Ἐξάρτησι Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸ κράτος
τοῦ κ. Χρ.Νικολόπουλου, θεολόγου – βυζαντινολόγου
Ὁ προτεστάντης Δανὸς φιλόσοφος καὶ θεολόγος Σαῖρεν Κίργκεγκωρ (δανικά: Søren Aabye Kierkegaard, 1813-1855) ἦταν φανατικὸς πολέμιος τῆς ὁποιασδήποτε κρατικῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ τρόπου ὑπάρξεως καὶ δράσεώς της. Ἀνάμεσα στὰ ἄλλα ποὺ ἔγραψε γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ ἑξῆς: «Στὴν ἀρχαιότητα τὸ κράτος ἐδίωκε τὴν Ἐκκλησία. Σήμερα δὲν τὸ κάνει, γιατὶ βρῆκε πιὸ ἔξυπνο καὶ ἀποτελεσματικὸ τρόπο νὰ τὴν ἐλέγχει: Πληρώνει τοὺς μισθοὺς τῶν κληρικῶν της». Εἶναι πολὺ ἀξιοπρόσεκτη ἡ τοποθέτηση αὐτὴ τοῦ Κίρκεγκωρ. Ὁ Χριστὸς εἶπε «ἡ βασιλεία ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου» (Ἰω. 18,36). Συνεπῶς ὁ κόσμος, καὶ μάλιστα τὸ σύγχρονο κράτος ποὺ δὲν ἔχει καμμία σχέση μὲ τὸ Βυζάντιο, δὲν πρέπει νὰ μισθοδοτεῖ τοὺς κληρικοὺς καὶ νὰ στηρίζει οἰκονομικὰ τὴν Ἐκκλησία. Ἄν τὸ κάνει, καθίσταται ὁ ἐργοδότης καὶ κύριος τῆς Ἐκκλησίας καὶ ζητεῖ ἀπὸ αὐτὴν νὰ ὑποτάσσεται στὶς ἐπιθυμίες του, ποὺ δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ τὸν Χριστὸ καὶ τὸ Εὐαγγέλιο.
Γιὰ νὰ γίνουμε κατανοητοὶ θὰ ἀντιγράψουμε μέρος ἑνὸς ἄρθρου τοῦ δημοσιογράφου Γ. Παπαθανασόπουλου ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα «Ἐλεύθερος Τύπος» ποὺ κυκλοφόρησε εὐρέως καὶ στὸ διαδίκτυο μὲ τίτλο «Χριστούγεννα χωρὶς Χριστὸ καὶ χωρὶς Παναγία».
«Μεταξὺ εἰρωνικῶν σχολίων καὶ θυμοῦ ἀντιμετωπίστηκε στὶς Βρυξέλλες ἡ ἐσωτερικὴ ὁδηγία τῆς Ἐπιτρόπου γιὰ τὴν ἰσότητα κας Ἕλενας Ντάλι, στελέχους τοῦ Ἐργατικοῦ Κόμματος τῆς Μάλτας. Στὴν ἐν λόγῳ ὁδηγία πρὸς τὶς ὑπηρεσίες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς ζήτησε, μεταξὺ τῶν ἄλλων, στὶς εὐχὲς ποὺ θὰ ἀπευθύνουν ἐν ὄψει τῶν Χριστουγέννων νὰ ἀποφύγουν νὰ χρησιμοποιήσουν τίς λέξεις ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, ΜΑΡΙΑ καὶ ΙΩΑΝΝΗΣ! Δὲν ζήτησε πάντως, ἀκόμη, τὴν κατάργηση τῆς ἑορτῆς.
Ἡ προερχόμενη ἀπὸ τὸ μικρότερο σὲ ἔκταση καὶ πληθυσμὸ κράτος τῆς Ε.Ε. Ἐπίτροπος θέλησε νὰ προκαλέσει ἀναστάτωση σὲ ὅλη τὴν χριστιανικὴ Εὐρώπη, ἱκανοποιώντας ἀσφαλῶς τὰ ἀντιχριστιανικὰ λόμπι τῶν Βρυξελλῶν. Καὶ καλά, τὰ Χριστούγεννα καὶ ὁ Χριστὸς τὴν ἐνοχλοῦν καὶ ἔδωσε τὴν ὁδηγία νὰ μὴν ἀναφερθοῦν. Τὰ ὀνόματα ΜΑΡΙΑ καὶ ΙΩΑΝΝΗΣ τί τῆς ἔφταιξαν; Καὶ ἂν δὲν ἀναφέρονται αὐτὰ γιατί νὰ ἀναφέρονται τὰ ἄλλα χριστιανικὰ ὀνόματα; Καὶ ἂν δὲν ἀναφέρονται αὐτά, γιατί νὰ ἀναφέρονται μὲ τὴν ἴδια λογικὴ τὰ ἰσλαμικά, ἑβραϊκά, ἰνδουιστικά, ἀρχαιοελληνικὰ ὀνόματα; Φοβοῦμαι ὅτι ἡ “λογικὴ” γιὰ τὴν “ἰσότητα”, τῆς κας Ντάλι ὁδηγεῖ στὸ νὰ ὀνοματίζονται οἱ Εὐρωπαῖοι μὲ ἀριθμούς, κατὰ τὸ παράδειγμα τῶν στρατοπέδων συγκέντρωσης τῶν Χίτλερ, Στάλιν καὶ Κεμάλ…
Μετὰ τὴν ἀντίδραση τῶν ἰδίων τῶν ὑπηρεσιῶν τῆς Ε.Ε. καὶ τοῦ Βατικανοῦ, ἡ ὁδηγία ἀπεσύρθη “γιὰ νὰ ξαναγραφεῖ”… Τὸ Βατικανὸ ἀντέδρασε στὸ ὑψηλότερο ἐπίπεδο, μέσῳ τοῦ πρωθυπουργοῦ του, καρδιναλίου Πιέτρο Παρολίν. Σὲ σχετικὴ δήλωσή του αὐτὸς τόνισε, μεταξὺ ἄλλων: “…Ὑπάρχει καὶ ὁ μηδενισμὸς τῶν ριζῶν μας, κυρίως σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τίς χριστιανικὲς ἑορτές, τὴ χριστιανικὴ διάσταση τῆς Εὐρώπης μας ἐπίσης. Βεβαίως γνωρίζουμε ὅτι ἡ Εὐρώπη ὀφείλει τὴν ὕπαρξή της καὶ τὴν ταυτότητά της σὲ πολυάριθμες συνεισφορές, ἀλλὰ βεβαίως δὲν μποροῦμε νὰ λησμονοῦμε ὅτι ἡ κυρία συνεισφορὰ ἦταν τοῦ χριστιανισμοῦ. Συνεπῶς ἡ καταστροφὴ τῆς διαφορᾶς καὶ τῶν ριζῶν τῆς Εὐρώπης σημαίνει καταστροφὴ τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου”.
Καὶ αὐτὰ ὡς πρὸς τοὺς Ρωμαιοκαθολικούς. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πῶς ἀντέδρασε; Σιωπὴ ἐκ μέρους της καὶ ἂς ὑπάρχουν γραφεῖα ἐκπροσωπήσεως παρὰ τῇ Ε.Ε. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Σὰ νὰ μὴ συνέβη τίποτε.
Ἄν μιλήσουμε γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος συνεδρίασε στὶς 1 καὶ 2 Δεκεμβρίου, δηλαδὴ ΜΕΤΑ τὴν κοινοποίηση τῆς ὁδηγίας τῆς κας Ντάλι καὶ ΜΕΤΑ τὴν ἀντίδραση τοῦ Βατικανοῦ.
Μὲ τί ἀσχολήθηκε; Σύμφωνα μὲ τὸ σχετικὸ Δελτίο Τύπου μὲ τὴν ἀνύψωση δύο Ἐπισκόπων σὲ τιτουλαρίους Μητροπολῖτες, μὲ τὴν ἐκπροσώπηση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου μόνο ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Θεσσαλιώτιδος, μὲ τὸν δίσκο ποὺ θὰ περιαχθεῖ τὰ Χριστούγεννα γιὰ τὸ 3ο παιδὶ στὴ Θράκη καὶ μὲ τὴν Ἔκθεση καλλιτεχνῶν γιὰ τοὺς ἁγίους Νεομάρτυρες…
Αὐτὰ τὴν ὥρα ποὺ γίνεται ἀπόπειρα νὰ καταργηθεῖ ἡ ἀναφορὰ στὰ Χριστούγεννα ἀπὸ τὶς ὑπηρεσίες τῆς Ε.Ε. καὶ μιὰν ἡμέρα πρὶν ἔρθει ὁ Πάπας στὴν Ἑλλάδα καὶ συναντηθεῖ μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο… Φαίνεται πὼς ἡ ἀμεριμνησία καὶ ἡ ξενοιασιὰ ἐπικρατοῦν στὴν ἀντίληψη τῆς κορυφῆς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας».
Πῶς ὅμως ν᾽ ἀντιδράσει τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὅταν συντηρεῖται μὲ τὰ κονδύλια τοῦ ὑπουργείου ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδος, καὶ πῶς νὰ ἀσχοληθεῖ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ὅταν πληρώνει τὸ κράτος τοὺς μισθοὺς τῶν κληρικῶν της, τὸ δὲ κράτος ἐπίσημα καὶ ἀνεπίσημα δίδει ἐντολὲς πρὸς ὅλους· ὅ,τι πεῖ ἡ Ε.Ε., καὶ τὸ μεγάλο ἰδανικό του εἶναι νὰ καταστεῖ οὐδετερόθρησκο, γιὰ νὰ νιώσει ἐπιτέλους ὅτι εἶναι προοδευτικὸ καὶ ἐκσυγχρονισμένο; Ἐπὶ πλέον δὲν παρατηροῦν οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἡγέτες τῆς Ἐκκλησίας μας τί συμβαίνει στὶς δομὲς ποὺ ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὸ κράτος καὶ τὸ μόνο ἐνδιαφέρον τους εἶναι τὸν τελευταῖο καιρὸ νὰ ἐπισημοποιήσουν νομικὰ τίς 4.000 θέσεις τῶν κληρικῶν; Τὰ σχολικὰ βιβλία τῆς ἱστορίας μας ἀποσιωποῦν ἢ διαστρέφουν ἱστορικὰ γεγονότα. Ἡ θρησκεία μας δὲν θεωρεῖται πλέον στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς μας. Τὰ καινούργια διαβατήρια δὲν ἔχουν οὔτε μία εἰκόνα ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν Ἑλλήνων στὴν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας καὶ τὴν περίοδο τῶν 200 ἐτῶν τοῦ νέου ἐλευθέρου ἑλληνικοῦ κράτους, ἐνῶ τὴν ὑπερχιλιετῆ περίοδο τοῦ Βυζαντίου τὴν παρουσιάζουν μόνο μὲ δύο εἰκόνες, ποὺ δείχνουν τὴ μονὴ Σιμωνόπετρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους καθὼς καὶ τῆς ἁγίας Σοφίας τοῦ Μυστρᾶ, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ὅμως ἀφαιρέθηκε τεχνηέντως ὁ σταυρὸς ἀπὸ τὸν τροῦλλο τῶν ἐκκλησιῶν! Δηλαδή, ἐπειδὴ τυχαίνει τὰ κτίσματα νὰ εἶναι ναοὶ τῆς Ὀρθοδοξίας βγάλαμε τὸ σύμβολο τοῦ χριστιανισμοῦ. «Μὴ θρησκευτικὰ πρὸς Θεοῦ! Τὸ Ἑλληνικὸν ἔθνος δὲν εἶναι Βυζαντινοί, ἐννοήσατε; Οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες δὲν εἶναι κατ᾽ εὐθεῖαν διάδοχοι τῶν ἀρχαίων. Ἔπειτα ἐπολιτίσθησαν, ἐπροώδευσαν καὶ αὐτοί. Συμβαδίζουν μὲ τὰ ἄλλα ἔθνη…» ποὺ ἔλεγε ὁ ἀείμνηστος Παπαδιαμάντης εἰρωνευόμενος τοὺς κομπλεξικοὺς Ἕλληνες τῆς ἐποχῆς του.
Στὴν Τουρκοκρατία ἀγράμματη γερόντισσα φιλοξένησε στὸ καλύβι της ξένο περιηγητῆ. Θρησκευτικὰ δὲν διδάχθηκε, ὅμως εἶχε βαθειὰ Πίστη. Τὸν ξένο τὸν περιποιήθηκε. Ἔσφαξε κόττα καὶ τοῦ ἔβαλε νὰ φάει. Ἐκείνη ξηροφαγία. Τὴν ἐρώτησε ἀπορημένος ὁ ξένος, γιατί δὲν τρώγει τὰ ἴδια μὲ ἐκεῖνον. Τοῦ ἀπάντησε ὅτι εἶναι ἡμέρα Παρασκευὴ καί νηστεύει. Καὶ τοῦ συμπλήρωσε: «Ἐγὼ δὲν μαγαρίζω τὴν Πίστη μου, ἅμα φάω Παρασκευὴ εἶναι σὰ νὰ τουρκεύω».
Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1974, τὸ περιοδικὸ «Εὐθύνη» τοῦ Κώστα Τσιρόπουλου εἶχε θέσει στὶς κορυφαῖες πνευματικὲς προσωπικότητες τῆς τότε ἐποχῆς ἐρώτημα περὶ Θεοῦ, Χριστοῦ καὶ Ἐκκλησίας καὶ δημοσίευσε τίς ἀπαντήσεις τους. Θὰ παραθέσω δύο μικρὰ μόνο ἀποσπάσματα.
Παναγιώτης Κανελλόπουλος (πρώην πρωθυπουργὸς καὶ ἀκαδημαϊκός): «Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ θὰ πάρει τὴν ἄξια θέση της στὸν σύγχρονο κόσμο, ἂν ξαναγυρίσει στὴν ἀφετηρία της, ἂν ξαναγίνει ἡ στέγη καὶ ἡ καταφυγὴ τῶν ἀδικημένων καὶ κατατρεγμένων. Γιὰ νὰ ἐκσυγχρονισθεῖ ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ καταδεχθεῖ νὰ κατεβεῖ πάλι στὶς Κατακόμβες. Τὰ Καίσαρος Καίσαρι. Ἀλλὰ ὄχι καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Καίσαρι!».
Ἰ. Ν.. Θεοδωρακόπουλος (πρώην ὑπουργὸς καὶ καθηγητὴς φιλοσοφίας): «Ὑπάρχει μιὰ χτυπητὴ διαφορὰ μεταξὺ τῆς σημερινῆς καὶ τῆς παλαιᾶς, ἀρχαίας ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἡ παλαιὰ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἦταν μαχόμενη καὶ δυναμική, ἐνῶ ἡ σύγχρονη εἶναι ἀπόλεμη καὶ στατική… Λέγουν πολλοὶ ὅτι ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γιὰ νὰ ἀποκτήσει κινητικότητα πρέπει νὰ γίνει κοινωνική, δηλαδὴ νὰ ἀνταποκριθεῖ μὲ τὴ βοήθειά της στὶς κοινωνικὲς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου. Ὅμως τὸ ἔργο τοῦτο καλύπτεται σήμερα καὶ μάλιστα προγραμματισμένα ἀπὸ τὴν πολιτεία. Ἡ κοινωνικὴ δραστηριότης τῆς Ἐκκλησίας, ὅσο κι ἂν ἀναπτυχθεῖ, δὲν θὰ δικαιώσει ποτὲ τὴν ἐκκλησία, τῆς ὁποίας ἡ ἀποστολὴ εἶναι καθαρῶς πνευματική, μυστηριακή. Ὅσο μάλιστα κοινωνικώτερη γίνεται μιὰ Ἐκκλησία τόσο περισσότερο ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν πνευματική της ἀποστολή. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει πνεῦμα, τότε προσπαθεῖ νὰ γίνει κοινωνική, ὄχι τόσο γιὰ νὰ σώσει ὅσο γιὰ νὰ σωθεῖ ἡ ἴδια… Καμμία ἀναγέννηση δὲν εἶναι δυνατὴ δίχως πνεῦμα… (Αὐτὸ θὰ τὸ ἐπιτύχει ἡ Ἐκκλησία) ἂν οἱ τεταγμένοι μὲ τὴν διοίκηση τῆς ἐκκλησίας παρατήσουν τὰ τυπικὰ προνόμια…».
«Ὅλη ἡ Ἐκκλησία σήμερα εἶναι διαβρωμένη ἀπὸ τὸ κοσμικὸ πνεῦμα. Πρέπει νὰ ἐπιστρέψουμε στὴν πνευματικότητα… ἐννοῶ πρωτίστως ἐμᾶς τοὺς Ἐπισκόπους, τοὺς Ἀρχιεπισκόπους, τοὺς Πατριάρχες…».
Ἀκουέτωσαν ταῦτα ὁ οἰκουμενικὸς πατριάρχης Βαρθολομαῖος, τοῦ ὁποίου ἡ κύρια ἀποστολὴ εἶναι τὰ διαθρησκειακὰ καὶ οἰκολογικὰ συνέδρια καὶ ἡ πολιτικὴ δράση, καὶ ὁ ἀρχιεπίσκοπος τῆς Ἑλλάδας Ἱερώνυμος, τοῦ ὁποίου τὸ κύριο ἐνδιαφέρον εἶναι νὰ μὴ θιγοῦν “τὰ τυπικὰ προνόμια” τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἔτσι χαθεῖ ὁ ἀκίνδυνος Χριστὸς καὶ ἐπικρατήσει ὁ ἐπικίνδυνος γιὰ τὸ σαρκίο καὶ τὴν καλοπέραση καὶ ἀμεριμνησία μας; Ἡ ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας «σκότωσε τὸν Θεὸ καὶ ὀρφανέψαμε».