Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος (24/6/2024) και Πατερικά Κείμενα

Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Προς Εφεσίους, κεφ. Ε΄, εδάφια 8-19

⁸ Ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν Κυρίῳ· ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε· ⁹ ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ· ¹⁰ δοκιμάζοντες τί ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ. ¹¹ Καὶ μὴ συγκοινωνεῖτε τοῖς ἔργοις τοῖς ἀκάρποις τοῦ σκότους, μᾶλλον δὲ καὶ ἐλέγχετε· ¹² τὰ γὰρ κρυφῆ γινόμενα ὑπ’ αὐτῶν αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν· ¹³ τὰ δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται· πᾶν γὰρ τὸ φανερούμενον φῶς ἐστι. ¹⁴ Διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός.

¹⁵ Βλέπετε οὖν πῶς ἀκριβῶς περιπατεῖτε, μὴ ὡς ἄσοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί, ¹⁶ ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι. ¹⁷ Διὰ τοῦτο μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνιέντες τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. ¹⁸ Καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία, ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι, ¹⁹ λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν.Τρεμπέλα

⁸ Σκεφτείτε τι ήσασταν στο παρελθόν. Τόσο πολύ είχε εισχωρήσει μέσα σας ο σκοτισμός της αμαρτίας, ώστε είχατε μεταβληθεί σε σκοτάδι. Τώρα όμως που ενωθήκατε με τον Κύριο γίνατε φως. Να συμπεριφέρεστε λοιπόν σαν παιδιά του φωτός˙ σαν άνθρωποι που όλη τους η ζωή είναι φως, και λάμπουν με την αρετή τους. ⁹ Οφείλετε λοιπόν, αφού λάβατε το Άγιο Πνεύμα, να έχετε φωτεινή διαγωγή. Διότι καρπός που παράγει το Άγιο Πνεύμα στις ψυχές των ανθρώπων που φωτίζει, φαίνεται εξωτερικά με κάθε είδους εκδηλώσεις καλοσύνης και δικαιοσύνης και φιλαλήθειας. ¹⁰ Και να εξετάζετε να μάθετε τι είναι ευάρεστο στον Κύριο.¹¹ Και να μη γίνεστε με την ανοχή σας συγκοινωνοί και συνένοχοι στα αμαρτωλά σκοτεινά έργα, που δεν φέρνουν κανέναν ωφέλιμο καρπό. Αντί να τα σκεπάζετε και να τα ανέχεστε, οφείλετε μάλλον να τα ελέγχετε και να τα βγάζετε στο φως, αποδεικνύοντας πόσο ολέθρια είναι. ¹² Ο έλεγχος και η διαφώτιση αυτή είναι επιβεβλημένη και ωφέλιμη· διότι τα έργα που κάνουν κρυφά οι απείθαρχοι αυτοί άνθρωποι είναι τόσο αισχρά, ώστε και μόνο το να μιλά κανείς γι’ αυτά φέρνει ντροπή. ¹³ Με τον έλεγχο όμως τα έργα αυτά που γίνονται κρυφά φανερώνονται. Γίνεται δηλαδή γνωστός ο αισχρός τους χαρακτήρας και οι ολέθριες συνέπειές τους. Κι όσοι έχουν καλή διάθεση διορθώνονται. Σταματούν πλέον να τα κάνουν αυτά και εργάζονται στο εξής φανερά· διότι κάθε τι που δεν φοβάται τον έλεγχο και δεν δυσκολεύεται να φανερωθεί είναι φως. ¹⁴ Επειδή λοιπόν πραγματικά με τον έλεγχο επέρχεται διόρθωση στους καλοδιάθετους, γι’ αυτό και το Άγιο Πνεύμα χρησιμοποιεί τον έλεγχο και φωνάζει σε κάθε αμαρτωλό με το στόμα των προφητών της Καινής Διαθήκης: «Σήκω επάνω εσύ που κοιμάσαι τον ύπνο της αμαρτίας, και αναστήσου από τη νέκρα και τον θάνατο στον οποίο σε έριξε η αμαρτία. Και θα σε φωτίσει ο Χριστός».

¹⁵ Έχετε δεχτεί κι εσείς τον φωτισμό αυτόν από τον Χριστό. Λοιπόν προσέχετε πώς να συμπεριφέρεστε με κάθε ακρίβεια, όχι σαν άσοφοι και ασύνετοι, αλλά ως σοφοί και συνετοί. ¹⁶ Να αξιοποιείτε πνευματικά κάθε ευκαιρία και να την αρπάζετε αμέσως˙ έτσι θα φαίνεται η σύνεση και η σοφία σας. Δεν πρέπει να χάνετε καμία ευκαιρία, διότι εξαιτίας του κακού που επικρατεί, οι ημέρες είναι γεμάτες σκάνδαλα, και γι’ αυτό, ενώ οι ευκαιρίες για το καλό είναι σπανιότερες, οι αφορμές για το κακό είναι πολύ περισσότερες. ¹⁷ Γι’ αυτό λοιπόν προσέχετε να μη γίνεστε ανόητοι, αλλά να εξετάζετε και να κατανοείτε σε κάθε περίπτωση ποιο είναι το θέλημα του Κυρίου. Κι έτσι, αν το εφαρμόζετε αυτό στη ζωή σας, θα γίνεστε πράγματι σοφοί και συνετοί. ¹⁸ Και μη μεθάτε με κρασί. Στη μέθη υπάρχει διαφθορά και ασωτία. Αλλά να γεμίζετε μέσα σας με Άγιο Πνεύμα. ¹⁹ Και τότε ο θείος ενθουσιασμός που θα γεμίζει τις καρδιές σας θα εξωτερικεύεται. Και θα λέτε μεταξύ σας ψαλμούς και ύμνους και ωδές πνευματικές. Θα τραγουδάτε και θα ψάλλετε στον Κύριο όχι μόνο με το στόμα σας, αλλά και με την καρδιά σας, που θα αισθάνεται και θα συμμετέχει σε αυτά που ψάλλετε.

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Κατά Ματθαίον, κεφ. ΙΗ΄, εδάφια 10-20

¹⁰ ῾Ορᾶτε μὴ καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν μικρῶν τούτων· λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι οἱ ἄγγελοι αὐτῶν ἐν οὐρανοῖς διὰ παντὸς βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. ¹¹ Ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου σῶσαι τὸ ἀπολωλός.¹² Τί ὑμῖν δοκεῖ; ἐὰν γένηταί τινι ἀνθρώπῳ ἑκατὸν πρόβατα καὶ πλανηθῇ ἓν ἐξ αὐτῶν, οὐχὶ ἀφεὶς τὰ ἐνενήκοντα ἐννέα ἐπὶ τὰ ὄρη, πορευθεὶς ζητεῖ τὸ πλανώμενον; ¹³ Καὶ ἐὰν γένηται εὑρεῖν αὐτό, ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι χαίρει ἐπ᾿ αὐτῷ μᾶλλον ἢ ἐπὶ τοῖς ἐνενήκοντα ἐννέα τοῖς μὴ πεπλανημένοις. ¹⁴ Οὕτως οὐκ ἔστι θέλημα ἔμπροσθεν τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρανοῖς ἵνα ἀπόληται εἷς τῶν μικρῶν τούτων.

¹⁵ ᾿Εὰν δὲ ἁμαρτήσῃ εἰς σὲ ὁ ἀδελφός σου, ὕπαγε καὶ ἔλεγξον αὐτὸν μεταξὺ σοῦ καὶ αὐτοῦ μόνου· ἐάν σου ἀκούσῃ, ἐκέρδησας τὸν ἀδελφόν σου· ¹⁶ ἐὰν δὲ μὴ ἀκούσῃ, παράλαβε μετὰ σοῦ ἔτι ἕνα ἢ δύο, ἵνα ἐπὶ στόματος δύο μαρτύρων ἢ τριῶν σταθῇ πᾶν ρῆμα. ¹⁷ ἐὰν δὲ παρακούσῃ αὐτῶν, εἰπὲ τῇ ἐκκλησίᾳ· ἐὰν δὲ καὶ τῆς ἐκκλησίας παρακούσῃ, ἔστω σοι ὥσπερ ὁ ἐθνικὸς καὶ ὁ τελώνης. ¹⁸ ᾿Αμὴν λέγω ὑμῖν, ὅσα ἐὰν δήσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ὅσα ἐὰν λύσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τῷ οὐρανῷ.

¹⁹ Πάλιν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἐὰν δύο ὑμῶν συμφωνήσωσιν ἐπὶ τῆς γῆς περὶ παντὸς πράγματος οὗ ἐὰν αἰτήσωνται, γενήσεται αὐτοῖς παρὰ τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. ²⁰ Οὗ γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

¹⁰ Προσέχετε να μην περιφρονήσετε ούτε έναν απ’ τους μικρούς αυτούς˙ διότι σας λέω ότι οι φύλακές τους άγγελοι είναι από εκείνους που έχουν πολλή παρρησία στον Θεό· διότι είναι από εκείνους που στον ουρανό αποτελούν το άμεσο περιβάλλον και βλέπουν πάντοτε το πρόσωπο του Πατέρα μου, που είναι στους ουρανούς. ¹¹ Αλλά κι ο ίδιος ο Θεός ενδιαφέρθηκε άμεσα για τους μικρούς αυτούς· διότι ο Υιός του ανθρώπου στάλθηκε από τον Θεό και ήλθε στον κόσμο για να τους σώσει, και μαζί με αυτούς να σώσει και ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, που εξαιτίας της αμαρτίας ήταν χαμένο για τον Θεό. ¹² Βέβαια ο Θεός φροντίζει για όλους. Ιδιαιτέρως όμως προνοεί γι’ αυτούς που έγιναν μικροί σαν τα παιδιά. Φροντίζει λοιπόν όπως και οι ποιμένας για τα πρόβατά του. Τι νομίζετε εσείς; Εάν ένας άνθρωπος συμβεί να έχει εκατό πρόβατα και χαθεί ένα απ’ αυτά, δεν θα αφήσει τα ενενήντα εννέα πάνω στα βουνά και δεν θα τρέξει να αναζητήσει το χαμένο πρόβατο; ¹³ Κι αν συμβεί να το βρει, σας διαβεβαιώνω ότι χαίρεται γι’ αυτό περισσότερο παρά για τα ενενήντα εννέα που δεν έχουν χαθεί. ¹⁴ Έτσι ο Θεός Πατέρας σας που είναι στους ουρανούς δεν θέλει να χαθεί ούτε ένας από τους μικρούς αυτούς. Εάν λοιπόν ο Θεός δεν θέλει να χαθεί κανείς από τους μικρούς, και αντίθετα χαίρεται όταν αυτός βρεθεί και σωθεί, δεν έχετε χρέος κι εσείς να μην περιφρονείτε ούτε έναν από τους μικρούς αυτούς;

¹⁵ Από το ενδιαφέρον λοιπόν αυτό του Θεού για κάθε χαμένο πρόβατό του διδαχθείτε κι εσείς πώς πρέπει να φέρεστε σε κάθε αδελφό σας που παραπλανήθηκε. Εάν δηλαδή σου φταίξει σε κάτι ο αδελφός σου, πήγαινε και υπόδειξέ του το φταίξιμό του αυτό ιδιαιτέρως, μεταξύ σας εσύ κι εκείνος μόνο, χωρίς να είναι παρών κανένας άλλος. Εάν σε ακούσει και αναγνωρίσει το σφάλμα του, κέρδισες τον αδελφό σου. ¹⁶ Εάν όμως δεν ακούσει, πάρε μαζί σου ακόμη έναν ή δύο, για να μπορεί να αποδειχθεί κάθε υπόθεση που θα εξεταστεί και θα κριθεί, αφού θα βεβαιώνεται από το στόμα δύο ή τριών μαρτύρων. ¹⁷ Εάν όμως παρακούσει και σε αυτούς, πες το αδίκημά του στην Εκκλησία. Κι αν ακόμη και στην Εκκλησία παρακούσει, μην τον θεωρείς πλέον ως αληθινό μέλος της Εκκλησίας, αλλά να τον θεωρείς όπως τον ειδωλολάτρη και τον τελώνη”. ¹⁸ Αληθινά σας λέω, όσα αμαρτήματα δέσετε και τα κηρύξετε ασυγχώρητα πάνω στη γη, θα είναι δεμένα και ασυγχώρητα και στον ουρανό από μένα και τον Πατέρα μου˙ και όσα λύσετε και συγχωρήσετε πάνω στη γη, θα είναι λυμένα και συγχωρημένα στον ουρανό από μένα και τον Πατέρα μου.

¹⁹ Πάλι σας διαβεβαιώνω ότι εάν δύο από σας συμφωνήσουν πάνω στη γη για κάθε πράγμα που θα ζητήσουν στην προσευχή τους, θα τους το κάνει ο Πατέρας μου που είναι στους ουρανούς. ²⁰ Διότι όπου είναι δύο ή τρεις συναγμένοι για μένα και για σκοπούς σύμφωνους με το θέλημά μου, εκεί είμαι κι Εγώ μεταξύ τους, για να τους εισακούω, να τους εμπνέω, να τους οδηγώ και να τους προστατεύω.

ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ[: Εφ.5,8-16]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

[ Υπομνηματισμός των χωρίων Εφ.5,5-21, Ομιλίες ΙΗ’-ΙΘ΄]

[Ομιλία ΙΗ΄]:«Τοῦτο γάρ ἐστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ. Μηδεὶς ὑμᾶς ἀπατάτω κενοῖς λόγοις· διὰ ταῦτα γὰρ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας(:Φυλαχτείτε απ’ όλα αυτά, διότι πρέπει να ξέρετε καλά αυτό, ότι κάθε πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης, ο οποίος ουσιαστικά είναι ειδωλολάτρης, αφού η λατρεία του χρήματος απορροφά ολόκληρη την καρδιά του, δεν έχει κανένα δικαίωμα κληρονομιάς στην Βασιλεία του Χριστού και Θεού. Αυτή είναι η μόνο αλήθεια. Κι ας μη σας εξαπατά κανείς με λόγια κούφια και ψεύτικα· διότι για τα αμαρτήματα αυτά έρχεται η οργή του Θεού πάνω στους απείθαρχους και ανυπότακτους ανθρώπους)» [Εφ.5, 5-6].

Υπήρχαν, όπως φαίνεται, μερικοί και ανάμεσα στους δικούς μας προγόνους, οι οποίοι έλυναν εντελώς τα χέρια του λαού και μετέτρεπαν σε πράξη αυτό που είχε ειπωθεί από τον προφήτη Ιεζεκιήλ, μάλλον δε και εκτελώντας τα παραγγέλματα των ψευδοπροφητών, οι οποίοι βεβήλωναν το όνομα του Θεού μεταξύ του λαού του αντί «δρακὸς κριθῶν(: για μια χούφτα κριθάρι)» [Ιεζ. 13,19: «Καὶ ἐβεβήλουν με πρὸς τὸν λαόν μου ἕνεκεν δρακὸς κριθῶν καὶ ἕνεκεν κλασμάτων ἄρτων τοῦ ἀποκτεῖναι ψυχάς, ἃς οὐκ ἔδει ἀποθανεῖν, καὶ τοῦ περιποιήσασθαι ψυχάς, ἃς οὐκ ἔδει ζῆσαι, ἐν τῷ ἀποφθέγγεσθαι ὑμᾶς λαῷ εἰσακούοντι μάταια ἀποφθέγματα(: Και βεβήλωναν το όνομά μου ενώπιον του λαού μου, διότι διεκήρυσσαν ότι ενεργούσαν εν ονόματί Μου. Τα έκαναν δε αυτά χάριν ελαχίστου κέρδους· για μια χούφτα κριθάρι και λίγα κομμάτια ψωμί ενεργούσαν έτσι, ώστε να θανατώνουν ψυχές που δεν έπρεπε να θανατωθούν, και να περιποιούνται ψυχές που δεν έπρεπε να ζουν. Αυτά είχαν ως αποτέλεσμα τα κενά και ψευδή λόγια σας προς τον λαό, ο οποίος τα πρόσεχε, επειδή νόμιζε ότι προέρχονταν από τον Θεό)»]. Το πράγμα αυτό λοιπόν νομίζω ότι και τώρα γίνεται από μερικούς. Όταν λοιπόν λέμε ότι εκείνος που κάλεσε τον αδελφό του μωρόν, μεταβαίνει στη γέεννα του πυρός[πρβ. Ματθ. 5,22: «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰκῆ ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει· ὃς δ᾿ ἂν εἴπῃ τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ ῥακά, ἔνοχος ἔσται τῷ συνεδρίῳ· ὃς δ᾿ ἂν εἴπῃ μωρέ, ἔνοχος ἔσται εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός(:Εγώ όμως σας λέω ότι καθένας που οργίζεται εναντίον του αδελφού του χωρίς σοβαρό πνευματικό λόγο, διαπράττει έγκλημα ανάλογο με εκείνο το οποίο δικαζόταν άλλοτε από το τοπικό επταμελές δικαστήριο, την «κρίση». Κι εκείνος που θα πει περιφρονητικά στον αδελφό του: «Ανόητε», είναι ένοχος βαρύτερου εγκλήματος, σαν εκείνα που δικάζονται από το ανώτατο δικαστήριο των Ιουδαίων, το Συνέδριο. Κι εκείνος που με μίσος και κακία θα πει στον αδελφό του: «Ηλίθιε», θα είναι ένοχος εγκλήματος που πρέπει να τιμωρηθεί με τη γέεννα του πυρός που βρίσκεται στον Άδη)»], άλλοι λέγουν: «Αλήθεια, εκείνος που κάλεσε τον αδελφό του μωρό μεταβαίνει στη γέεννα του πυρός; Όχι», λέγει.

Και όταν λέμε ότι ο πλεονέκτης είναι ειδωλολάτρης, και αυτό πάλι το απορρίπτουν, λέγοντας ότι αυτό είναι υπερβολικό. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξευτελίζουν όλες τις εντολές. Υπαινισσόμενος αυτούς λοιπόν ο μακάριος Παύλος, και τότε έγραφε προς τους Εφεσίους τα εξής: «Τοῦτο γάρ ἐστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ(:Φυλαχθείτε απ’ όλα αυτά, διότι πρέπει να ξέρετε καλά αυτό, ότι κάθε πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης, ο οποίος ουσιαστικά είναι ειδωλολάτρης, αφού η λατρεία του χρήματος απορροφά ολόκληρη την καρδιά του, δεν έχει κανένα δικαίωμα κληρονομιάς στην Βασιλεία του Χριστού και Θεού)»[Εφ.5,5]. Στη συνέχεια προσθέτει: «Μηδεὶς ὑμᾶς ἀπατάτω κενοῖς λόγοις(:Αυτή είναι η μόνο αλήθεια. Κι ας μη σας εξαπατά κανείς με λόγια κούφια και ψεύτικα· διότι για τα αμαρτήματα αυτά έρχεται η οργή του Θεού πάνω στους απείθαρχους και ανυπότακτους ανθρώπους)»[Εφ.5,6]. Κούφια είναι εκείνα που έχουν προσωρινώς χάριν και δεν αποδεικνύονται με κανένα τρόπο στα έργα· το πράγμα βέβαια αυτό είναι απάτη. «Διὰ ταῦτα γὰρ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας(:Διότι για τα αμαρτήματα αυτά έρχεται η οργή του Θεού πάνω στους απείθαρχους και ανυπότακτους ανθρώπους)»[Εφ.5,6]. Ομιλεί για την πορνεία, για την πλεονεξία, για την ακαθαρσία ή και για τα αμαρτήματα αυτά και για την απάτη, επειδή υπάρχουν απατεώνες. «Υἱοὺς τῆς ἀπειθείας» ονομάζει τους υπερβολικά απειθείς, εκείνους που απειθούν σε Αυτόν.

«Μὴ οὖν γίνεσθε συμμέτοχοι αὐτῶν. Ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν Κυρίῳ (:Μη γίνεστε λοιπόν συμμέτοχοι των ανθρώπων αυτών στα πονηρά τους έργα. Σκεφθείτε τι ήσασταν στο παρελθόν. Τόσο πολύ είχε εισχωρήσει μέσα σας ο σκοτισμός της αμαρτίας, ώστε είχατε μεταβληθεί σε σκοτάδι. Τώρα όμως που ενωθήκατε με τον Κύριο γίνατε φως. Να συμπεριφέρεστε λοιπόν σαν παιδιά του φωτός˙ σαν άνθρωποι που όλη τους η ζωή είναι φως, και λάμπουν με την αρετή τους)»[Εφ.5,7-8]. Πρόσεχε πώς με σύνεση παρότρυνε αυτούς· κατά πρώτον από τον Χριστό, διότι «αγαπάτε ο ένας τον άλλον, και δεν αδικείτε κανένα»· έπειτα πάλι από την τιμωρία και γέεννα του πυρός.

«Ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν Κυρίῳ». «Διότι», λέγει, «άλλοτε ήσασταν σκοτάδι, εξαιτίας της πλάνης και της αμαρτίας που κυριαρχούσε μέσα σας· τώρα όμως δια του Κυρίου έχετε φωτιστεί και είστε φως». Πράγμα που λέγει και στην προς Ρωμαίους επιστολή: «Τίνα οὖν καρπὸν εἴχετε τότε ἐφ᾿ οἷς νῦν ἐπαισχύνεσθε; Τὸ γὰρ τέλος ἐκείνων θάνατος (: Ποια ωφέλεια λοιπόν είχατε τότε από τα έργα της αμαρτίας, για τα οποία τώρα, όταν τα θυμάστε, ντρέπεστε; Καμία. Είχατε αντίθετα βλάβη μεγάλη, διότι το τελικό αποτέλεσμα των έργων εκείνων είναι θάνατος πνευματικός)»[Ρωμ.6,21] και τους υπενθυμίζει την προηγούμενη κακία τους· δηλαδή: «Αφού κατανοήσετε τι είστε εσείς άλλοτε, και τι έχετε γίνει τώρα, μην επιστρέφετε στην προηγούμενη κακία σας, ούτε να φέρεστε υβριστικά προς την χάρη του Θεού. «Ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν Κυρίῳ». Αυτό, λέγει ο Παύλος, έγινε σε σας όχι εξαιτίας της δικής σας αρετής , αλλά δια της χάριτος του Θεού· δηλαδή, «Και σεις ήσασταν άλλοτε άξιοι των ιδίων, αλλά όχι πλέον τώρα».

«Ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε (:Να συμπεριφέρεστε λοιπόν σαν παιδιά του φωτός˙ σαν άνθρωποι που όλη τους η ζωή είναι φως, και λάμπουν με την αρετή τους)». Για να δείξει λοιπόν τι σημαίνει «τέκνα φωτός», προσθέτει στη συνέχεια: «Ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ· δοκιμάζοντες τί ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ(:Οφείλετε, λοιπόν, αφού λάβατε το Άγιο Πνεύμα, να έχετε φωτεινή διαγωγή· διότι ο καρπός που παράγει το Άγιο Πνεύμα στις ψυχές των ανθρώπων που φωτίζει, φαίνεται εξωτερικά με κάθε είδους εκδηλώσεις καλοσύνης και δικαιοσύνης και φιλαλήθειας. Και να εξετάζετε να μάθετε τι είναι ευάρεστο στον Κύριο)»[Εφ.5,9-10]. «Ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ (:Με κάθε είδους εκδηλώσεις καλοσύνης)», λέγει. Αυτό το λέγει προς τους οργιζομένους και προς τους κακούς. «Και με κάθε δικαιοσύνη»· αυτό το λέγει προς τους πλεονέκτες. «Και με φιλαλήθεια»· αυτό το λέγει προς την ψευδή ηδονή. «Όχι εκείνα που είπα», λέγει, «αλλά τα αντίθετα». «Ἐν πάσῃ». Δηλαδή «πρέπει σε όλα να επιδεικνύετε πνευματικό καρπό». «Δοκιμάζοντες τί ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ(:Και να ερευνάτε και να διακρίνετε πάντοτε τι είναι ευάρεστο ενώπιον του Κυρίου)». Επομένως εκείνα ήσαν δείγμα παιδικής και ατελούς διανοίας.

«Καὶ μὴ συγκοινωνεῖτε τοῖς ἔργοις τοῖς ἀκάρποις τοῦ σκότους, μᾶλλον δὲ καὶ ἐλέγχετε· τὰ γὰρ κρυφῆ γινόμενα ὑπ’ αὐτῶν αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν· τὰ δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται· πᾶν γὰρ τὸ φανερούμενον φῶς ἐστι (:Και να μη γίνεστε με την ανοχή σας συγκοινωνοί και συνένοχοι στα αμαρτωλά σκοτεινά έργα, που δεν φέρνουν κανέναν ωφέλιμο καρπό. Αντί να τα σκεπάζετε και να τα ανέχεστε, οφείλετε μάλλον να τα ελέγχετε και να τα βγάζετε στο φως, αποδεικνύοντας πόσο ολέθρια είναι. Ο έλεγχος και η διαφώτιση αυτή είναι επιβεβλημένη και ωφέλιμη· διότι τα έργα που κάνουν κρυφά οι απείθαρχοι αυτοί άνθρωποι είναι τόσο αισχρά, ώστε και μόνο το να μιλά κανείς γι’ αυτά φέρνει ντροπή. Με τον έλεγχο, όμως, τα έργα αυτά που γίνονται κρυφά φανερώνονται. Γίνεται δηλαδή γνωστός ο αισχρός τους χαρακτήρας και οι ολέθριες συνέπειές τους. Κι όσοι έχουν καλή διάθεση διορθώνονται. Σταματούν πλέον να τα κάνουν αυτά και εργάζονται στο εξής φανερά· διότι καθετί που δεν φοβάται τον έλεγχο και δεν δυσκολεύεται να φανερωθεί, είναι φως)» [Εφ.5,11-13]. Είπε ότι «γίνατε φως»· το δε φως ελέγχει τα γινόμενα στο σκοτάδι. Ώστε «Αν είστε εσείς», λέγει, «ενάρετοι και θαυμαστοί, δεν θα μπορούν να διαφύγουν την προσοχή σας οι πονηροί άνθρωποι. Διότι, όπως ακριβώς, όταν το λυχνάρι βρίσκεται στη θέση του, όλοι φωτίζονται και δεν θα μπορέσει ο ληστής να εισέλθει στο σπίτι, έτσι όταν λάμπει το δικό σας φως θα αποκαλύπτονται οι πονηροί, επειδή ελέγχονται».

Άρα πρέπει να γίνεται αυστηρός έλεγχος. Πώς λοιπόν τότε λέγει ο Κύριος: «Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε(:Μην κατακρίνετε με ασπλαχνία τον πλησίον σας, για να μην κατακριθείτε από τον Θεό)»;[Ματθ.7,1]. Είπε «να ελέγχετε», όχι «να κατακρίνετε», δηλαδή, να σωφρονίζετε. Επίσης, το «Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε» το είπε για τα ασήμαντα πράγματα. Και μάλιστα πρόσθετε: «Τί δὲ βλέπεις τὸ κάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τὴν δὲ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκὸν οὐ κατανοεῖς;(:Γιατί λοιπόν βλέπεις το σκουπιδάκι που είναι στο μάτι του αδελφού σου, ενώ το δοκάρι που είναι στο μάτι σου δεν το αισθάνεσαι και δεν το καταλαβαίνεις; Γιατί το μικρό σφάλμα του αδελφού σου το βλέπεις, ενώ μένεις αναίσθητος μπροστά στο δικό σου βαρύτατο σφάλμα;)»[ Ματθ.7,3].

Αυτό λοιπόν που εννοεί είναι το εξής: Όπως το τραύμα ενόσω κρύπτεται μέσα στο σώμα μας καλυπτόμενο από επάνω και εισχωρεί βαθιά, δεν το φροντίζομε καθόλου, έτσι και η αμαρτία, ενόσω μεν μπορεί να κρύπτεται, σαν να βρίσκεται στο σκοτάδι, με μεγάλη ασφάλεια τολμά τα πάντα, όταν όμως φανερωθεί, γίνεται φως· όχι η ίδια αμαρτία- διότι πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;- αλλά εκείνος που την έπραξε. Διότι όταν προσαχθεί ενώπιον των ανθρώπων, όταν νουθετηθεί, όταν μετανοήσει, όταν λάβει συγχώρηση, δεν καθάρισες εντελώς το σκοτάδι του; Δεν θεράπευσες τότε το τραύμα του; Δεν απέκοψε την ακαρπία για να φέρει καρπό; Ή αυτό εννοεί ή εκείνο, ότι δηλαδή «Ο μεν δικός σας τρόπος ζωής, επειδή είναι φανερός, είναι φως· κανείς βέβαια δεν αποκρύπτει τον καθαρό τρόπο ζωής. Τα κρυπτόμενα, όμως, εξαιτίας του ότι έχουν γίνει σκοτεινά, κρύπτονται». «Διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός (:Επειδή λοιπόν πραγματικά με τον έλεγχο επέρχεται διόρθωση στους καλοδιάθετους, γι’ αυτό και το Άγιο Πνεύμα χρησιμοποιεί τον έλεγχο και φωνάζει σε κάθε αμαρτωλό με το στόμα των προφητών της Καινής Διαθήκης: «Σήκω επάνω εσύ που κοιμάσαι τον ύπνο της αμαρτίας, και αναστήσου από τη νέκρα και τον θάνατο στον οποίο σε έριξε η αμαρτία. Και θα σε φωτίσει ο Χριστός)» [Εφ.5,14]. «Κοιμωμένο» και «νεκρό» εννοεί τον άνθρωπο της αμαρτίας· και είναι αλήθεια ότι αποπνέει δυσωδία, όπως ο νεκρός, και είναι αδρανής, όπως ο κοιμώμενος, και τίποτε δεν βλέπει, όπως εκείνος, αλλά ονειρεύεται και φαντάζεται. Άλλοι μεν λέγουν: «Θα πλησιάσεις τον Χριστό», άλλοι δε: «Θα σε φωτίσει ο Χριστός»· μάλλον αυτό το δεύτερο είναι. Φύγε μακριά από την αμαρτία και θα μπορέσεις να δεις τον Χριστό. «Πᾶς γὰρ ὁ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς καὶ οὐκ ἔρχεται πρὸς τὸ φῶς(:Διότι καθένας που επιμένει να κάνει έργα πονηρά και κακά, δεν αδιαφορεί απλώς, αλλά αποστρέφεται το φως. Και δεν έρχεται στο φως, για να μη γίνεται φανερή η ασχήμια και η ανηθικότητα των έργων του και προκληθεί έτσι η αποδοκιμασία του και η εξέγερση της συνειδήσεώς του)»[Ιω.3,20]. Αντιθέτως, όμως εκείνος που δεν πράττει έργα πονηρά και κακά, έρχεται στο φως.

Αλλά δεν το λέγει αυτό μόνον για τους απίστους, διότι πολλοί πιστοί προσκολλώνται στην κακία όχι λιγότερο από τους απίστους· υπάρχουν δε και εκείνοι που προσκολλώνται ασυγκρίτως περισσότερο. Για τον λόγο αυτόν και προς αυτούς είναι αναγκαίο να πούμε: «Σήκω επάνω εσύ, που κοιμάσαι τον ύπνο της αμαρτίας, και αναστήσου από τους νεκρούς της αμαρτίας και θα σε φωτίσει ο Χριστός». Προς αυτούς αρμόζει να πούμε και τούτο: «Οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς Θεὸς νεκρῶν, ἀλλὰ ζώντων(:Δεν είναι ο Θεός Θεός νεκρών, που κατάντησαν σε ανυπαρξία, αλλά είναι Θεός ζωντανών)»[Ματθ.22,32].

Εφόσον ισχυρίζονται ότι είναι υπερβολικό το: «Ὁ πλεονέκτης ἐστιν εἰδωλολάτρης», όμως δεν είναι υπερβολικός ο λόγος, αλλά αληθινός. Πώς και με ποιον τρόπο; Διότι ο πλεονέκτης απομακρύνεται από τον Θεό, όπως ακριβώς ο ειδωλολάτρης. Και για να μη νομίσεις ότι απλώς έχει λεχθεί αυτό, είναι απόφαση του Χριστού που λέγει: «Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ(:Δεν μπορείτε να είστε συγχρόνως δούλοι και του Θεού και του μαμωνά, δηλαδή του πλούτου. Ή θα μισήσετε τον πλούτο για να αγαπήσετε τον Θεό, ή θα προσκολληθείτε στον πλούτο και θα περιφρονήσετε τότε τον Θεό)»[Ματθ.6,24]. Όσοι δουλεύουν στον μαμμωνά έφυγαν μόνοι τους από την δουλεία του Θεού, εκείνοι όμως που αρνήθηκαν την εξουσία του Θεού και είναι δούλοι του άψυχου χρυσού, είναι ολοφάνερο ότι είναι ειδωλολάτρες.

Αλλά θα πει κάποιος ίσως: «Δεν έκαμα είδωλο, ούτε έστησα βωμό, ούτε θυσίασα πρόβατα, ούτε πρόσφερα ως σπονδή οίνο, αλλά μπήκα στην εκκλησία και ύψωσα τα χέρια μου προς τον Μονογενή Υιό του Θεού, και συμμετέχω στα μυστήρια και λαμβάνω μέρος στην προσευχή και σε όλα τα άλλα που αρμόζουν στον Χριστιανό. Πώς λοιπόν», λέγει, προσκυνώ τα είδωλα;». Αυτό βέβαια είναι το παραδοξότερο από όλα, διότι, αφού έλαβες πείρα και δοκίμασες την φιλανθρωπία του Θεού και αφού είδες ότι ο Κύριος είναι αγαθός, τον μεν αγαθό εγκατέλειψες και αποδέχτηκες τον άγριο τύραννο και προσποιείσαι ότι είσαι δούλος του Κυρίου, στην πραγματικότητα όμως υπέβαλλες τον εαυτό σου στον σκληρό και φοβερό ζυγό της φιλαργυρίας. Δεν μου είπες ακόμη το δικό σου κατόρθωμα, αλλά τα δώρα του Θεού. Διότι πες μου, παρακαλώ, από πού κρίνομε τον πιστό στρατιώτη, όταν είναι σωματοφύλακας του βασιλέως και τρέφεται απ΄ αυτόν και θεωρείται ότι ανήκει σε αυτόν, ή όταν δεν έχει τα ίδια με εκείνον φρονήματα, αλλά προσποιείται ότι ανήκει σε εκείνον και φροντίζει τις υποθέσεις του, όμως αποδέχεται τα έργα των εχθρών; Είναι φανερό ότι είναι πιστός, όταν είναι σωματοφύλακας του βασιλέως. Για τον λόγο αυτόν είσαι άξιος και σκληρότερης τιμωρίας, παρά όταν αποχωριστείς από την υπηρεσία του βασιλέως και προστεθείς στους εχθρούς σου.

Κι εσύ λοιπόν υβρίζεις τον Θεό σαν ειδωλολάτρης, όχι με το ένα στόμα το δικό σου, αλλά με τα πολλά των αδικημένων. «Αλλά δεν είναι ειδωλολάτρης», θα πει ίσως κάποιος. Όταν λοιπόν λένε οι Έλληνες[:οι εθνικοί]: «Ο Χριστιανός ο πλεονέκτης», τότε δεν υβρίζει αυτός μόνο τον Θεό με εκείνα που πράττει, αλλά αναγκάζει και τους αδικημένους να κάνουν πολλές φορές αυτό· εάν όμως δεν το λένε, αυτό πρέπει να καταλογισθεί στην ευσέβεια των Ελλήνων. Ή δεν βλέπουμε να γίνονται έτσι τα πράγματα; Τι άλλο κάνει ο ειδωλολάτρης; Μήπως δεν προσκυνεί πολλές φορές και ο ίδιος τα πάθη, χωρίς να είναι κυρίαρχος του πάθους; Επεξηγώ τι εννοώ: Όταν λέμε ότι δεν προσκυνεί τα είδωλα, αλλά προσκυνεί την Αφροδίτη, τον Άρη. Και αν ρωτήσουμε: «Ποια είναι αυτή η Αφροδίτη;», οι σεμνότεροι απ’ αυτούς απαντούν: «Η ηδονή». «Και ποιος είναι ο Άρης;». « Ο θυμός». Έτσι κι εσύ προσκυνείς τον μαμμωνά. Αν ρωτήσουμε: «Ποιος είναι ο μαμμωνάς;». «Η πλεονεξία». «Και εσύ προσκυνείς αυτήν;». «Δεν την προσκυνώ», θα πει. Γιατί; Μήπως επειδή δεν λυγίζεις το γόνατό σου; Αλλά τώρα προσκυνείς ασυγκρίτως περισσότερο με τα έργα και τα πράγματα, διότι αυτή είναι η μεγαλύτερη προσκύνηση. Και για να μάθεις, πρόσεχε τι συμβαίνει με τον Θεό: Ποιοι προσκυνούν περισσότερο Αυτόν, εκείνοι που απλώς μόνο παραστέκονται στους τόπους προσευχής ή εκείνοι που πράττουν το θέλημά Του; Είναι ολοφάνερο ότι αυτοί που πράττουν το θέλημά Του.

Έτσι συμβαίνει και με τον μαμμωνά· εκείνοι που κάνουν το θέλημά του προσκυνούν περισσότερο αυτόν. Αν και βέβαια εκείνοι που προσκυνούν τα πάθη, πολλές φορές είναι απαλλαγμένοι από αυτά. Θα μπορούσε να δει κανείς τον υπηρέτη του Άρη να είναι πολλές φορές κύριος του θυμού του. Σε σένα όμως δεν συμβαίνει πλέον αυτό, αλλά υποδουλώνεις τελείως τον εαυτό σου στο πάθος. Αλλά δεν σφάζεις πρόβατα; Φονεύεις όμως ανθρώπους και ψυχές λογικές, άλλες μεν με την πείνα, άλλες δε με τις βλασφημίες. Δεν υπάρχει τίποτε το περισσότερο οργιαστικό από την θυσία αυτήν. Ποιος είδε ποτέ σφαζόμενες ψυχές; Επικατάρατος είναι ο βωμός της πλεονεξίας. Διότι εάν πλησιάσεις σε αυτόν τον βωμό των ειδώλων, θα δεις να μυρίζουν αίματα αιγών και βοδιών· αν πλησιάσεις όμως στον βωμό της πλεονεξίας, θα δεις να μυρίζει ανθρώπινα αίματα· και αν σταθείς πλησίον του, δεν θα δεις να καίονται πτερά ορνίθων, ούτε κνίσα και καπνό να ανεβαίνει ψηλά, αλλά σώματα ανθρώπων να καταστρέφονται. Διότι άλλοι μεν έπεσαν στους κρημνούς, άλλοι δε έδεσαν βρόγχο και άλλοι διαπέρασαν το ξίφος στον λαιμό τους. Είδες θυσίες ωμές και ανθρώπους; Θέλεις να δεις φοβερότερες από αυτές; Εγώ θα σου δείξω να σφάζονται με αγριότητα εκεί όχι πλέον σώματα ανθρώπων, αλλά και ψυχές ανθρώπων. Και βέβαια είναι δυνατόν να σφάζεται η ψυχή με την σφαγή που της αρμόζει· διότι όπως ακριβώς υπάρχει θάνατος του σώματος, έτσι υπάρχει και της ψυχής. Διότι «Ἡ ψυχὴ ἡ ἁμαρτάνουσα, (:Κάθε ψυχή η οποία αμαρτάνει)», λέγει,«αὕτη ἀποθανεῖται (:αυτή και μόνο θα πεθάνει)»[Ιεζ.18,4]. Ο θάνατος της ψυχής δεν είναι τέτοιος, όπως ο θάνατος του σώματος, αλλά πολύ φοβερότερος. Διότι αυτός μεν ο σωματικός θάνατος, αφού διαλύσει την ψυχή και το σώμα το ένα από το άλλο, το μεν σώμα το ανέπαυσε από τις πολλές φροντίδες και τους κόπους, την δε ψυχή απέστειλε σε φανερό χώρο· έπειτα με την πάροδο του χρόνου, αφού διαλυθεί και φθαρεί, πάλι συνάγεται το σώμα με αφθαρσία και λαμβάνει την ίδια, την δική του ψυχή.

Ο σωματικός λοιπόν θάνατος είναι τέτοιος, της ψυχής όμως είναι φρικτός και φοβερός. Διότι εάν διαλυθεί, δεν αποστέλλει όπως το σώμα αυτήν, αλλά, αφού συνδεθεί πάλι με το άφθαρτο σώμα, το βάζει μέσα στο πυρ το άσβεστο. Αυτός λοιπόν είναι ο θάνατος της ψυχής. Όπως υπάρχει, λοιπόν, θάνατος της ψυχής, έτσι υπάρχει και σφαγή της ψυχής. Τι είναι του σώματος η σφαγή; Το να νεκρωθεί το σώμα και να αποκοπεί από την επενέργεια της ψυχής. Τι είναι η σφαγή της ψυχής; Και αυτό είναι νέκρωσις. Και τι σημαίνει νέκρωση ψυχής; Όπως βέβαια τότε νεκρώνεται το σώμα, όταν εγκαταλείψει αυτό χωρίς τη δική της ενέργεια η ψυχή, έτσι και η ψυχή νεκρώνεται, όταν εγκαταλείψει αυτήν χωρίς τη δική Του ενέργεια το Άγιο Πνεύμα. Οι σφαγές αυτές γίνονται κυρίως επάνω στον βωμό της πλεονεξίας· δεν προκαλούν κορεσμό, ούτε αρκούνται στο αίμα των ανθρώπων, αλλά αν δεν θυσιάσεις και αυτή την ψυχή, δεν ικανοποιείται ο βωμός της πλεονεξίας, αν δεν δεχτεί τις ψυχές και των δύο, και του θύτη δηλαδή και του θύματος. Εν πρώτοις είναι ανάγκη να θυσιαστεί ο θύτης, και έτσι προσφέρει θυσία, και ο νεκρός θυσιάζει τον μέχρι προ ολίγου ζωντανό. Διότι όταν βλασφημήσει, όταν κακολογεί, όταν δυσανασχετεί, δεν είναι αυτές οι πληγές της ψυχής ανίατες; Είδες ότι δεν είναι υπερβολικός ο λόγος ότι ο πλεονέκτης είναι ειδωλολάτρης;

Θέλεις να ακούσεις και άλλον, και να μάθεις ότι η πλεονεξία είναι ειδωλολατρία και μάλιστα φοβερότερη από την ειδωλολατρία; Οι ειδωλολάτρες προσκυνούν τα κτίσματα του Θεού. Διότι λέγει: «Καὶ ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα(:Αυτοί αντικατέστησαν τον αληθινό Θεό με τους ψεύτικους θεούς των ειδώλων και απέδωσαν το σεβασμό της καρδιάς τους και την εξωτερική λατρεία τους στην κτίση, αντί να σέβονται και να λατρεύουν Εκείνον που την δημιούργησε, ο Οποίος είναι σωστό και δίκαιο να ευλογείται και να δοξάζεται στους αιώνες)»[Ρωμ.1,25]. Εσύ όμως προσκυνείς το δικό σου κτίσμα· διότι ο Θεός δεν δημιούργησε την πλεονεξία, αλλά την επινόησε η δική σου αμέτρητη απληστία. Και πρόσεχε τη μανία και το γέλιο. Οι προσκυνούντες τα είδωλα και τιμούν αυτά που προσκυνούν· και αν τα συκοφαντήσει κανείς ή τα υβρίσει, αυτοί τα υπερασπίζονται. Εσύ όμως, σαν από κάποια μέθη αγόμενος, προσκυνείς πράγμα, το οποίο όχι μόνο δεν είναι απαλλαγμένο από κατηγορία, αλλά είναι και γεμάτο από ασέβεια. Επομένως μάλλον είσαι πολύ χειρότερος από αυτούς, διότι δεν μπορείς να απολογηθείς, ότι δεν είναι κακό. Αν και εκείνοι είναι στον υπέρτατο βαθμό αδικαιολόγητοι, εσύ όμως είσαι απείρως περισσότερο, επειδή κατηγορείς την πλεονεξία και επικρίνεις όλους εκείνους που την υπηρετούν και είναι δούλοι της και την ακολουθούν.

Εάν μάλιστα θέλετε, ας εξετάσουμε από ποια αιτία εισήλθε στον κόσμο η ειδωλολατρία. Λέγει κάποιος σοφός[Σοφ. Σολ.14,15-21] ότι ένας πλούσιος βασανιζόμενος από το πρόωρο πένθος του υιού του και μην έχοντας καμία παρηγορία του πένθους, θέλησε να καταπραΰνει τον θάνατο του υιού του με τον ακόλουθο τρόπο: Έκανε άψυχη εικόνα του αποθανόντος και βλέποντας συνεχώς προς αυτήν, νόμιζε ότι με την εικόνα έχει τον αποθανόντα υιό. Μερικοί λοιπόν άνθρωποι κόλακες, των οποίων ο Θεός ήταν η κοιλία, λατρεύοντας την εικόνα για να τιμήσουν εκείνον, προήγαγαν την συνήθεια σε ειδωλολατρία. Επομένως η ειδωλολατρία εισήχθη στον κόσμο από την ασθένεια της ψυχής, από συνήθεια παράλογη, από υπερβολή. Η πλεονεξία όμως δεν εισήχθη έτσι· προήλθε βέβαια και αυτή από ασθενή ψυχή, πλην όμως από χειρότερη. Δεν έχασε κανείς τον υιό του, ούτε επειδή συρόταν από τους κόλακες. Αλλά πώς; Εγώ θα σας πω. Ο Κάιν εξαπάτησε τον Θεό· διότι εκείνα που έπρεπε να δοθούν σε Εκείνον, τα κράτησε κοντά του, ενώ αυτά που έπρεπε να έχει αυτός τα πρόσφερε σε Εκείνον και έκανε αρχή του κακού από τον Θεό· διότι εάν εμείς είμαστε του Θεού, πολύ περισσότερο όσοι έχουν τα πρωτεία των δικών μας κτημάτων.

Πάλι από την πλεονεξία προήλθε η γενετήσια ορμή προς τις γυναίκες. «Εἶδον τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐξεκυλίσθησαν πρὸς τὴν ἐπιθυμίαν(:Παρατήρησαν τις θυγατέρες των ανθρώπων και παρασύρθηκαν ακράτητα προς τη σαρκική επιθυμία)» [Γέν.6,2]· από αυτά πάλι προήλθε η επιθυμία προς τα χρήματα. Διότι το να θέλει κανείς να έχει περισσότερα πράγματα από τον πλησίον του στην παρούσα ζωή δεν προέρχεται από πουθενά αλλού, παρά από το ότι ψυχράνθηκε η αγάπη· το να θέλει να έχει κανείς περισσότερα δεν προέρχεται από άλλη αιτία, παρά από την απόγνωση και την μισανθρωπία και την υπεροψία. Δεν βλέπεις πόσο μεγάλη είναι η γη; Δεν βλέπεις πως είναι μεγαλύτερος από την ανάγκη σου ο αέρας; Ο ουρανός; Για να σβήσει βέβαια την πλεονεξία σου δημιούργησε ο Θεός τα κτίσματα σε τόσο μεγάλο μέγεθος. Εσύ όμως παρ΄όλ’ αυτά αρπάζεις από τον πλησίον σου, και ακούς ότι η πλεονεξία είναι ειδωλολατρία και ούτε έτσι φρίττεις; Θέλεις να κληρονομήσεις τη γη; Αλλά δεν έχεις στον ουρανό κληρονομία, για να στερήσεις τον εαυτό σου;

Πες μου, εάν σου έδινε κάποιος την εξουσία να τα πάρεις όλα, άραγε δεν θα το ήθελες; Τώρα είναι δυνατόν να τα πάρεις όλα, εάν θέλεις. Αν και μερικοί λέγουν ότι λυπούνται, όταν μεταβιβάζουν την περιουσία τους σε άλλους και θα ήθελαν να είχαν καταφάγει αυτήν μάλλον, παρά να βλέπουν άλλους να γίνονται κύριοι αυτής. Ούτε εγώ σε απαλλάσσω από την ασθένεια αυτήν· διότι και αυτό είναι δείγμα ασθενούς ψυχής· αλλά όμως και αν ακόμη γίνει αυτό, άφησε κληρονόμο στη διαθήκη σου τον Χριστό. Έπρεπε βέβαια να κάνεις αυτό όταν ήσουν ζωντανός, διότι τούτο είναι δείγμα ορθής προαιρέσεως. Αλλά όμως έστω κατ’ ανάγκην γίνε περισσότερο φιλότιμος. Διότι πράγματι ο Χριστός για τον λόγο αυτόν έδωσε εντολή να δίνουμε στους πτωχούς, για να μας καταστήσει φιλοσόφους όταν ζούμε, για να μας πείσει να καταφρονούμε τα χρήματα, για να μας διδάξει να περιφρονούμε όλα τα επίγεια. Δεν είναι περιφρόνηση χρημάτων αυτό, το να δίνει δηλαδή κάποιος στον τάδε και τον τάδε όταν πεθαίνει και δεν είναι πλέον κύριος αυτών· δεν δίνεις πλέον τότε από τα δικά σου, αλλά από αυτήν την ανάγκη· η ευγνωμοσύνη οφείλεται στον θάνατο, όχι σε σένα· αυτό δεν είναι δείγμα φιλοστοργίας, αλλά ενέργειας της ανάγκης. Αλλά όμως και έτσι ας γίνει, έστω και τότε θέσε τέρμα στο πάθος. Θυμήσου πόσα άρπαξες, πόση πλεονεξία έδειξες· επίστρεψε όλα τετραπλάσια· έτσι απολογήσου στον Θεό.

Όμως υπάρχουν μερικοί, που έχουν φθάσει σε τέτοιο σημείο μανίας και τυφλώσεως και ούτε τότε δεν βλέπουν αυτό που πρέπει να γίνει, αλλά σαν να βιάζονται να προκαλέσουν για τον εαυτό τους αυστηρότερη την κρίση του Θεού, ενεργούν τα πάντα έτσι. Για τον λόγο αυτό ο μακάριος Παύλος γράφοντας έλεγε: «Ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε»[Εφ.5,8]. Ο δε πλεονέκτης ζει κατεξοχήν μέσα στο σκοτάδι, και διασκορπίζει πολύ σκοτάδι σε όλα. «Καὶ μὴ συγκοινωνεῖτε (:Και να μη γίνεστε με την ανοχή σας συγκοινωνοί και συνένοχοι)», λέγει, «τοῖς ἔργοις τοῖς ἀκάρποις τοῦ σκότους, μᾶλλον δὲ καὶ ἐλέγχετε· τὰ γὰρ κρυφῆ γινόμενα ὑπ’ αὐτῶν αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν· τὰ δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται· πᾶν γὰρ τὸ φανερούμενον φῶς ἐστι (:στα αμαρτωλά σκοτεινά έργα, που δεν φέρνουν κανέναν ωφέλιμο καρπό. Αντί να τα σκεπάζετε και να τα ανέχεστε, οφείλετε μάλλον να τα ελέγχετε και να τα βγάζετε στο φως, αποδεικνύοντας πόσο ολέθρια είναι. Ο έλεγχος και η διαφώτιση αυτή είναι επιβεβλημένη και ωφέλιμη· διότι τα έργα που κάνουν κρυφά οι απείθαρχοι αυτοί άνθρωποι είναι τόσο αισχρά, ώστε και μόνο το να μιλά κανείς γι’ αυτά φέρνει ντροπή. Με τον έλεγχο όμως τα έργα αυτά που γίνονται κρυφά φανερώνονται. Γίνεται δηλαδή γνωστός ο αισχρός τους χαρακτήρας και οι ολέθριες συνέπειές τους. Κι όσοι έχουν καλή διάθεση διορθώνονται. Σταματούν πλέον να τα κάνουν αυτά και εργάζονται στο εξής φανερά· διότι καθετί που δεν φοβάται τον έλεγχο και δεν δυσκολεύεται να φανερωθεί είναι φως)»[Εφ.5,11-5,13].

Ακούστε, παρακαλώ, όλοι όσοι δεν θέλετε να γίνεστε αντικείμενο αδικαιολόγητου μίσους. Αρπάζει κάποιος και δεν τον ελέγχεις, αλλά φοβάσαι το μίσος του; Κι όμως δεν είναι αυτό το να γίνεσαι αντικείμενο αδικαιολόγητου μίσους· αλλά ελέγχεις δίκαια, και φοβάσαι το μίσος του; Έλεγξε τον αδελφό σου, δέξου το μίσος του για την προς τον Χριστό αγάπη· εμπόδισε αυτόν, όταν βαδίζει να πέσει στο βάραθρο. Διότι, το να λάβουμε μέρος σε τραπέζι και σε καλούς λόγους και προσφωνήσεις και απολαύσεις, δεν είναι δείγμα υπερβολικής φιλίας. Ας προσφέρομε στους φίλους μας τέτοια δώρα, ώστε να σώζομε την ψυχή τους από την οργή του Θεού. Βλέποντας αυτούς να κείτονται στην κάμινο της κακίας, ας τους σηκώσουμε. «Όμως δεν διορθώνεται», λέγει. Αλλά πράξε το δικό σου καθήκον, και απολογήθηκες στον Θεό. Να μην κρύψεις το τάλαντο· για τον λόγο αυτόν έχεις ομιλία, για τον λόγο αυτόν έχεις γλώσσα και στόμα, για να διορθώνεις τον πλησίον σου. Τα άλογα ζώα μόνον δεν φροντίζουν για τον πλησίον τους, ούτε έχουν δικαιολογία για τους άλλους. Εσύ όμως που ονομάζεις Πατέρα τον Θεό και βλέπεις σαν αδελφό τον πλησίον σου, όταν αυτός κάνει αμέτρητα κακά, προτιμάς την ευεργεσία από εκείνον, παρά την ωφέλειά του; Μη, παρακαλώ. Τίποτε δεν είναι τόσο δείγμα της φιλίας, όσο το να μην ανεχόμαστε να αμαρτάνουν οι αδελφοί μας.

Είδες εκείνους που μισούνται; Προσπάθησε να τους συμφιλιώσεις. Είδες πλεονέκτες; Προσπάθησε να τους εμποδίσεις. Είδες αδικουμένους; Υπεράσπισέ τους· έτσι κατά πρώτον έπραξες ευάρεστα στον εαυτό σου και όχι σε εκείνους. Για τον λόγο αυτόν είμαστε φίλοι, για να είμαστε χρήσιμοι μεταξύ μας. Διαφορετικά θα ακούσει κανείς τον φίλο και διαφορετικά τον τυχόντα· αυτόν ίσως θα τον υποψιάζεται, ομοίως και τον διδάσκαλο, τον φίλο όμως καθόλου. «Διότι τα έργα», λέγει, «που πράττουν κρυφά αυτοί, είναι αισχρό ακόμη και να τα αναφέρει κανείς. Όλα όμως τα έργα αυτά, κάτω από το φως του ελέγχου, γίνονται φανερά πόσο ολέθρια είναι»[Εφ.5,12], λέγει. Τι θέλει να πει εδώ; Εννοεί το εξής, ότι άλλα μεν αμαρτήματα γίνονται κρυφά στην παρούσα ζωή, άλλα δε φανερά· στην άλλη ζωή όμως δεν συμβαίνει έτσι, διότι όλοι συναισθάνονται ότι είναι ένοχοι για αμαρτήματα. Για τον λόγο αυτόν λέγει: « Όλα όμως τα έργα, κάτω από το φως του ελέγχου, γίνονται φανερά». Τι λοιπόν; «Δεν έχει λεχθεί», λέγει ίσως κάποιος, «και αυτό εδώ περί ειδωλολατρίας;». Όχι, αλλά ο λόγος είναι περί του τρόπου ζωής και των αμαρτημάτων. «Διότι καθετί που φανερώνεται, είναι φως»[Εφ.5,13].

Για τον λόγο αυτόν, παρακαλώ, ούτε εσείς να διστάζετε να ελέγχετε, ούτε να δυσφορείτε όταν σας ελέγχουν. Διότι ενόσω κάτι γίνεται στο σκοτάδι, γίνεται με περισσότερη ασφάλεια, όταν όμως υπάρχουν πολλοί μάρτυρες, φωτίζεται. Για τον λόγο αυτόν ας πράττουμε τα πάντα, για να αποτρέπουμε την πνευματική νέκρωση των αδελφών μας, για να διαλύουμε το σκοτάδι, για να προσελκύουμε τον ήλιο της δικαιοσύνης. Διότι αν είναι πολλοί όσοι εκπέμπουν φως, και γι’ αυτούς θα είναι εύκολος ο δρόμος της αρετής και οι ευρισκόμενοι στο σκοτάδι ευκολότερα θα αποκαλύπτονται, όταν το φως αυξάνεται και το σκοτάδι εξαφανίζεται. Αν όμως συμβεί το αντίθετο, υπάρχει φόβος μήπως σβηστούν και αυτοί, όταν η πυκνότητα, που δημιουργεί το σκοτάδι και τα αμαρτήματα, επικρατήσει του φωτός και απομακρύνει την λάμψη αυτού. Ας συμπεριφερόμαστε λοιπόν κατά τέτοιο τρόπο, σαν να ωφελούμε τους εαυτούς μας, για να αναπέμψουμε με όλα τα έργα μας δόξα στον φιλάνθρωπο Θεό, με την χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, με τον Οποίο ταυτόχρονα στον Πατέρα και στο Άγιο Πνεύμα πρέπει δόξα, κράτος και τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΟΜΙΛΙΑ ΙΘ΄, Εφ.5,15-21

«Βλέπετε οὖν πῶς ἀκριβῶς περιπατεῖτε, μὴ ὡς ἄσοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί, ¹⁶ ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι. Διὰ τοῦτο μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνιέντες τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου (:Έχετε δεχτεί κι εσείς τον φωτισμό αυτόν από τον Χριστό. Λοιπόν προσέχετε πώς να συμπεριφέρεστε με κάθε ακρίβεια, όχι σαν άσοφοι και ασύνετοι, αλλά ως σοφοί και συνετοί. Να αξιοποιείτε πνευματικά κάθε ευκαιρία και να την αρπάζετε αμέσως˙ έτσι θα φαίνεται η σύνεση και η σοφία σας. Δεν πρέπει να χάνετε καμία ευκαιρία, διότι εξαιτίας του κακού που επικρατεί, οι ημέρες είναι γεμάτες σκάνδαλα, και γι’ αυτό, ενώ οι ευκαιρίες για το καλό είναι σπανιότερες, οι αφορμές για το κακό είναι πολύ περισσότερες. Γι’ αυτό λοιπόν προσέχετε να μη γίνεστε ανόητοι, αλλά να εξετάζετε και να κατανοείτε σε κάθε περίπτωση ποιο είναι το θέλημα του Κυρίου. Κι έτσι, αν το εφαρμόζετε αυτό στη ζωή σας, θα γίνεστε πράγματι σοφοί και συνετοί)» [Εφ.5, 15-17].

Ακόμη περισσότερο καθαρίζει ο Παύλος την αιτία της κακίας, ακόμη περισσότερο αποκόπτει την βάση της οργής. Τι λέει, λοιπόν; «Προσέχετε πώς να συμπεριφέρεστε με κάθε ακρίβεια». Γνώριζε τον Διδάσκαλό του, διότι όταν απέστειλε τους μαθητές σαν πρόβατα ήμερα ανάμεσα σε αιμοβόρους λύκους, επιπλέον προέτρεψε αυτούς να είναι και σαν τα περιστέρια. Διότι λέγει: «Καὶ ἀκέραιοι ἔσεσθε ὡς αἱ περιστεραί (:και φροντίστε να είστε φρόνιμοι άκακοι και απλοί σαν τα περιστέρια)» [Ματθ.10,16]. Επειδή λοιπόν ήσαν και ανάμεσα σε λύκους και επιπλέον είχαν προσταγή να μην αμύνονται, αλλά να υποφέρουν τα πάντα, για τον λόγο αυτόν ακριβώς χρειάζονταν αυτήν την προτροπή. Μολονότι βέβαια και η πρώτη προτροπή ήταν αρκετή για να τους κάνει σθεναρότερους· όταν όμως είναι η προσθήκη και των δύο, σκέψου την υπερβολή. Πρόσεχε λοιπόν και πώς με επιμέλεια προφυλάσσει αυτούς λέγοντας: «Προσέχετε πώς να συμπεριφέρεστε». Πόλεις ολόκληρες είχαν πόλεμο προς αυτούς, εισήλθε δε ο πόλεμος αυτός και στις οικίες· ο πατέρας εναντίον του υιού, ο υιός εναντίον του πατρός, η μητέρα εναντίον της θυγατέρας, η θυγατέρα εναντίον της μητέρας ήσαν διαιρεμένοι. Τι λοιπόν; Από ποια αιτία προέκυψαν οι διαιρέσεις αυτές; Άκουσαν τον Χριστό, που λέγει: «Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος (:Εκείνος που αγαπά τον πατέρα του ή τη μητέρα του περισσότερο από Εμένα, και με αρνείται για να μη χωριστεί από τους γονείς του, δεν αξίζει για μένα· και εκείνος που αγαπά τον γιο του ή την κόρη του περισσότερο από Εμένα, δεν είναι άξιος να λέγεται μαθητής μου)»[Ματθ.10,37].

Για να μη νομίσουν λοιπόν ότι απλώς εισάγει πολέμους και μάχες επειδή επρόκειτο να επακολουθήσει μεγάλη οργή, εξαιτίας αυτού λέγει: «Προσέχετε πώς να συμπεριφέρεστε με κάθε ακρίβεια». Δηλαδή, εκτός από το κήρυγμα, να μη δώσετε πουθενά αλλού αφορμή για την εναντίον σας έχθρα. Αυτή μόνο ας είναι η αιτία της έχθρας. Κανείς σας ας μην ρίχνει την αιτία της έχθρας σε κάτι άλλο, αλλά να δείχνετε κάθε τιμή και υπακοή, όταν τίποτε δεν ζημιώνει το κήρυγμα, όταν τίποτε δεν εμποδίζει την ευσέβεια. Διότι λέγει: «Ἀπόδοτε οὖν πᾶσι τὰς ὀφειλάς, τῷ τὸν φόρον τὸν φόρον, τῷ τὸ τέλος τὸ τέλος (:Αποδώστε λοιπόν σε όλους όσους κατέχουν εξουσία ό,τι τους οφείλετε ως χρέος και καθήκον. Σε εκείνον που εισπράττει τον φόρο για τα εισοδήματα και τον κεφαλικό φόρο, αποδώστε το φόρο. Σε εκείνον που εισπράττει τους τελωνειακούς δασμούς, αποδώστε τον τελωνειακό δασμό. Σε εκείνον που ανήκει ο βαθύς σεβασμός, αποδώστε τον βαθύ σεβασμό. Σε εκείνον που ανήκει η τιμή, αποδώστε την τιμή)» [Ρωμ.13,7]. Διότι όταν θα μας δουν επιεικείς στην άλλη συμπεριφορά μας, θα ντραπούν. «Μὴ ὡς ἄσοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί, ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν(:Όχι σαν άσοφοι και ασύνετοι, αλλά ως σοφοί και συνετοί. Να αξιοποιείτε πνευματικά κάθε ευκαιρία και να την αρπάζετε αμέσως˙ έτσι θα φαίνεται η σύνεση και η σοφία σας. Δεν πρέπει να χάνετε καμία ευκαιρία)»[Εφ.5,15]. Δεν προτρέπει αυτά, επειδή θέλει να είμαστε πολυμήχανοι και άστατοι, αλλά εκείνο που εννοεί είναι αυτό: «Δεν είναι δικός σας ο καιρός· στην παρούσα ζωή είστε πάροικοι και προσωρινοί και φιλοξενούμενοι και ξένοι· να μη ζητείτε τιμές, να μην επιζητείτε την εξουσία, ούτε την εκδίκηση· τα πάντα να υποφέρετε και με αυτό να εκμεταλλεύεστε τον χρόνο· πολλά να εγκαταλείψετε, οτιδήποτε θα ήταν δυνατόν να θελήσουν».

Είναι ασαφές αυτό που ελέχθη. Εμπρός λοιπόν, ας το κάνω φανερό με ένα παράδειγμα. Υπόθεσε, παρακαλώ, κάποιον που έχει λαμπρή οικία· έπειτα μερικούς να επιτίθενται στην οικία για να φονεύσουν αυτόν τον ίδιο και εκείνον να προσφέρει πολλά και να σώζει τον εαυτό του. Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι εξαγόρασε τον εαυτό του. Έτσι και εσύ έχεις μεγάλη οικία και την αληθινή πίστη· επιτίθεται εναντίον σου για να τα αρπάξουν όλα· δώσε οτιδήποτε θα απαιτήσει κανείς, μόνο διάσωσε το σπουδαιότερο που έχεις, δηλαδή την πίστη· «ὅτι αἱ ἡμέραι (:διότι, εξαιτίας του κακού που επικρατεί, οι ημέρες)», λέγει, «πονηραί εἰσι (:είναι γεμάτες σκάνδαλα, και γι’ αυτό, ενώ οι ευκαιρίες για το καλό είναι σπανιότερες, οι αφορμές για το κακό είναι πολύ περισσότερες)».

Τι είναι «κακία τῆς ἡμέρας»; Η κακία της ημέρας οφείλει να είναι για την ημέρα. Αν μάθεις τι είναι κακό για το καθένα που συμβαίνει σε εμάς, θα γνωρίσεις και τι είναι κακία της ημέρας. Ποια είναι η κακία του σώματος; Η ασθένεια. Και ποια είναι η πονηρία της ψυχής; Η κακία. Ποια είναι η κακία του ύδατος; Η πικρία. Και η κακία του καθετί είναι η φαυλότητα για εκείνη τη φύση, της οποίας είναι η κακία. Επομένως, εάν η κακία είναι για την ημέρα, οφείλει να είναι για αυτήν την ημέρα, για τις ώρες και για το φως της ημέρας. Έτσι και ο Χριστός λέγει: «Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον· ἡ γὰρ αὔριον μεριμνήσει τὰ ἑαυτῆς· ἀρκετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς (:Μην κυριευτείτε λοιπόν από ανήσυχη φροντίδα για όσα ενδέχεται να παρουσιαστούν αύριο· διότι η αυριανή ημέρα θα φροντίσει για όλα όσα θα σας συμβούν τότε. Αρκεί για την κάθε ημέρα η δική της σκοτούρα και ταλαιπωρία)» [Ματθ.6,34]. Απ΄ αυτό θα γνωρίσουμε και εκείνο. Πώς λοιπόν καλεί τις ημέρες πονηρές; Πώς τον καιρό τον ονομάζει πονηρό; Δεν καλεί την ουσία, ούτε τα κτίσματα, αλλά για τα όσα γίνονται κατά τη διάρκειά τους, όπως ακριβώς υπάρχει και σε μας η συνήθεια να λέμε: «Πέρασα δυσάρεστη και κακή ημέρα». Αν και πώς θα μπορούσε να γίνει δυσάρεστη, εκτός από τα όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια αυτής; Όσα πάλι συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι αγαθά μεν τα ενεργούμενα από τον Θεό, κακά δε τα πραττόμενα από κακούς ανθρώπους. Επομένως οι άνθρωποι είναι οι δημιουργοί των πονηρών έργων που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου, και για τον λόγο αυτόν ονομάζονται και «καιροί πονηροί». Έτσι και εμείς ονομάζουμε τους καιρούς «πονηρούς».

«Διὰ τοῦτο, ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι(:Γι’ αυτό λοιπόν)», λέγει, «μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνιέντες τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. Καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία (:προσέχετε να μη γίνεστε ανόητοι, αλλά να εξετάζετε και να κατανοείτε σε κάθε περίπτωση ποιο είναι το θέλημα του Κυρίου. Κι έτσι, αν το εφαρμόζετε αυτό στη ζωή σας, θα γίνεστε πράγματι σοφοί και συνετοί. Και μη μεθάτε με κρασί. Στη μέθη υπάρχει διαφθορά και ασωτία)» [Εφ.5,17-18]. Και του οίνου η υπέρμετρη χρήση κάνει τους ανθρώπους θυμώδεις και θρασείς και ασταθείς και οργίλους και δυστρόπους. Ο οίνος έχει δοθεί για να προκαλεί ευθυμία και όχι μέθη. Τώρα όμως θεωρείται ότι είναι δείγμα ανανδρίας και γέλωτος το να μη μεθάτε.

Ποια, λοιπόν, υπάρχει ελπίδα σωτηρίας; Είναι άξιο γέλωτος, πες μου, το να μη μεθάτε, όπου έπρεπε να είναι προπαντός η μέθη αιτία γέλωτος; Βέβαια είναι καλό και ο ιδιώτης να απέχει της μέθης· πολύ δε περισσότερο ο στρατιώτης, ο οποίος περιστρέφεται ανάμεσα σε ξίφη, αίματα και σφαγές· είναι καλό κατά πολύ περισσότερο να απέχει της μέθης ο στρατιώτης, όταν ο θυμός του διεγείρεται και από άλλη αιτία, από την εξουσία, την τυραννία, από το ότι βρίσκεται συνεχώς σε επιβουλές και μάχες. Θέλεις να μάθεις πού είναι καλός ο οίνος; Άκου την Γραφή που λέγει: «Δότε οἶνον τοῖς ἐν λύπαις καὶ πίνειν μέθην τοῖς ἐν ὀδύναις(:Δώστε οίνο σε εκείνους που βρίσκονται σε λύπη και δυστυχίες και οίνο πολύ σε όσους βρίσκονται υπό το κράτος πολλών θλίψεων)» [Παροιμ.31,6]. Και είναι πολύ φυσικό αυτό, διότι γνωρίζει να καταπραΰνει την κατάθλιψη και τη σκυθρωπότητα και να απομακρύνει την κατήφεια. «Οἶνος εὐφραίνει καρδίαν ἀνθρώπου(:Ο οίνος ευφραίνει την καρδία του ανθρώπου)» [Ψαλμ.103,15], λέγει ο Ψαλμωδός. Πώς λοιπόν από τον οίνο προέρχεται το μεθύσι; Διότι δεν είναι δυνατόν να προκαλεί ο ίδιος τα αντίθετα στον εαυτό του. Άρα δεν προέρχεται από τον οίνο η μέθη, αλλά από την υπέρμετρο χρήση αυτού. Ο οίνος έχει δοθεί σε μας για την υγεία του σώματος και για κανένα άλλο λόγο. Αλλά και προς τον σκοπό αυτόν η υπερβολική χρήση του οίνου στέκει εμπόδιο. Άκουε δε και τον μακάριο Παύλο που γράφει και λέγει στον Τιμόθεο: «Οἴνῳ ὀλίγῳ χρῶ διὰ τὸν στόμαχόν σου καὶ τὰς πυκνάς σου ἀσθενείας(:Να μην πίνεις πλέον μόνο νερό όταν τρως το φαγητό σου, αλλά να χρησιμοποιείς και λίγο κρασί για το στομάχι σου και τις συχνές ασθένειές σου)»[Α΄Τιμ.5,23].

Για τούτο βέβαια δημιούργησε ο Θεός τα σώματά μας μέτρια και να ικανοποιούνται από τα ολίγα, θέλοντας να μας διδάξει απ’ αυτό, ότι μας δημιούργησε οικείους προς μια άλλη ζωή. Και ήθελε μεν αμέσως από την αρχή να δώσει την ζωή αυτήν, επειδή όμως καταστήσαμε τους εαυτούς μας αναξίους, ανέβαλε την απόφασή Του για άλλο χρόνο. Και ούτε κατά τον χρόνο, κατά τον οποίο ανέβαλε, μας επιτρέπει να απολαμβάνομε υπέρμετρα τα αγαθά, διότι ένα μικρό ποτήρι οίνου και ένας άρτος είναι αρκετά για να γεμίσουν την κοιλία του ανθρώπου. Και τον κυρίαρχο όλων των ζώων, τον δημιούργησε αναλόγως ολιγαρκέστερο από αυτά και το σώμα βραχύ, υποδηλώνοντας τίποτε άλλο παρά αυτό, ότι δηλαδή σπεύδουμε προς μια άλλη ζωή.

«Καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ (:Και μη μεθάτε με κρασί)», λέγει, «ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία(:καθώς στη μέθη υπάρχει διαφθορά και ασωτία)» -διότι η μέθη δεν σώζει, αλλά καταστρέφει όχι μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχή- «ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι, λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ, εὐχαριστοῦντες πάντοτε ὑπὲρ πάντων ἐν ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τῷ Θεῷ καὶ πατρί, ὑποτασσόμενοι ἀλλήλοις ἐν φόβῳ Χριστοῦ (:αλλά να γεμίζετε μέσα σας με Άγιο Πνεύμα. Και τότε ο θείος ενθουσιασμός που θα γεμίζει τις καρδιές σας θα εξωτερικεύεται. Και θα λέτε μεταξύ σας ψαλμούς και ύμνους και ωδές πνευματικές. Θα τραγουδάτε και θα ψάλλετε στον Κύριο όχι μόνο με το στόμα σας, αλλά και με την καρδιά σας, που θα αισθάνεται και θα συμμετέχει σε αυτά που ψάλλετε. Να ευχαριστείτε πάντοτε για όλα τον Θεό και Πατέρα, όχι μόνο για τα ευχάριστα αλλά ακόμη και για τα δυσάρεστα, ως δούλοι του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Κι ενώ με τους ύμνους και τις ευχαριστίες σας αυτές θα επιτελείτε ένα ιερό έργο προς τον Θεό, ως προς τους αδελφούς σας έχετε χρέος να υποτάσσεστε ο ένας στον άλλο με φόβο Χριστού)»[Εφ.5,18-21]. Θέλεις, λέγει, να ευφραίνεσαι; Θέλεις να ξοδεύεις την ημέρα; Εγώ προσφέρω σε σένα πνευματικό συμπόσιο, διότι η μέθη καταστρέφει και την ευδιάκριτη φωνή της δικής μας γλώσσας και την κάνει να ψελλίζει, και διαστρέφει τα μάτια και τα πάντα χωρίς εξαίρεση. Μάθε να ψάλλεις και θα δεις την ευχαρίστηση του πράγματος, διότι εκείνοι που ψάλλουν γεμίζουν με το Άγιο Πνεύμα, όπως ακριβώς εκείνοι που ψάλλουν τις ωδές του διαβόλου, γεμίζουν με πνεύμα ακάθαρτο.

Τι σημαίνει: «ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ (:με όλη σας την καρδιά στον Κύριο)»; Δηλαδή να προσέχετε με σύνεση, διότι εκείνοι που δεν προσέχουν απλώς μόνο ψάλλουν, λέγοντας τα λόγια, ενώ η καρδιά τους περιπλανάται αλλού. «Πάντοτε», λέγει, «και για όλα να ευχαριστείτε εν ονόματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τον Θεό και Πατέρα. Να υποτάσσεστε ο ένας στον άλλο με φόβο Χριστού». Δηλαδή, «τα αιτήματά σας να τα γνωρίζετε με ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, διότι τίποτε δεν ευφραίνει έτσι τον Θεό, όπως όταν είναι κανείς ευγνώμων». Προπάντων μάλιστα μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες, όταν απομακρύνουμε την δική μας ψυχή από εκείνα που έχουν λεχθεί προηγουμένως, και όταν καθαρίζουμε αυτήν με εκείνα που είπε.

«Ἀλλὰ πληροῦσθε (:Αλλά να γεμίζετε το εσωτερικό σας)», λέγει, «ἐν Πνεύματι (:με Άγιο Πνεύμα)». Άραγε Αυτό είναι μέσα μας; Και βεβαιότατα είναι μέσα μας. Διότι όταν εξαφανίσουμε το ψεύδος, την πικρία, την πορνεία, την ακαθαρσία, την πλεονεξία από την ψυχή μας, όταν γίνουμε προς τους άλλους ευεργετικοί, με συμπονετική καρδιά, συγχωρούμενοι μεταξύ μας, όταν δεν υπάρχει η απρεπής αστειότητα, όταν θα καταστήσουμε αξίους τους εαυτούς μας, τι εμποδίζει το Άγιο Πνεύμα για να έλθει και να πετάξει προς εμάς; Και δεν θα εισέλθει απλώς μέσα μας, αλλά θα γεμίσει την καρδιά μας. Εφόσον λοιπόν θα υπάρχει μέσα μας τόσο πολύ φως, ούτε η αρετή θα είναι πλέον σε μας δυσκολοκατόρθωτη, αλλά εύκολη και ευκατόρθωτη.

«Εὐχαριστοῦντες πάντοτε ὑπὲρ πάντων(:Να ευχαριστείτε πάντοτε και για όλα)», λέγει. Τι λοιπόν, πρέπει να ευχαριστούμε για όλα όσα συμβαίνουν σε μας; Βεβαιότατα, έστω και αν μας συμβεί ακόμη ασθένεια ή ανέχεια. Διότι εάν στην Παλαιά Διαθήκη προέτρεπε κάποιος σοφός λέγοντας: «Πᾶν ὃ ἐὰν ἐπαχθῇ σοι, δέξαι καὶ ἐν ἀλλάγμασι ταπεινώσεώς σου μακροθύμησον(:Κάθε δοκιμασία και περιπέτεια που θα πέσει επάνω σου, δέξου την με υπομονή· και στις μεταβολές και μεταπτώσεις της ζωής, οι οποίες θα σου επιφέρουν ταπείνωση και χειροτέρευση της μέχρις εκείνης της στιγμής καταστάσεως, δείξε υπομονή και μακροθυμία)»[Σοφ. Σειρ.2,4], κατά πολύ περισσότερο πρέπει να συμβαίνει αυτό στην Καινή Διαθήκη. Και αν ακόμη δεν γνωρίζεις τον λόγο, να ευχαριστείς, διότι αυτό σημαίνει ευχαριστία. Αν βέβαια ευχαριστείς, όταν ευεργετηθείς και ευδοκιμείς και ευημερείς και είσαι ευτυχής, δεν κάνεις τίποτε το σπουδαίο, το αξιοθαύμαστο· εκείνο που ζητείται είναι να ευχαριστείς όταν είσαι στενοχωρημένος και λυπημένος. Να μη λέγεις τίποτε πριν τις λέξεις αυτές: «Σε ευχαριστώ, Κύριε».

Και γιατί λέγω να ευχαριστείς για τις θλίψεις της παρούσης ζωής; Πρέπει να ευχαριστείς τον Θεό για την γέεννα του πυρός, για τις τιμωρίες της άλλης ζωής, για τις ποινές. Διότι το πράγμα αυτό εμάς, που προσέχομε, ωφέλησε πάρα πολύ, επειδή αντί χαλινού ετέθη στις καρδιές μας ο φόβος της γεέννης. Επομένως ας μην ευχαριστούμε μόνο για τις φανερές ευεργεσίες, αλλά και για τις αφανείς και για εκείνα με τα οποία ευεργετούμαστε παρά τη θέλησή μας· διότι μας ευεργετεί ο Θεός πολλά και όταν δεν θέλουμε και όταν δεν γνωρίζουμε. Εάν όμως δυσπιστείτε, θα το κάνω φανερό σε σας. Άκουσέ με λοιπόν: Δεν αποδίδουν το παν οι μιαροί και άπιστοι Έλληνες [ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ: Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες το όνομα των Ελλήνων έχει χάσει κάθε ίχνος εθνικής προσηγορίας και μετέπεσε σε θρησκευτική έννοια. Έτσι κατά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο ο όρος «Έλληνες» σήμαινε τους ασεβείς, τους ειδωλολάτρες. Η εθνική αποκατάσταση του ονόματος έγινε πολύ αργότερα] στον ήλιο και τα είδωλά τους; Τι λοιπόν; Δεν ευεργετεί και αυτούς; Δεν ανήκει στην πρόνοια Εκείνου και η ζωή και η υγεία αυτών, καθώς και η τεκνοποίηση αυτών και όλα τα παρόμοια; Και τι πράττουν οι λεγόμενοι Μαρκιωνιστές[Οπαδοί της ιδρυθείσας από τον Μαρκίωνα κατά τον 2^ο αιώνα θρησκευτικής αιρέσεως]; Τι δε οι Μανιχαίοι [Οπαδοί του μανιχαϊσμού, χριστιανικής θρησκευτικής αιρέσεως, ιδρυθείσης κατά τον 3^ο αιώνα από τον Πέρση Μάνη]; Δεν βλασφημούν ακόμη και τον Θεό; Τι λοιπόν; Δεν ευεργετεί αυτούς καθημερινά; Εάν λοιπόν ευεργετεί εκείνους, που δεν γνωρίζουν αυτά, ασυγκρίτως περισσότερο ευεργετεί εμάς. Διότι ποιο άλλο είναι το έργο του Θεού παρά αυτό, το να ευεργετεί δηλαδή το ανθρώπινο γένος και με τιμωρίες και με απολαύσεις αγαθών;

Ας μην ευχαριστούμε λοιπόν μόνο όταν μπορούμε, διότι αυτό δεν είναι καθόλου σπουδαίο. Και ο διάβολος γνωρίζει αυτό, για τον λόγο αυτόν και έλεγε: «Μὴ δωρεὰν Ἰὼβ σέβεται τὸν Κύριον; Οὐ σὺ περιέφραξας τὰ ἔξω αὐτοῦ καὶ τὰ ἔσω τῆς οἰκίας αὐτοῦ καὶ τὰ ἔξω πάντων τῶν ὄντων αὐτοῦ κύκλῳ; Τὰ δὲ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ εὐλόγησας καὶ τὰ κτήνη αὐτοῦ πολλὰ ἐποίησας ἐπὶ τῆς γῆς. Ἀλλὰ ἀπόστειλον τὴν χεῖρά σου καὶ ἅψαι πάντων, ὧν ἔχει· ἦ μὴν εἰς πρόσωπόν σε εὐλογήσει(:Μήπως ο Ιώβ σέβεται τον Κύριο δωρεάν και χωρίς να αμείβεται; Δεν έβαλες Εσύ προστατευτικό φράκτη τριγύρω από τα υποστατικά, που έχει έξω στην ύπαιθρο, αλλά και σε όσα περιλαμβάνει εσωτερικά η οικία του, και δεν κύκλωσες εξωτερικά όλα τα υπάρχοντά του ώστε να είναι όλα ασφαλισμένα; Ευλόγησες δε και τα έργα, με τα οποία καταπιάνονται τα χέρια του, και τα ζώα του τα πλήθυνες στη γη. Αλλά στείλε την χείρα Σου και αρκεί να αγγίσεις με Αυτήν όλα όσα έχει και στέρησέ τον απ΄ όλα τα υπάρχοντά του· ορκίζομαι ότι τότε θα σε βλασφημήσει κατά πρόσωπον)» [Ιώβ, 1,9-11]. Όμως δεν έγινε τίποτε περισσότερο σε αυτόν τον μιαρό, ούτε να γίνει, ούτε για εμάς να γίνει κάτι περισσότερο σε αυτόν. Αλλά και όταν είμαστε πτωχοί, και όταν είμαστε ασθενείς και όταν είμαστε περιφρονημένοι, τότε ας επιτείνουμε την ευχαριστία. Και εννοώ ευχαριστία, όχι με λόγια και με την γλώσσα μόνο, αλλά με πράξεις και έργα, και με τη διάνοια και με την καρδιά μας. Ας ευχαριστούμε Αυτόν με όλη την ψυχή μας. Περισσότερο από τους γονείς μάς αγαπά· και όση διαφορά υπάρχει μεταξύ κακίας και αγαθότητας, τόσο μεγάλη είναι η διαφορά της αγάπης του Θεού από την αγάπη των δικών μας πατέρων.