως πάθεις και εσύ τα ίδια; Διότι και τα δικά μας χρέη προς τον Κύριο είναι πολλά και μεγάλα. Εκείνος όμως δεν μας ενοχλεί και αναμένει με υπομονή και ούτε μας πιέζει, όπως πιέζουμε εμείς τους συνανθρώπους μας, ούτε μας ταλαιπωρεί ούτε μας βασανίζει. Αν και θα είχαμε εξοντωθεί από καιρό, αν αποφάσιζε να ζητήσει να Του επιστρέψουμε έστω κι ένα μικρό μέρος από τα χρέη μας.

Ας έχουμε, λοιπόν, αυτά υπόψη μας, αγαπητοί, ας γίνουμε ταπεινόφρονες και ας δείχνουμε μεγάλη επιείκεια προς τους οφειλέτες μας· διότι αν αντιμετωπίζουμε με σύνεση τα πράγματα, αυτοί γίνονται αιτία να μας συγχωρηθούν πολλά και κερδίζουμε πολλά με την προσφορά λίγων. Γιατί λοιπόν τον πιέζεις να σου τα επιστρέψει, ενώ έπρεπε να του τα χαρίσεις ακόμη και αν εκείνος ήθελε να σου τα επιστρέψει, για να σου χαρίσει ο Θεός τα πάντα; Τώρα όμως κάνεις το παν και εκβιάζεις και φιλονικείς, για να μη σου χαριστεί τίποτε από τα χρέη σου. Και έχεις την εντύπωση ότι ενοχλείς τον πλησίον σου, αλλά η αλήθεια είναι ότι χτυπάς με το ξίφος τον εαυτό σου και πολλαπλασιάζεις την αιώνια τιμωρία σου. Αν δείξεις όμως λίγη σύνεση εδώ, εξαφανίζεις σχεδόν τις ευθύνες σου· διότι ο Θεός θέλει να δείξουμε αυτήν τη φιλότιμη συμπεριφορά, για να Του δώσουμε τη χαρά να μας ανταποδώσει περισσότερα. Άφησε λοιπόν ελεύθερους όλους, όσοι σου οφείλουν χρήματα ή αμαρτήματα και ζήτησε από τον Θεό να αμείψει τη μεγαλοψυχία σου αυτήν· διότι έως ότου σου οφείλουν εκείνοι, δεν σου οφείλει ο Θεός. Μόλις όμως τους τα χαρίσεις, θα μπορέσεις να απευθυνθείς προς τον Θεό και να ζητήσεις με πολύ σεβασμό να σε αμείψει για την τόση ευσέβειά σου.

Αν περνούσε π.χ. ένας άνθρωπος και σε έβλεπε να έχεις στην εξουσία σου τον οφειλέτη σου και σε παρακαλούσε να τον αφήσεις και να ζητείς από αυτόν ό,τι οφείλει ο άλλος, δεν θα δεχόταν ποτέ να φανεί αχάριστος, αφού ανέλαβε εκείνος την ευθύνη για όλα. Πώς είναι δυνατόν να μη μας καταβάλει ο Θεός πολύ περισσότερα, χιλιάδες περισσότερα, όταν, πιστοί στην εντολή Του, αφήσουμε να φύγουν και χαρίσουμε όλες τις οφειλές σε εκείνους που μας χρωστούν, χωρίς να τους ζητήσουμε καμία, μικρή ή μεγάλη, ευθύνη; Ας μη λογαριάζουμε λοιπόν την πρόσκαιρη ευχαρίστηση που θα αισθανθούμε από τις απαιτήσεις μας προς τους χρεώστες μας, αλλά τη ζημία, την οποία θα υποστούμε εκ της διαγωγής μας αυτής στη μέλλουσα ζωή, αφού η ζημία μας θα αναφέρεται στα αιώνια αγαθά.

Ας ανεβούμε λοιπόν σε υψηλά ηθικά επίπεδα και ας χαρίσουμε στους οφειλέτες μας τα χρήματα και ας συγχωρήσουμε τα πλημελήμματά τους απέναντι σε μας, για να εφοδιάσουμε τους εαυτούς μας με καλή απολογία ενώπιον του Θεού. Και αφού επιτύχουμε με την επιείκειά μας προς τους συνανθρώπους μας ό,τι δεν κατορθώσαμε να επιτύχουμε με τις άλλες αρετές μας, ας απολαύσουμε τα αιώνια αγαθά με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ΟΜΙΛΙΑ ΙΣΤ΄ από το Υπόμνημα του Ιερού Χρυσοστόμου

στο «Κατά Ματθαίον» ευαγγέλιο

«Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας(:μη νομίσετε ότι ήλθα να καταργήσω και να ακυρώσω τον ηθικό νόμο του Μωυσή ή την ηθική διδασκαλία των προφητών· δεν ήλθα να τα καταργήσω αυτά, αλλά να τα συμπληρώσω και να σας τα παραδώσω τέλεια)»[ Ματθ.5,17].

Ποιος εξέφρασε αυτήν την υποψία ή ποιος διατύπωσε αντίστοιχη κατηγορία εναντίον του Ιησού, ώστε να δώσει την απάντηση αυτήν; Διότι όσα προηγουμένως είχαν ειπωθεί δεν δημιουργούσαν βέβαια αυτήν την υποψία· διότι οι εντολές να είμαστε πράοι και επιεικείς και ελεήμονες και καθαροί από κάθε αμαρτία και να αγωνιζόμαστε για τη δικαιοσύνη, δεν περιείχαν καμία τέτοια ένδειξη, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Γιατί λοιπόν είπε αυτά; Όχι τυχαία, ούτε χωρίς λόγο, αλλά επειδή επρόκειτο να καθιερώσει σπουδαιότερες από τις παλαιές εντολές με τα εξής λόγια: «Ἠκούσατε ὅτι ἐῤῥέθη τοῖς ἀρχαίοις, οὐ φονεύσεις· ὃς δ᾿ ἂν φονεύσῃ, ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει. Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰκῆ ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει· ὃς δ᾿ ἂν εἴπῃ τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ ῥακά, ἔνοχος ἔσται τῷ συνεδρίῳ· ὃς δ᾿ ἂν εἴπῃ μωρέ, ἔνοχος ἔσται εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός(:έχετε ακούσει από την ανάγνωση του Νόμου στις συναγωγές ότι είπε ο Θεός στους προγόνους μας: ‘’Δεν θα σκοτώσεις’’. Επίσης έχετε ακούσει ότι εκείνος που θα σκοτώσει θα είναι ένοχος σε τέτοιο βαθμό, ώστε να παραπεμφθεί σε δίκη στο τοπικό επταμελές δικαστήριο που ονομάζεται «κρίση». Εγώ όμως σας λέω ότι καθένας που οργίζεται εναντίον του αδελφού του χωρίς σοβαρό πνευματικό λόγο, διαπράττει έγκλημα ανάλογο με εκείνο το οποίο δικαζόταν άλλοτε από το τοπικό επταμελές δικαστήριο, την «κρίση». Και εκείνος που θα πει περιφρονητικά στον αδελφό του «ανόητε», είναι ένοχος βαρύτερου εγκλήματος, σαν εκείνα που δικάζουν από το ανώτατο δικαστήριο των Ιουδαίων, το Συνέδριο. Και εκείνος που με μίσος και κακία θα πει στον αδελφό του «ηλίθιε», θα είναι ένοχος εγκλήματος που πρέπει να τιμωρηθεί με τη γέεννα του πυρός που βρίσκεται στον Άδη)»[Ματθ.5,21-22].

Επρόκειτο ακόμη να ανοίξει τον δρόμο προς μία θεία και ουράνια ζωή. Για να μην καταπλήξει ο πρωτάκουστος λόγος Του τις ψυχές των ακροατών Του και τους κάνει να αντιμετωπίζουν με καχυποψία τα λεγόμενα, προβαίνει σε αυτήν την προειδοποίηση· διότι, αν και δεν εφάρμοζαν τον μωσαϊκό νόμο, είχαν μεγάλη ευθιξία γι’ αυτόν και, αν και τον παρέβαιναν καθημερινά με τις πράξεις τους, ήθελαν να παραμένει απολύτως αμετάβλητο το γράμμα του και να μην προσθέσει κανείς τίποτε σε αυτό. Ορθότερο είναι όμως ότι δεν είχαν αντίρρηση να προσθέτουν οι αρχηγοί της συναγωγής, όχι όμως προς το καλύτερο, αλλά προς το χειρότερο. Έτσι π.χ. μείωναν με τις προσθήκες τους τον σεβασμό προς τους γονείς. Και πολλές άλλες από τις διατάξεις του καταργούσαν με τις ακατάλληλες αυτές προσθήκες. Επειδή λοιπόν ο Χριστός δεν ανήκε σε κανένα ιερατικό γένος, και όσα επρόκειτο να διδάξει, αποτελούσαν προσθήκη, η οποία βεβαίως δεν ελάττωνε, αλλά αύξανε την αρετή, επειδή γνώριζε εκ των προτέρων ότι επρόκειτο να τους ενοχλήσουν και τα δύο αυτά, προσπαθεί, προτού να κάνει τις θαυμαστές προσθήκες Του, να εξαφανίσει ό,τι επρόκειτο να δημιουργήσει στην ψυχή τους υποψίες.

Αλλά τι ήταν εκείνο που δημιουργούσε υποψίες και αντιδράσεις; Νόμιζαν ότι με τη διδασκαλία Του αυτήν ενεργούσε για την κατάργηση του μωσαϊκού νόμου. Αυτήν την υποψία λοιπόν επιθυμεί να θεραπεύσει. Και δεν το κάνει μόνο εδώ, αλλά και αλλού. Επειδή π.χ. Τον θεωρούσαν ότι είναι ασεβής για τον λόγο ότι δεν τηρούσε την αργία του Σαββάτου, ήθελε να σβήσει αυτήν την υποψία τους και φροντίζει να παρουσιάσει δικαιολογίες, άλλοτε σύμφωνες με τη θεία φύση Του, όπως π.χ. όταν λέγει: « Ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι (:ο Θεός Πατέρας μου εργάζεται έως τώρα συνεχώς και χωρίς διακοπή ˙ διότι όχι μόνο δημιούργησε αλλά και κυβερνά τον κόσμο και προνοεί γι’ αυτόν. Κι εγώ λοιπόν, ο Υιός του εργάζομαι συνεχώς όπως ο Πατέρας μου, χωρίς να διακόπτω το σωτήριο έργο μου τις ημέρες του Σαββάτου)»[Ιω.5,17]· άλλοτε με μεγάλη συγκατάβαση, όταν π.χ. όταν φέρει ως παράδειγμα πρόβατο που χάθηκε το Σάββατο και αποδεικνύει ότι παραβαίνεται ο νόμος, για να σωθεί εκείνο, και υπενθυμίζει την περιτομή, που οδηγεί στο ίδιο συμπέρασμα [Η περιτομή γινόταν την ογδόη ημέρα από τη γέννηση ,έστω και αν συνέπιπτε να είναι Σάββατο][βλ.Ιω.7,22: «Μωϋσῆς δέδωκεν ὑμῖν τὴν περιτομήν, οὐχ ὅτι ἐκ τοῦ Μωϋσέως ἐστίν, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν πατέρων, καὶ ἐν σαββάτῳ περιτέμνετε ἄνθρωπον(:ο Μωυσής σας έδωσε την περιτομή. Για την ακρίβεια, δεν έχει καθιερωθεί από τον Μωυσή η περιτομή, αλλά από την παράδοση των παλαιοτέρων προγόνων σας. Και εάν τύχει η ογδόη ημέρα από την γέννηση του βρέφους να είναι Σάββατο, και τότε κάνετε περιτομή στον άνθρωπο)»].