Αγία Τριάς και αχρεία τριάς

Ἁγία Τριὰς καὶ ἀχρεία τριὰς

Καὶ πάλι, ἀγαπητοί μου, κηρύττουμε τὴν ἁ­γία ἡμέρα τῆς Δευτέρας τοῦ ἁγίου Πνεύματος, γιὰ νὰ ἐκφράσουμε τὰ βαθειὰ αἰσθήματα τῆς λα­τρεί­ας μας πρὸς τὸν Θεό.

_{* * *}

Ὁ Θεός, ποὺ οἱ Ὀρ­θό­δοξοι προσ­­κυ­νοῦμε καὶ λατρεύ­ουμε, εἶνε ὁ μόνος ἀληθι­­νός. Δὲν εἶνε οὔτε ὅπως ἐκεῖ­νοι οἱ δώ­δεκα, τοὺς ὁ­ποί­ους οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας θεοποίησαν καὶ ἐγκατέστησαν στὴν κορυφὴ τοῦ Ὀ­λύμ­που, οὔτε ὅπως ὁ θεὸς τοῦ Κορανί­ου, οὔ­τε ὅπως ὁ θεὸς τῶν βραχμάνων ἢ τῶν βουδ­­δι­στῶν τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς. Ὁ Θεὸς ποὺ λατρεύουμε εἶνε ὁ ἐν Τριάδι Θεός, Πα­τὴρ Υἱὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα· ἁγία Τριάς, ἐλέησον τὸν κόσμον!

Ὁ ἐν Τριάδι Θεὸς ἦταν ἄγνωστος στοὺς ἐ­θνικοὺς – εἰδωλολάτρες. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιὰ νὰ τὸν κηρύξῃ στὸν Ἄρειο πά­γο τῶν Ἀθη­νῶν, πῆ­ρε ἀφορμὴ ἀπὸ τὸ βω­μὸ ποὺ εἶχαν στήσει μὲ τὴν ἐπιγρα­φὴ «ἀ­γνώστῳ Θεῷ» (Πράξ. 17,23) καὶ εἶπε· Ἔρχομαι νὰ σᾶς γνωρί­σω τὸν Θεὸ ποὺ ἀγνοεῖτε. Ἦ­ταν ἀ­κόμη ἄ­γνωστος καὶ στὸν Ἰσραήλ, τὸν περιούσιο λαό του. Ἂν καὶ οἱ Ἰσ­ρα­ηλῖ­τες εἶχαν δεχθῆ τὴν ἀ­ποκά­λυψι τοῦ ἀ­λη­θινοῦ Θεοῦ, ἀγνοοῦσαν ὅμως ὅτι ὁ Θεὸς εἶ­­νε Τριαδι­κός, ὅτι δηλαδὴ ἔ­χει Τρία Πρόσωπα· αὐτὸ ἀποκαλύφθηκε στὴν Καινὴ Διαθήκη.

Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ὑπῆρχαν μόνο ὑ­παινι­γμοὶ γιὰ τὴν τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ. Ὅσοι με­λετᾶτε τὴν ἁγία Γραφή, θὰ τὸ εἴ­δα­­τε. Οἱ πρῶ­τοι ὑπαινιγμοὶ γι᾽ αὐτὸ γίνονται στὴ Γένεσι.

Ὁ Θεός, ἀφοῦ δημιούργησε τὸ ὑ­λι­κὸ σύμ­­παν, στὸ τέλος ἀποφάσισε νὰ δημιουρ­γή­σῃ τὸν ἄν­θρωπο. Ἐκεῖ λοιπόν, στὴν δημιουργία τοῦ ἀν­θρώ­που, ὁ Δημιουργὸς μεταχειρίζεται γιὰ τὸν ἑ­αυτό του ὄχι ἑνικὸ ἀλ­λὰ πληθυντικὸ ἀριθμό· δὲν λέει «ποιήσω», θὰ δημιουργήσω, ἀλλὰ λέει «Ποιήσωμεν (=ἂς δημιουργήσουμε) ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡ­μετέραν καὶ καθ᾽ ὁ­μοί­ωσιν» (Γέν. 1,26). Ὅ­πως ἑρμηνεύει ὁ μέγας Βα­σίλειος (βλ. Περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου κατασκευῆς λόγ. Α΄· P.G. 30,13Α), στὸ χωρίο αὐτὸ βλέ­που­­με ὅ­τι γίνεται «βουλευτήρι­ον», μία σύσκεψις τρό­πον τινά, στὰ οὐράνια· συσκέπτεται ἡ ἁγία Τριάς, Πατὴρ Υἱὸς καὶ ἅ­γιον Πνεῦμα, γιὰ νὰ δη­μιουργήσουν τὸ κορυφαῖο δη­μιούρ­γημα ποὺ λέγεται ἄνθρωπος. Ὁ πληθυντικὸς «Ποιήσωμεν» ὑπαινίσσεται τὴν τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ.

Ἀκόμη σαφέστερος ὑπαινιγμὸς γίνεται στὸ 18ο (ΙΗ΄) κεφάλαιο τῆς Γενέσεως, στὴν φι­λοξε­νία τοῦ Ἀβραάμ (βλ. Γέν. 18,1-15). Ὁ πιστὸς αὐ­τὸς δοῦ­λος τοῦ Θεοῦ δὲν καθόταν νὰ φάῃ ἐ­ὰν στὸ τρα­πέζι δὲν εἶχε καὶ κάποιον ξένο. Φιλοξέ­νησε λοι­πὸν κάποτε τρεῖς «ἄνδρες», οἱ ὁ­ποῖοι εἰκόνιζαν τὸν ἐν Τριάδι Κύριον καὶ Θεόν. Στὸ τέλος ὁ ἕ­νας ἀπὸ τοὺς τρεῖς προανήγγειλε στὸν Ἀ­βρα­άμ, ὅτι ἡ γυναίκα του θ᾽ ἀποκτήσῃ υἱόν. Ἐκείνη τ᾽ ἄκουσε καὶ ἀμφέβαλε (ἦταν τότε ὁ Ἀβραὰμ 100 ἐτῶν καὶ ἡ Σάρρα 90, ἀνίκανη πιὰ γιὰ τε­κνογονία). Ὁ Κύρι­ος ὅμως ἐπέμεινε. Καὶ ὁ λόγος του ὄν­τως πραγματοποιήθηκε. Καὶ σ᾽ αὐτὸ τὸ ἱερὸ κείμενο ἑνικὸς καὶ πληθυντικὸς ἀρι­θμὸς ἐν­αλλάσσονται παραδόξως. Γιατί; Διότι ὁ ἕ­νας Κύριος καὶ Θεὸς ἔχει τρία Πρόσωπα – τρεῖς Ὑ­ποστάσεις. Οἱ τρεῖς «ἄνδρες» ἦταν ἄγ­γελοι, ὁ ἀριθμός τους ἐξεικόνιζε τὴν ἁγία Τρι­ά­δα. Γι᾽ αὐτὸ ἀνέκαθεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκ­κλη­σία, προκειμένου νὰ παραστήσῃ τὴν ἁγία Τρι­άδα, ζωγραφίζει τὴν φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ.

Ἀξιοσημείωτο πάντως εἶνε ὅτι ὄχι μόνο στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καὶ στὸν πιστὸ Ἰσρα­ήλ, ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς αὐτοῦ ὑ­πάρχουν ὑπαινι­γμοὶ τριαδικότητος. Δὲν κρίνω ἀ­παραίτητο οὔτε θέ­λω νὰ σᾶς κουράσω· λέω ἁ­πλῶς, ὅτι καὶ σὲ ἀρχαίους φιλοσόφους (Πλά­τωνα, Ἀριστοτέ­λη, Πυθαγόρα) βρίσκει κανεὶς μερικὲς ἐκ­φρά­σεις, π.χ. ὅτι τὰ πάντα ἐν τρισὶ γνωρίζονται, ὅ­τι μέτρον πάντων πραγμά­των (εἶνε) ἡ τριάς· καὶ ὅ­τι στὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν ἡ πυθία λέγον­τας χρησμοὺς καθόταν ἐ­πάνω σὲ ἕνα τρίπο­δα. Λέγεται ὅμως, ὅτι καὶ ἡ σύγχρονη ἐπιστή­μη ἀ­νιχνεύει στὸ σύμπαν τὸν ἀριθμὸ τρία· βεβαι­­ώνει π.χ. ὅτι, ὅταν δι­ασπᾶται ἕνα ἄτομο μὲ τὴ βο­ήθεια ἑνὸς κινουμένου σωματιδίου, παράγον­­ται τρία ὅμοια σωματίδια. Εἶνε τυχαῖο αὐτό;…

Ἁγία Τριάς! ἡ θεμελιώδης ἀλήθεια, ποὺ ὄχι πλέον ὡς σκιώδη ὑπαινιγμό, οὔτε ὡς φιλοσοφικὸ στοχασμὸ ἢ ἔνδειξι στὴ φύσι, ἀλ­λὰ μὲ πλήρη βεβαιότητα ἀπεκάλυψε ὁ Κύριος ἡ­μῶν Ἰησοῦς Χριστὸς λόγῳ καὶ ἔργῳ (στὴ βάπτισί του στὸν Ἰορδάνη, στὴ Μεταμόρφωσι στὸ Θα­βώρ, στὴν τελευταία ἐν­τολή του πρὸ τῆς Ἀ­να­λήψεως Ματθ. 28,19 κ.ἀ.). Γι᾽ αὐτὸ οἱ ὀρθόδοξοι Χρι­στι­ανοὶ μαζὶ μὲ τὴν Ἐκκλησία μας ψάλλουμε· «Φῶς ὁ Πατήρ, φῶς ὁ Λόγος, φῶς καὶ τὸ ἅγι­ον Πνεῦμα, ὅπερ ἐν γλώσσαις πυρίναις τοῖς ἀ­πο­στόλοις ἐπέμφθη· καὶ δι᾽ αὐτοῦ πᾶς ὁ κόσμος φωταγωγεῖται Τριάδα σέβειν ἁγίαν» (ἐξαποστ. Πεντ.).

–Γιατί ὁ Θεός, θὰ μοῦ πῆτε, τοὐλάχιστον στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, δὲν μίλησε σαφῶς περὶ τῆς τριαδικότητός του;

Δὲν μίλησε, διότι ἡ ἀποκάλυψις ἔβαινε προ­οδευτικὰ καὶ ἡ γνῶσις προχωροῦσε σιγὰ – σι­γ­ά, ἀναλόγως τοῦ πνευματικοῦ ἐπιπέδου τῶν ἀνθρώπων. Μὲ ἄλλα λόγια· σ᾽ ἕνα παιδάκι τοῦ δημο­τικοῦ κανείς δὲν διδάσκει ἄλγεβρα· ἄλ­γε­βρα καὶ ἀνώτερα μαθηματικὰ θὰ τὸ διδάξουν ὅ­ταν προχωρήσῃ καὶ φτάσῃ σὲ ἀνώτε­ρες σπουδές. Τὴν ἴδια μέθοδο μεταχειρίζεται ὁ Θεὸς γιὰ νὰ διδάξῃ μεγάλες ἀλήθειες· ἀρχί­ζει μὲ ὑπαινιγμοὺς, προχωρεῖ μὲ ἐνδείξεις, καὶ ἀποκαλύπτεται πλήρως στὸ Εὐαγγέλιο.

Αὐτὸ γίνεται, ἂν προσέξουμε, καὶ στὴ λατρεία τῆς Ἐκ­κλησία­ς. Τρεῖς εἶνε οἱ σπουδαιό­τερες ἀκολουθίες καθημερινῶς· ἑσπερινός, ὄρ­­θρος, καὶ θεία λειτουργία. Ὁ ἑσπερινὸς ἀρ­­χίζει μὲ τὸ «Εὐλογητὸς ὁ Θεός…», ὁ ὄρθρος μὲ τὸ «Δόξα τῇ ἁγίᾳ καὶ ὁμοουσίῳ καὶ ἀδιαιρέτῳ Τριάδι…», καὶ ἡ θεία λειτουργία μὲ τὸ «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος…».

_{* * *}

Παρ᾽ ὅλα αὐτά, ἀδελφοί μου, ἡ ἀπιστία δὲν παύει νὰ «κλω­τσάῃ» καὶ ἡ ἀνθρώπινη λογικὴ νὰ ἀντιλέγῃ· Μὰ πῶς εἶ­νε δυνατὸν τὰ τρία νὰ εἶνε ἕνα, καὶ τὸ ἕνα νὰ εἶνε τρία;…

Αὐτὸ ἤθελε νὰ ἐρευνήσῃ καὶ ὁ ἅγιος Αὐ­γου­στῖνος, ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πνεύματα τῆς ἀνθρωπότητος, κ᾽ εἶνε γνωστὸ τὸ ἀνέκδο­το. Ζαλισμένος ἀπὸ τὴ μελέτη βγῆκε γιὰ περίπατο στὴν ἀκρογιαλιά, ἐ­κεῖ εἶδε ἕνα παιδάκι, ποὺ εἶ­χε ἀνοίξει μιὰ λακκούβα στὴν ἀμ­μουδιὰ καὶ μὲ τὸ κουβαδάκι του ἔφερνε θάλασσα καὶ τὴν ἔρ­ριχνε στὴ λακκού­βα. –Τί κάνεις ἐκεῖ, μικρέ μου; τὸ ρωτάει. –Θέλω ν᾽ ἀδειάσω τὴ θάλασσα στὴ λακκούβα. –Μὰ αὐτό, παιδί μου, εἶνε ἀδύ­νατο. Καὶ τότε τὸ παιδάκι, ποὺ ἦταν ἄγγελος, εἶπε· –Ἂν εἶνε ἀδύνατο ν᾽ ἀδειάσω ἐγὼ τὸν ὠ­κεανὸ στὴ λακκούβα, πολὺ πιὸ ἀδύνατο εἶνε αὐτὸ ποὺ ζητᾷς ἐσύ, ν᾽ ἀδειάσῃς τὸν ἄπειρο ὠ­κεανὸ τῆς ἁγίας Τριάδος μὲ τὸ μικρό σου μυα­λό!… Τὸ εἴ­παμε καὶ ἄλλοτε· δὲν μπορεῖς μέσα σ᾽ ἕ­να ῥακοπότηρο νὰ χωρέσῃς τὸν Ἁλιάκμονα, ἂς εἶσαι καὶ Ἀϊνστάϊν. «Μέγας εἶσαι, Κύριε, καὶ θαυ­μαστὰ τὰ ἔργα σου καὶ οὐδεὶς λόγος ἐξ­αρ­κέσει πρὸς ὕμνον τῶν θαυμασίων σου» (μέγ. Ἁγιασμ.).

Ὁ σημερινὸς ἀπόστολος μᾶς λέει, νὰ ζοῦ­με «ἐξ­αγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πο­νη­ραί εἰσιν» (Ἐφ. 5,16). Στὶς «πονηρὲς ἡμέρες» μας οἱ ἄνθρωποι δὲν πιστεύουν· στὰ βάθη τους βόσκει τὸ μικρόβιο τῆς ἀμφιβολίας· Ὑ­πάρ­χει Θεός; κι ἂν ὑπάρχῃ, πῶς εἶνε Τριαδικός;… Ἔτσι σκέπτονται. Τί ἔχω νὰ πῶ σ᾽ αὐτό;

Ὁ Τζοβάννι Παπίνι, ἄπιστος Ἰταλὸς ποὺ κα­τόπιν πίστεψε καὶ ἔγραψε τὸ βιβλίο «Ἱστορία τοῦ Χριστοῦ» – σᾶς συνιστῶ νὰ τὸ διαβά­σετε, λέει· Δὲν πιστεύουν σήμερα οἱ ἄνθρω­ποι· ἂν πί­στευαν, θὰ ἦταν ἄγγελοι ἐπὶ τῆς γῆς. Ψέματα λένε πὼς πιστεύουν στὴν ἁγία Τριάδα· πιστεύουν σὲ μιὰ ἄλλη τριάδα, σατανική·

• πιστεύουν στὴ βία, ποὺ ἐξοπλίζει Δύσι καὶ Ἀνατολὴ μὲ ἅρματα, τάνκς, ἀεροπλάνα, πυραύλους καὶ ἀτομικὲς βόμβες, τὶς κάνει «ὑπερδυνάμεις», κι αὐτὲς φοβε­ρίζουν τοὺς μικροὺς λαούς· Ἐσεῖς, καθῆστε φρόνιμα, γιατὶ κρατῶ τὴ «βέργα» καὶ δὲν ὑπολογίζω τὰ δίκαιά σας.
• πιστεύουν στὸ χρῆμα, στὰ τριάκοντα ἀρ­γύρια τοῦ Ἰούδα, εἴτε αὐτὸ λέγεται δολλάριο εἴ­τε μάρκο εἴτε ῥούβλι εἴτε ὁ,τιδήποτε. Αὐτὸ εἶνε γι᾽ αὐτοὺς τὸ πᾶν, ὁ θεός τους.
• πιστεύουν τέλος στὴ σάρκα, στὶς ἀπολαύσεις καὶ ἡδονές, στὸν αἰσχρὸ ἔρωτα καὶ τὴν ἀκολασία, γι᾽ αὐτὸ ἔμαθαν καὶ τὰ μικρὰ ἀ­κόμη παιδιὰ νὰ πιπιλίζουν τὴ λέξι σέξ.

Αὐτὴ εἶνε ἡ ἀχρεία τριάδα ποὺ λατρεύουν.

_{* * *}

Ἀλλὰ ὦ ἁγία Τριάς, Πάτερ Λόγε Πνεῦμα, ἐμεῖς πιστεύουμε σ᾽ Ἐσένα, ὅπως οἱ πρόγονοί μας τοῦ 1821. Ἐκεῖνοι, ὅταν μετὰ ἀπὸ ἑ­πτά­χρονους ἀγῶνες ἔδωσε ὁ Θεὸς κ᾽ ἐλευθε­ρώ­θηκαν, συνέταξαν Σύνταγμα ποὺ ἀρχίζει ἀ­πὸ τὸ «ἄλφα», μὲ τὴν διακήρυξι «Εἰς τὸ ὄ­νο­μα τῆς Ἁγίας καὶ Ὁμοουσίου καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος»· αὐτὸ ποὺ κάποιοι μασόνοι θέλησαν νὰ τὸ σβήσουν καὶ ἀναγκαστήκαμε νὰ κάνουμε νέους ἀγῶνες γιὰ νὰ διατηρηθῇ.

Ἐὰν θέλουμε νὰ ζήσουμε ἐλεύθεροι –τὸ κη­­­­ρύττω μὲ παρρησία καὶ χωρὶς φόβο–, πρέ­πει ν᾽ ἀρχίζουμε πάντοτε ἀπὸ αὐτὸ τὸ «ἄλφα», τὸ ὁποῖο εἶνε ἕνα καὶ μόνο· ἡ ἁγία Τριάς.

Ὦ Πάτερ, Υἱὲ καὶ Πνεῦμα ἅγιο, Τριὰς ἁ­γία, φύλαττε τὴν πατρίδα μας καὶ σῶσον ὅ­λον τὸν κόσμον σου ἐκ παντὸς κακοῦ· ἀμήν.

_{(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος}

(ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε

στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Τριάδος Πτολεμαΐδος τὴν Δευτέρα 18-6-1973 πρωί).