Κυριακή ΙΕ΄ Λουκά (26/1/2025) και Πατερικά Κείμενα

Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ:

Α΄προς Τιμόθεον, κεφάλαιο Δ΄, εδάφια 9-15

⁹ Πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος· ¹⁰ εἰς τοῦτο γὰρ καὶ κοπιῶμεν καὶ ὀνειδιζόμεθα, ὅτι ἠλπίκαμεν ἐπὶ Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι σωτὴρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν.

¹¹ Παράγγελλε ταῦτα καὶ δίδασκε. ¹² Μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω, ἀλλὰ τύπος γίνου τῶν πιστῶν ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πνεύματι, ἐν πίστει, ἐν ἁγνείᾳ. ¹³ Ἓως ἔρχομαι πρόσεχε τῇ ἀναγνώσει, τῇ παρακλήσει, τῇ διδασκαλίᾳ. ¹⁴ Μὴ ἀμέλει τοῦ ἐν σοὶ χαρίσματος, ὃ ἐδόθη σοι διὰ προφητείας μετὰ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ πρεσβυτερίου. ¹⁵ Ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι, ἵνα σου ἡ προκοπὴ φανερὰ ᾖ ἐν πᾶσιν. ¹⁶ Ἒπεχε σεαυτῷ καὶ τῇ διδασκαλίᾳ, ἐπίμενε αὐτοῖς· τοῦτο γὰρ ποιῶν καὶ σεαυτὸν σώσεις καὶ τοὺς ἀκούοντάς σου.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

⁹ Το ότι οι αγώνες της ευσεβούς και αγίας ζωής μάς ωφελούν και στη ζωή αυτή και στη μελλοντική είναι λόγος αξιόπιστος και άξιος να τον αποδεχθεί κανείς με όλη του την καρδιά. ¹⁰ Κι επειδή ο λόγος αυτός είναι αξιόπιστος, γι’ αυτό ακριβώς κι εμείς υπομένουμε κόπους και δεχόμαστε ονειδισμούς ότι είμαστε δήθεν ανόητοι, επειδή έχουμε στηρίξει τις ελπίδες μας στον ζωντανό Θεό. Αυτός είναι ο σωτήρας όλων των ανθρώπων, τους οποίους συντηρεί με την πρόνοιά Του, προπαντός όμως των πιστών, τους οποίους σώζει από τον αιώνιο θάνατο. ¹¹ Με το κύρος και την εξουσία του αξιώματός σου να προτρέπεις και να διδάσκεις αυτά που σου γράφω. ¹² Παρά τη νεότητά σου να έχεις ζωή συνετού και ενάρετου γέροντα, ώστε κανείς να μην καταφρονεί το νεαρό της ηλικίας σου. Αλλά παρ’ όλη τη νεότητά σου να γίνεσαι υπόδειγμα των πιστών και στα λόγια σου και στη συμπεριφορά που θα έχεις στις συναναστροφές μαζί τους, και στην αγάπη που θα δείχνεις προς όλους, και στην πνευματική ζωή που θα ζεις με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, και στην πίστη και στην αγνότητα και καθαρότητα της ζωής σου.

¹³ Μέχρι να έλθω, σου συνιστώ να επιδίδεσαι με ζήλο και επιμέλεια στην ανάγνωση των Αγίων Γραφών, στην παρηγοριά και νουθεσία των ανθρώπων που θλίβονται και κλονίζονται, στη διδασκαλία όλων των πιστών. ¹⁴ Μην παραμελείς το θείο χάρισμα που έχεις μέσα σου και σου δόθηκε με την τοποθέτηση των χεριών του σώματος των πρεσβυτέρων πάνω στο κεφάλι σου, μετά από την εκλογή στην οποία οδηγηθήκαμε με προφητική αποκάλυψη. ¹⁵ Σου συνιστώ να μελετάς αυτά που σου γράφω. Ολόκληρη η σκέψη σου και η ύπαρξή σου να είναι μέσα σε αυτά, για να γίνεται φανερή σε όλους η πρόοδός σου και να δίνεις σε όλους το καλό παράδειγμα. ¹⁶ Πρόσεχε τον εαυτό σου κι εκείνα που διδάσκεις. Να επιμένεις σε αυτά· διότι όταν το κάνεις αυτό που σε προτρέπω, θα σώσεις και τον εαυτό σου και εκείνους που σε ακούν.

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ:

Κατά Λουκάν, κεφάλαιο ΙΘ΄, εδάφια 1-10

¹ Καί εἰσελθὼν διήρχετο τὴν ῾Ιεριχώ· ² καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι καλούμενος Ζακχαῖος, καὶ αὐτὸς ἦν ἀρχιτελώνης, καὶ οὗτος ἦν πλούσιος, ³ καὶ ἐζήτει ἰδεῖν τὸν ᾿Ιησοῦν τίς ἐστι, καὶ οὐκ ἠδύνατο ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ὅτι τῇ ἡλικίᾳ μικρὸς ἦν. ⁴ Καὶ προδραμὼν ἔμπροσθεν ἀνέβη ἐπὶ συκομορέαν, ἵνα ἴδῃ αὐτόν, ὅτι ἐκείνης ἤμελλε διέρχεσθαι. ⁵ Καὶ ὡς ἦλθεν ἐπὶ τὸν τόπον, ἀναβλέψας ὁ ᾿Ιησοῦς εἶδεν αὐτὸν καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· Ζακχαῖε, σπεύσας κατάβηθι· σήμερον γὰρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι. ⁶ Καὶ σπεύσας κατέβη, καὶ ὑπεδέξατο αὐτὸν χαίρων. ⁷ Καὶ ἰδόντες πάντες διεγόγγυζον λέγοντες ὅτι παρὰ ἁμαρτωλῷ ἀνδρὶ εἰσῆλθε καταλῦσαι.

⁸ Σταθεὶς δὲ Ζακχαῖος εἶπε πρὸς τὸν Κύριον· ἰδοὺ τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα, ἀποδίδωμι τετραπλοῦν. ⁹ Εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ ᾿Ιησοῦς ὅτι σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο, καθότι καὶ αὐτὸς υἱὸς ᾿Αβραάμ ἐστιν. ¹⁰ Ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπολωλός.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

¹ Έπειτα από λίγο ο Ιησούς μπήκε στην Ιεριχώ, και περνούσε μέσα από την πόλη. ² Εκεί υπήρχε ένας άνθρωπος που ονομαζόταν Ζακχαίος. Αυτός ήταν αρχιτελώνης και πολύ πλούσιος. ³ Και προσπαθούσε να δει τον Ιησού ποιος είναι, αλλά δεν μπορούσε· διότι υπήρχε μεγάλη συρροή λαού, και αυτός ήταν κοντός στο ανάστημα και σκεπαζόταν από το πλήθος. ⁴ Έτρεξε λοιπόν μπροστά από το πλήθος που συνόδευε τον Ιησού και ανέβηκε σαν να ήταν μικρό παιδί σε μία συκομουριά για να τον δει, διότι από τον δρόμο εκείνο στον οποίο βρισκόταν το δέντρο αυτό θα περνούσε ο Ιησούς. ⁵ Αμέσως μόλις έφθασε ο Ιησούς στο σημείο εκείνο, σήκωσε τα μάτια Του και τον είδε˙ και, χωρίς να τον γνωρίζει από παλαιότερα, τον φώναξε με το όνομά του και του είπε: «Ζακχαίε, κατέβα γρήγορα, διότι σήμερα πρέπει να μείνω στο σπίτι σου, σύμφωνα με τη θεία βουλή που προετοιμάζει η σωτηρία σου». ⁶ Τότε ο Ζακχαίος κατέβηκε γρήγορα και τον υποδέχθηκε στο σπίτι του με χαρά. ⁷Όλοι όμως, όταν είδαν ότι ο Ιησούς προτίμησε το σπίτι του Ζακχαίου, μουρμούριζαν μεταξύ τους με αγανάκτηση και σχολίαζαν περιφρονητικά τον Ιησού, λέγοντας ότι μπήκε να μείνει και να αναπαυθεί στο σπίτι ενός αμαρτωλού ανθρώπου.

⁸ Ο Ζακχαίος όμως στάθηκε μπροστά στον Κύριο και του είπε: «Ιδού, Κύριε, τα μισά από τα υπάρχοντά μου τα δίνω ελεημοσύνη στους φτωχούς, κι αν τυχόν ως τελώνης μεταχειρίστηκα συκοφαντίες, ψεύτικες καταγγελίες και αναφορές για να αδικήσω κάποιον σε κάτι, του το γυρίζω πίσω τετραπλάσιο». ⁹ Τότε ο Ιησούς στράφηκε προς αυτόν και είπε: «Σήμερα με την επίσκεψή μου στο σπίτι αυτό ήλθε η σωτηρία τόσο στον οικοδεσπότη, όσο και στους δικούς του. Και έπρεπε να σωθεί και ο αρχιτελώνης αυτός, διότι κι αυτός είναι γιος και απόγονος του Αβραάμ, όπως κι εσείς που διαμαρτύρεστε. Και σε αυτόν λοιπόν έδωσε ο Θεός την υπόσχεση της σωτηρίας. ¹⁰ Έπρεπε λοιπόν να συντελέσω στη σωτηρία αυτή του Ζακχαίου, διότι ο υιός του ανθρώπου ήλθε από τον ουρανό στην γη για να αναζητήσει και να σώσει όλη την ανθρωπότητα, που σαν χαμένο πρόβατο κινδύνευε να πεθάνει μέσα στην αμαρτία».

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ[: Α’ Τιμ. 4,9-16]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος· εἰς τοῦτο γὰρ καὶ κοπιῶμεν καὶ ὀνειδιζόμεθα, ὅτι ἠλπίκαμεν ἐπὶ Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι σωτὴρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν (: Το ότι οι αγώνες της ευσεβούς και αγίας ζωής μάς ωφελούν και στη ζωή αυτή και στη μελλοντική είναι λόγος αξιόπιστος και άξιος να τον αποδεχθεί κανείς με όλη του την καρδιά. Κι επειδή ο λόγος αυτός είναι αξιόπιστος, γι’ αυτό ακριβώς κι εμείς υπομένουμε κόπους και δεχόμαστε ονειδισμούς ότι είμαστε δήθεν ανόητοι, επειδή έχουμε στηρίξει τις ελπίδες μας στον ζωντανό Θεό. Αυτός είναι ο σωτήρας όλων των ανθρώπων, τους οποίους συντηρεί με την πρόνοιά Του, προπαντός όμως των πιστών, τους οποίους σώζει από τον αιώνιο θάνατο)»[Α΄Τιμ. 4,9-10].

Ο Παύλος κακολογούνταν και εσύ στενοχωριέσαι; Ο Παύλος κοπίαζε και εσύ θέλεις να ζεις με απολαύσεις; Αλλά δεν θα μπορούσε εκείνος να επιτύχει τόσα αγαθά επιδιδόμενος στις απολαύσεις. Γιατί, αν τα κοσμικά πράγματα, που είναι πρόσκαιρα και φθαρτά, δεν αποκτούνται ποτέ από τους ανθρώπους χωρίς κόπους και ιδρώτες, πολύ περισσότερο τα πνευματικά. «Ναι», λέγει ίσως κάποιος, «αλλά πολλοί συχνά τα απέκτησαν από κληρονομιά». Αλλά κι αν αυτά αποκτούνται έτσι, η προσπάθεια να τα φυλάξεις και να τα διασώσεις δεν είναι χωρίς κόπους, αλλά πρέπει να κοπιάζεις και να ταλαιπωρείσαι όχι λιγότερο από εκείνους που τα απέκτησαν. Και δεν λέγω βέβαια ότι πολλοί αν και κοπίασαν πολύ και ταλαιπωρήθηκαν, διαψεύστηκαν οι ελπίδες τους στην είσοδο του λιμανιού, γιατί έπνευσε κάποιος άνεμος με ορμή, προξενώντας το ναυάγιο των καλών αυτών ελπίδων.

Σε μας όμως δεν συμβαίνει τίποτε παρόμοιο· γιατί ο Θεός είναι Εκείνος που μας έδωσε τις υποσχέσεις και «ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει(:η ελπίδα αυτή δεν ντροπιάζει και δεν διαψεύδει αυτόν που την έχει)» [Ρωμ.5,5]. Ή δεν γνωρίζετε και εσείς, ότι από εκείνους που καταγίνονται με τα βιοτικά πράγματα, πόσοι δεν απόλαυσαν τους καρπούς, αν και κατέβαλαν μύριους κόπους, ή επειδή πολλές φορές τους πήρε ο θάνατος πριν από την ώρα τους, ή επειδή συνέβη κάποια μεταβολή των πραγμάτων ή επειδή έπεσε αρρώστια ή επειδή τους επιτέθηκαν συκοφάντες, ή και κάποια άλλη αιτία(γιατί πολλά είναι τα ανθρώπινα), που τους οδήγησε εκεί με άδεια χέρια;

«Τι λοιπόν», θα αναρωτηθεί ίσως κάποιος, «δεν βλέπεις εκείνους που πέτυχαν, εκείνους που απέκτησαν μεγάλα αγαθά με λίγους κόπους;». Ποια «αγαθά»; Χρήματα και σπίτια, και πλέθρα γης τόσα και τόσα, και κοπάδια από δούλους, και κιλά από χρυσό και άργυρο; Αυτά λες «αγαθά», και δεν σκεπάζεις το πρόσωπό σου, ούτε κρύβεσαι από ντροπή, που, ενώ είσαι άνθρωπος και έχεις λάβει εντολή να φιλοσοφείς για τον ουρανό, εσύ και χάσκεις προς τα γήινα πράγματα, και ονομάζεις αγαθά εκείνα που είναι εντελώς ανάξια λόγου; Αν είναι αυτά αγαθά, τότε πρέπει οπωσδήποτε να ονομάζουμε αγαθούς και εκείνους που τα απέκτησαν· γιατί πώς δεν είναι αγαθός εκείνος που κατέχει κάποιο αγαθό; Τι λοιπόν; Πες μου. Όταν αυτοί που τα απέκτησαν είναι πλεονέκτες και άρπαγες, θα τους ονομάσουμε «αγαθούς»; Γιατί, αν ο πλούτος είναι αγαθό, και μαζεύεται από πλεονεξία, όσο αυξάνεται τόσο περισσότερο «αγαθό» θεωρείται ότι θα κάνει αυτόν που τον έχει. Άρα λοιπόν είναι αγαθός ο πλεονέκτης; Αν όμως είναι αγαθός ο πλούτος και αυξάνεται από πλεονεξία, όσο πιο πλεονέκτης είσαι, τόσο πιο αγαθός θα είσαι…

Είδες την αντίθεση; «Αλλά», λέγει, «αν δεν είσαι πλεονέκτης;». Και πώς είναι δυνατό αυτό να γίνει; Γιατί το πάθος είναι καταστρεπτικό και δεν είναι δυνατό, δεν είναι δυνατό να πλουτίζει κανείς χωρίς να αδικεί. Αυτό το δήλωσε ο Χριστός, λέγοντας: «Ποιήσατε ἑαυτοῖς φίλους ἐκ τοῦ μαμωνᾶ τῆς ἀδικίας(:Κάντε λοιπόν κι εσείς φίλους απ’ τον άδικο πλούτο ευεργετώντας με φιλανθρωπίες τους συνανθρώπους σας, ώστε όταν πεθάνετε, να σας υποδεχθούν οι φίλοι σας αυτοί στις αιώνιες σκηνές του παραδείσου)» [Λουκά 16,9]. «Τι λοιπόν», λέγει ίσως, «αν λάβει την κληρονομιά από τον πατέρα του;». Πήρε αυτά που μαζεύτηκαν με αδικία. Γιατί δεν ήταν βέβαια ο πρόγονος εκείνου από του Αδάμ πλούσιος, αλλά πολλοί άλλοι είναι φυσικό να γεννήθηκαν πριν από εκείνον· έπειτα ανάμεσα στους πολλούς βρέθηκε κάποιος που με αδικίες πήρε εκείνα που ανήκαν στους άλλους και τα καρπούνταν. «Τι λοιπόν», λέγει, «ο Αβραάμ είχε άδικο πλούτο; Τι επίσης ο Ιώβ, ο άμεμπτος, ο δίκαιος, ο αληθινός, ο θεοσεβής, ο οποίος απείχε από κάθε πονηρό πράγμα;». Ο πλούτος εκείνων δεν αποτελούνταν από χρυσό και άργυρο, ούτε από οικοδομήματα, αλλά από κτήνη· άλλωστε αυτός ήταν και θεόπλουτος. Το ότι ο πλούτος του αποτελούνταν από ζώα είναι φανερό και από εκείνο· αναγράφοντας, εκείνος που έγραψε το βιβλίο, εκείνα που συνέβησαν σε εκείνον τον μακάριο, και λέγοντας ότι του ψόφησαν καμήλες και άλογα θηλυκά και όνοι, δεν είπε ότι ήρθαν και του άρπαξαν θησαυρούς από χρυσάφι. Εξάλλου και ο Αβραάμ ήταν πλούσιος· αλλά σε υπηρέτες. «Τι λοιπόν; Δεν τους αγόρασε αυτούς;». Καθόλου. Γι΄αυτό η Γραφή είπε ότι οι τριακόσιοι δεκαοκτώ ήταν γεννημένοι στο σπίτι του. Είχε και πρόβατα και βόδια. «Από πού λοιπόν έστειλε χρυσάφι στη Ρεβέκκα;» Έλαβε δώρα από την Αίγυπτο, χωρίς βία και χωρίς να αδικήσει.

Πες μου λοιπόν, εσύ από πού πλουτίζεις; Από ποιον τα πήρες; Και ο άλλος από πού; «Από τον παππού του», λέγει, «από τον πατέρα του». Θα μπορέσεις λοιπόν, ανεβαίνοντας πολύ μακριά στο γενεαλογικό δένδρο, να αποδείξεις ότι η απόκτηση είναι δίκαιη; Μα δεν θα μπορέσεις, αλλά αναγκαστικά η αρχή και η ρίζα τους είναι από κάποια αδικία. Από πού; Γιατί ο Θεός από την αρχή δεν έκαμε τον ένα πλούσιο και τον άλλο φτωχό· ούτε οδήγησε και έδειξε στον ένα πολλούς θησαυρούς χρυσού, ενώ τον άλλον του στέρησε την έρευνα, αλλά η ίδια γη ανήκε σε όλους. Από πού λοιπόν, ενώ είναι κοινή, εσύ έχεις πλέθρα τόσα και τόσα, ενώ ο πλησίον σου ούτε σπιθαμή γης; «Ο πατέρας μου», λέγει, «μου τα παρέδωσε». Και εκείνος από ποιον τα πήρε; «Από τους προγόνους του». Αλλά οπωσδήποτε είσαι αναγκασμένος να προχωρήσεις προς τα επάνω για να βρεις την αρχή. Έγινε πλούσιος ο Ιακώβ, αλλά έλαβε τον μισθό των κόπων του. Πλην όμως δεν τα εξετάζω αυτά λεπτομερώς. Ας πούμε πως είναι ο πλούτος δίκαιος και απαλλαγμένος από κάθε αρπαγή· γιατί δεν είσαι εσύ υπεύθυνος για εκείνα που ο πατέρας σου έδειξε πλεονεξία· κατέχεις λοιπόν εκείνα που προέρχονται από αρπαγή, αλλά δεν άρπαξες εσύ.

Πλην όμως ας δεχθούμε ότι ούτε εκείνος τα άρπαξε, αλλά κάπου από τη γη ανέβλυσε ο χρυσός που κατέχει. Τι λοιπόν; Και γι΄αυτό είναι αγαθός ο πλούτος; Καθόλου. «Αλλά ούτε πονηρός», λέγει. Εάν δεν προέρχεται από πλεονεξία, δεν είναι πονηρός, εάν προσφέρεται σε εκείνους που τον έχουν ανάγκη· εάν όμως δεν δίνεται, είναι πονηρός και επίβουλος. «Ως το σημείο που δεν κάνει κακό», λέγει, «δεν είναι κακός, έστω κι αν δεν κάνει καλό». Σωστά· αυτό δεν είναι κακό, να κατέχεις δηλαδή μόνος εσύ τα αγαθά του Κυρίου, μόνος να απολαμβάνεις τα κοινά αγαθά; Ή μήπως δεν είναι του Θεού η γη και το πλήρωμα αυτής; Αν λοιπόν τα δικά μας είναι του κοινού Κυρίου, άρα είναι και των συνδούλων μας· γιατί του Κυρίου όλα είναι κοινά. Ή μήπως δεν βλέπουμε και στα μεγάλα σπίτια να είναι ρυθμισμένα αυτά έτσι; Όπως σε όλους δίνεται εξίσου η ίδια μερίδα τροφής, γιατί βγαίνει από τους θησαυρούς του κυρίου· η οικία του κυρίου είναι ελεύθερη για όλους. Κοινά είναι όλα τα βασιλικά, οι πόλεις, οι αγορές· οι περίπατοι σε όλους είναι κοινοί κι όλοι μετέχουμε εξίσου. Πρόσεχε, σε παρακαλώ, οικονομία Θεού· έκαμε μερικά να είναι κοινά, για να καταντραπεί το ανθρώπινο γένος από εκείνα, όπως τον αέρα, τον ήλιο, το νερό, τη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα, το φως, τα αστέρια, και όλα τα μοιράζει εξίσου σαν σε αδελφούς· σε όλους έδωσε τα ίδια μάτια, το ίδιο σώμα, την ίδια ψυχή, όμοια την κατασκευή σε όλους, από γη όλα, και από έναν άνδρα όλους, στην ίδια οικία όλους. Και τίποτε από όλα αυτά δεν μας έκαμε να ντραπούμε.

Έκαμε και άλλα κοινά, όπως λουτρά, πόλεις, αγορές, περιπάτους. Και παρατήρησε πως στα κοινά δεν υπάρχει καμία διαμάχη, αλλά όλα είναι ειρηνικά. Όταν όμως κάποιος επιχειρήσει να αποσπάσει κάτι και να το κάνει δικό του, τότε αρχίζει η φιλονικία, σαν να αγανακτεί η ίδια η φύση· και ενώ ο Θεός μας συνενώνει από παντού, εμείς φιλονικούμε για να διαιρούμε τους εαυτούς μας και να τους αποσπούμε, προσπαθώντας να τα κάνουμε δικά μας όλα και να λέμε «το δικό σου» και «το δικό μου», αυτήν την ψυχρή λέξη· γιατί τότε δημιουργείται μάχη, τότε υπάρχει αηδία. Όπου δεν υπάρχει αυτό, ούτε μάχη γεννιέται, ούτε φιλονικία. Ώστε κλήρος μας πολύ περισσότερο είναι αυτό παρά εκείνο, και είναι αυτό η φύση μας. Γιατί κανένας δεν δικάζεται ποτέ για την αγορά; Άραγε όχι επειδή είναι κοινή όλων; Για σπίτια βλέπουμε όλους να δικάζονται, για χρήματα το ίδιο. Και τα αναγκαία βέβαια είναι μπροστά μας κοινά, εμείς όμως δεν φυλάσσουμε το κοινό ούτε στο ελάχιστο. Και όμως γι΄αυτό εκείνα μας τα έδωσε κοινά, για να διδαχθούμε από εκείνα, και αυτά να τα έχουμε κοινά, αλλά εμείς ούτε έτσι διδασκόμαστε.

Αλλά, πράγμα που είπα, πώς είναι δυνατό να είναι αγαθός αυτός που έχει τον πλούτο; Δεν είναι δυνατόν αυτό, αλλά είναι αγαθός εάν τον μεταδώσει σε άλλους. Όταν δεν έχει, τότε είναι αγαθός· όταν δώσει τον πλούτο σε άλλους, τότε είναι αγαθός· ως την στιγμή που τον έχει, δεν μπορεί να είναι αγαθός. Αυτό λοιπόν είναι αγαθό, που όταν το κατέχουμε μας δείχνει πονηρούς, ενώ η απόκτησή του μας κάνει αγαθούς. Άρα δεν είναι αγαθό το να έχεις χρήματα, αλλά το να μην έχεις, σε κάνει να φαίνεσαι αγαθός. Επομένως ο πλούτος δεν είναι αγαθό. Αν πάλι μπορείς να πάρεις, αλλά δεν παίρνεις, πάλι αγαθός είσαι. Αν λοιπόν τον έχουμε τον πλούτο και τον μεταδίδουμε στους άλλους ή μας δίδεται και δεν τον παίρνουμε, τότε είμαστε αγαθοί· αν τον πάρουμε ή τον αποκτήσουμε, δεν είμαστε αγαθοί· πώς είναι δυνατό να γίνει αγαθό ο πλούτος; Μην τον ονομάζεις λοιπόν αγαθό. Γι΄αυτό δεν τον έχεις, επειδή τον θεωρείς αγαθό, επειδή είσαι κυριευμένος από αυτόν. Καθάρισε τη διάνοιά σου, έχε ορθή την κρίση, και τότε θα γίνεις αγαθός· μάθε ποια είναι τα πραγματικά αγαθά. Ποια είναι λοιπόν αυτά; Η αρετή, η φιλανθρωπία· αυτά είναι αγαθά, όχι εκείνος. Σύμφωνα με αυτόν τον κανόνα, εάν είσαι ελεήμονας, όσο πιο πολύ είσαι, τόσο πιο αγαθός είσαι· και είσαι και θεωρείσαι· αν όμως είσαι πλούσιος, καθόλου δεν είσαι αγαθός.

Τέτοιοι λοιπόν αγαθοί ας γίνουμε, ώστε και για να είμαστε πραγματικά αγαθοί, και για να επιτύχουμε τα μελλοντικά αγαθά με τη βοήθεια του Ιησού Χριστού, μαζί με τον Οποίο στον Πατέρα και συγχρόνως και στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΟΜΙΛΙΑ ΙΓ΄

«Παράγγελλε ταῦτα καὶ δίδασκε. μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω, ἀλλὰ τύπος γίνου τῶν πιστῶν ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πνεύματι, ἐν πίστει, ἐν ἁγνείᾳ. ἕως ἔρχομαι πρόσεχε τῇ ἀναγνώσει, τῇ παρακλήσει, τῇ διδασκαλίᾳ. μὴ ἀμέλει τοῦ ἐν σοὶ χαρίσματος, ὃ ἐδόθη σοι διὰ προφητείας μετὰ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ πρεσβυτερίου (:Με το κύρος και την εξουσία του αξιώματός σου να προτρέπεις και να διδάσκεις αυτά που σου γράφω. Παρά τη νεότητά σου να έχεις ζωή συνετού και ενάρετου γέροντα, ώστε κανείς να μην καταφρονεί το νεαρό της ηλικίας σου. Αλλά παρ’ όλη τη νεότητά σου να γίνεσαι υπόδειγμα των πιστών και στα λόγια σου και στη συμπεριφορά που θα έχεις στις συναναστροφές μαζί τους, και στην αγάπη που θα δείχνεις προς όλους, και στην πνευματική ζωή που θα ζεις με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, και στην πίστη και στην αγνότητα και καθαρότητα της ζωής σου. Μέχρι να έλθω, σου συνιστώ να επιδίδεσαι με ζήλο και επιμέλεια στην ανάγνωση των Αγίων Γραφών, στην παρηγοριά και νουθεσία των ανθρώπων που θλίβονται και κλονίζονται, στη διδασκαλία όλων των πιστών. Μην παραμελείς το θείο χάρισμα που έχεις μέσα σου και σου δόθηκε με την τοποθέτηση των χεριών του σώματος των πρεσβυτέρων πάνω στο κεφάλι σου, μετά από την εκλογή στην οποία οδηγηθήκαμε με προφητική αποκάλυψη)»[Α΄προς Τιμόθεον, Δ΄11-14].

Από τα πράγματα μερικά βέβαια έχουν ανάγκη από διδασκαλία, ενώ άλλα από προσταγή. Αν λοιπόν διατάσσεις εκείνα που πρέπει να τα διδάσκεις, θα είσαι καταγέλαστος· αν πάλι διδάσκεις εκείνα που πρέπει να διατάσσεις, παθαίνεις όμοια το ίδιο. Με αυτό που λέγω εννοώ το εξής· το να μην είναι κανείς πονηρός, αυτό δεν πρέπει να το διδάσκει, αλλά να το διατάσσει και να το απαγορεύει με πολλή αυθεντία, ενώ το να μην ιουδαΐζει κανείς, χρειάζεται διαταγή. Αν όμως λες ότι πρέπει να δίνεις τα υπάρχοντά σου, ότι πρέπει να παρθενεύεις, αν ομιλείς για την πίστη, εδώ χρειάζεται διδασκαλία. Γι΄αυτό ο Παύλος λέγει και τα δύο: «Παράγγελλε καὶ δίδασκε (:Nα προτρέπεις και να διδάσκεις)», λέγει. Δηλαδή, αν κάποιος έχει φυλακτά ή κάτι άλλο, εάν αυτά τα χρησιμοποιούν, αν και γνωρίζουν ότι είναι πονηρά, χρειάζεται μόνο παραγγελία· όταν τα χρησιμοποιούν χωρίς να γνωρίζουν, χρειάζεται διδασκαλία.

«Μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω(:Παρά τη νεότητά σου να έχεις ζωή συνετού και ενάρετου γέροντα, ώστε κανείς να μην καταφρονεί το νεαρό της ηλικίας σου)», λέγει. Βλέπεις ότι ο ιερέας πρέπει και να διατάσσει και να ομιλεί περισσότερο με αυθεντία, και όχι πάντα να διδάσκει; Γιατί η νεότητα έχει γίνει λόγω κοινής προλήψεως, πράγμα κάπως ευκαταφρόνητο· γι΄αυτό, λέγει: «Mηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω (:Kανένας ας μην περιφρονεί τη νεότητά σου)». Γιατί ο δάσκαλος δεν πρέπει να είναι ευκαταφρόνητος.

«Πού είναι λοιπόν η επιείκεια;», λέγει. «Πού είναι η πραότητα, αν δεν καταφρονείται;». Για ό,τι βέβαια αφορά τον εαυτό σου, ας καταφρονείται και ας δείχνει υπομονή· έτσι η διδασκαλία σημειώνει επιτυχία με τη μακροθυμία· σε ό,τι αφορά όμως τους άλλους, καθόλου· γιατί αυτό δεν είναι επιείκεια, αλλά ψυχρότητα. Αν βέβαια εκδικείται για τις ύβρεις προς τον εαυτό του, αν για τις κακολογίες, αν για τις επιβουλές, σωστά τον κατηγορείς· αν όμως πρόκειται για τη σωτηρία των άλλων, δίνε διαταγές και δείχνε την πρόνοιά σου με αυθεντικότητα· εδώ δεν χρειάζεται πια επιείκεια, αλλά αυθεντία, για να μη βλάπτεται η κοινότητα. Ή αυτό εννοεί, ή εκείνο.

«Μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω(:Παρά τη νεότητά σου να έχεις ζωή συνετού και ενάρετου γέροντα, ώστε κανείς να μην καταφρονεί το νεαρό της ηλικίας σου)»· γιατί, όσο θα δείχνεις αντάξιο τρόπο ζωής, κανένας δεν θα σε καταφρονήσει εξαιτίας της ηλικίας σου, αλλά μάλλον θα σε θαυμάσει. Γι΄αυτό και προσθέτει, λέγοντας: «Ἀλλὰ τύπος γίνου τῶν πιστῶν ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πνεύματι, ἐν πίστει, ἐν ἁγνείᾳ(:Αλλά παρ’ όλη τη νεότητά σου να γίνεσαι υπόδειγμα των πιστών και στα λόγια σου και στη συμπεριφορά που θα έχεις στις συναναστροφές μαζί τους, και στην αγάπη που θα δείχνεις προς όλους, και στην πνευματική ζωή που θα ζεις με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, και στην πίστη και στην αγνότητα και καθαρότητα της ζωής σου)», παρέχοντας τον εαυτό σου πρότυπο καλών έργων σε όλα. Δηλαδή, το παράδειγμα της ζωής γίνε εσύ, στεκόμενος μπροστά σαν μια εικόνα, σαν νόμος έμψυχος, σαν κανόνας και υπόδειγμα καλού βίου. Γιατί εκείνος πρέπει να είναι ο δάσκαλος· «πρότυπο στον λόγο», δηλαδή να ομιλεί με ευκολία· «στη συναναστροφή, στην αγάπη, στην πίστη, στην αγνότητα» τη σωστή, στη σωφροσύνη.

«Ἓως ἔρχομαι πρόσεχε τῇ ἀναγνώσει, τῇ παρακλήσει, τῇ διδασκαλίᾳ (:Μέχρι να έλθω, σου συνιστώ να επιδίδεσαι με ζήλο και επιμέλεια στην ανάγνωση των Αγίων Γραφών, στην παρηγοριά και νουθεσία των ανθρώπων που θλίβονται και κλονίζονται, στη διδασκαλία όλων των πιστών)»[Α΄Τιμ.4,13]. Προτρέπει τον Τιμόθεο να ασχολείται με την ανάγνωση. Ας ακούμε όλοι και ας διδασκόμαστε να μην αμελούμε τη μελέτη των θείων Γραφών. Να πάλι «ἕως ἔρχομαι (:μέχρι που να έλθω)», λέγει. Πρόσεχε πώς τον παρηγορεί· γιατί φυσικό ήταν, επειδή έμεινε ορφανός, να αναζητούσε τον Παύλο. «Μέχρι να έλθω», λέγει, «πρόσεχε να μην ξεχνάς την ανάγνωση» των Θείων Γραφών, «την παράκληση», την παρηγοριά στους θλιμμένους, «τη διδασκαλία» προς όλους.

«Μὴ ἀμέλει τοῦ ἐν σοὶ χαρίσματος, ὃ ἐδόθη σοι διὰ προφητείας (:Μην παραμελείς το θείο χάρισμα που έχεις μέσα σου και σου δόθηκε)»[Α΄Τιμ.4,14]. «Προφητεία» εδώ ονομάζει τη διδασκαλία. «μετὰ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ πρεσβυτερίου (:με την τοποθέτηση των χεριών του σώματος των πρεσβυτέρων πάνω στο κεφάλι σου, μετά από την εκλογή στην οποία οδηγηθήκαμε με προφητική αποκάλυψη)». Δεν μιλάει εδώ για πρεσβυτέρους, αλλά για επισκόπους· γιατί τον επίσκοπο δεν τον χειροτονούσαν πρεσβύτεροι.

«Ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι (:Σου συνιστώ να μελετάς αυτά που σου γράφω. Ολόκληρη η σκέψη σου και η ύπαρξή σου να είναι μέσα σ’ αυτά)». Βλέπεις πως πολλές φορές του παραγγέλλει για τα ίδια πράγματα, θέλοντας να δείξει ότι περισσότερο από όλα ο δάσκαλος πρέπει να σπουδάζει σε αυτά. «Πρόσεχε τον εαυτό σου», λέγει, «και τη διδασκαλία, επίμενε σε αυτά». Δηλαδή τον εαυτό σου να προσέχεις και να διδάσκεις τους υπόλοιπους· «ἵνα σου ἡ προκοπὴ φανερὰ ᾖ ἐν πᾶσιν. ἔπεχε σεαυτῷ καὶ τῇ διδασκαλίᾳ, ἐπίμενε αὐτοῖς· τοῦτο γὰρ ποιῶν καὶ σεαυτὸν σώσεις καὶ τοὺς ἀκούοντάς σου (:για να γίνεται φανερή σε όλους η πρόοδός σου και να δίνεις σε όλους το καλό παράδειγμα. Πρόσεχε τον εαυτό σου κι εκείνα που διδάσκεις. Να επιμένεις σε αυτά· διότι όταν το κάνεις αυτό που σε προτρέπω, θα σώσεις και τον εαυτό σου κι εκείνους που σε ακούν)»[Α΄Τιμ.4,15-16]. Σωστά είπε «και τον εαυτό σου». Γιατί αυτός που τρέφεται με τα λόγια της διδασκαλίας, προηγουμένως ο ίδιος απολαμβάνει την ωφέλεια· γιατί, συμβουλεύοντας τους άλλους, και ο ίδιος διεγείρεται.

Αυτά δεν λέχθηκαν μόνο για τον Τιμόθεο, αλλά για όλους. Αν λοιπόν παραγγέλλει τέτοια σε αυτόν που ανασταίνει νεκρούς, τι θα πούμε εμείς; Και ο Χριστός αυτά υπαινίσσεται μιλώντας για τους δασκάλους: «Διὰ τοῦτο πᾶς γραμματεὺς μαθητευθεὶς εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ὅμοιός ἐστιν ἀνθρώπῳ οἰκοδεσπότῃ ὅστις ἐκβάλλει ἐκ τοῦ θησαυροῦ αὐτοῦ καινὰ καὶ παλαιά(:Κάθε άνθρωπος που εντρύφησε στον μωσαϊκό νόμο και συγχρόνως διδάχθηκε και τις αλήθειες της βασιλείας των ουρανών, μοιάζει με άνθρωπο νοικοκύρη ο οποίος απ’ το θησαυροφυλάκιό του βγάζει καινούργια και παλιά. Έτσι κι αυτός όταν θα διδάσκει, θα χρησιμοποιεί, ανάλογα με τις ανάγκες που θα του παρουσιάζονται, γνώσεις από την Παλαιά Διαθήκη και από τη νέα διδασκαλία μου)» [Ματθ.13,52].

Και πάλι ο μακάριος Παύλος συμβουλεύοντας το ίδιο, λέγει: «Ὅσα γὰρ προεγράφη, εἰς τὴν ἡμετέραν διδασκαλίαν προεγράφη, ἵνα διὰ τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς παρακλήσεως τῶν γραφῶν τὴν ἐλπίδα ἔχωμεν(:Και σας φέρω τη μαρτυρία αυτή της Αγίας Γραφής, διότι όσα κατά το παρελθόν γράφτηκαν από τους θεόπνευστους άντρες, γράφτηκαν από πρωτύτερα για τη δική μας διδασκαλία, για να κρατούμε στερεά την ελπίδα με την υπομονή και την παρηγοριά και ενίσχυση που δίνουν οι Γραφές)»[Ρωμ. 15,4]. Και μάλιστα περισσότερο από κάθε άλλον, αυτός το έκανε αυτό, διδασκόμενος τον πατρώο νόμο δίπλα στα πόδια του Γαμαλιήλου, ώστε και μετά από αυτά φυσικό ήταν και αυτός να δίνει προσοχή στην ανάγνωση· γιατί, αυτός που παραγγέλλει στους άλλους αυτά, οπωσδήποτε προηγουμένως θα τα παράγγειλε στον εαυτό του. Βλέπεις λοιπόν αυτόν που χρησιμοποιεί συνέχεια τις μαρτυρίες των προφητών και εξετάζει τα λεγόμενα αυτών; Έπειτα ο Παύλος βέβαια προσέχει την ανάγνωση(γιατί δεν είναι μικρή η ωφέλεια που μπορεί κανείς να καρπωθεί από τις Γραφές), ενώ εμείς δείχνουμε αδιαφορία και τα ακούμε σαν να είναι πάρεργο; Πόσης τιμωρίας δεν θα ήμασταν άξιοι;

«ἵνα σου ἡ προκοπὴ φανερὰ ᾖ (:για να γίνεται φανερή σε όλους η πρόοδός σου)», λέγει, «ἐν πᾶσιν (:και να δίνεις σε όλους το καλό παράδειγμα φανερή η προκοπή σου σε όλους)». Βλέπεις ότι αυτός ήθελε να γίνει μέγας και θαυμαστός και σε αυτό; Γι΄αυτό έτσι μίλησε, δείχνοντας ότι είχε ακόμη ανάγκη από αυτόν. Τι σημαίνει «για να είναι φανερή η προκοπή σου σε όλους»; «Όχι μόνο στη ζωή», λέγει, «αλλά και στον διδασκαλικό λόγο».

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-i-ad-timotheum.pdf

• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Α’ προς Τιμόθεον επιστολήν, ομιλίες ΙΒ΄ και ΙΓ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1986, τόμος 23, σελίδες 319 -334 .

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.

• https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/

• https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/

• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ [:Λουκ. 19,1-10]

Ομιλία αγίου Ιωάννου, αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Χρυσοστόμου,

«Εἰς τὸν Ζακχαῖον τὸν τελώνην»

Όσοι ποθούν έντονα καθετί καλό, καθόλου δεν διαφέρουν από όσους αισθάνονται δίψα, αγαπητοί μου. Όσο πιο πολύ δεν βρίσκουν αυτό που η ψυχή τους επιζητεί, τόσο περισσότερο ανάβει η δίψα τους για αυτά που ποθούν· και τη νύχτα ονειρεύονται σαν διψασμένοι τις πηγές των όσων ποθούν να βρουν· και όταν ξημερώσει, περιερχόμενοι από τόπο σε τόπο, με αεικίνητα μάτια κοιτάζοντας ερευνητικά γύρω, αναζητούν αυτά που ποθεί η καρδιά τους· και είναι όπως ακριβώς οι οδοιπόροι που σε ώρα μεσημεριάτικου καύσωνα διασχίζουν την άνυδρη γη, πιεσμένοι από τη δίψα, και που εξετάζουν γύρω τους να βρουν πηγές να δροσιστούν και να ξεδιψάσουν και πολλές φορές θα τους δεις να ανεβαίνουν αυτοί ακόμη και βουνά, για να φτάσουν όπου υπάρχει κάποια πηγή· κι όταν από μακριά τη δουν, χαίρονται και σπεύδουν να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν την πορεία τους προς αυτήν· έπειτα φθάνουν στην πηγή και σβήνουν με το νερό τη δίψα τους· τέτοιοι είναι και οι άνθρωποι που είναι φίλοι του Χριστού. Την ημέρα αναζητούν τον ποθούμενό τους Χριστό με καλά έργα και τη νύχτα συνομιλούν μαζί Του με την προσευχή και όταν κοιμούνται βλέπουν στο όνειρό τους ότι περπατούν μαζί Του· όταν στα οράματά τους Τον δουν από μακριά, χαίρονται και αναγαλλιάζουν, όπως ακριβώς οι διψασμένοι, όταν βρουν τις πηγές που ποθούν· και πάλι όταν ξυπνήσουν, θέλουν να ξανακοιμηθούν, για να αντικρύσουν στον ύπνο τους την ίδια πάλι οπτασία.

Τέτοιος άνθρωπος ήταν και ο Ζακχαίος που διαβάσαμε πριν από λίγο στο Ευαγγέλιο. Δες τον, σε παρακαλώ, που και τρέχει και από τον πόθο φλέγεται τον θείο και επάνω στο δέντρο σκαρφαλώνει και τον Ιησού ψάχνει ολόγυρα, για να δει τη ζωοδότρια πηγή. Κι όταν ο Ζακχαίος αντίκρισε τον Κύριο, την όρασή του βέβαια την ανάπαυσε, την καρδιά του όμως περισσότερο εξήψε ο πόθος να μείνει για πάντα κοντά Του.

«Έπειτα από λίγο ο Ιησούς μπήκε στην Ιεριχώ », λέγει ο Ευαγγελιστής Λουκάς, «και περνούσε μέσα από την πόλη. Εκεί υπήρχε ένας άνθρωπος που ονομαζόταν Ζακχαίος. Αυτός ήταν αρχιτελώνης και πολύ πλούσιος. Και προσπαθούσε να δει τον Ιησού », επειδή επρόκειτο να περάσει από εκεί, «αλλά δεν μπορούσε».

Πρόσεξε, αγαπητέ μου, σε παρακαλώ, τον πόθο του ανθρώπου αυτού: «Καὶ οὐκ ἠδύνατο ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ὅτι τῇ ἡλικίᾳ μικρὸς ἦν (: και δεν μπορούσε να Τον δει, διότι υπήρχε μεγάλη συρροή λαού, και αυτός ήταν κοντός στο ανάστημα και καλυπτόταν από το πλήθος)». «Καὶ προδραμὼν ἔμπροσθεν ἀνέβη ἐπὶ συκομορέαν, ἵνα ἴδῃ αὐτόν, ὅτι ἐκείνης ἤμελλε διέρχεσθαι (: Έτρεξε λοιπόν μπροστά από το πλήθος που συνόδευε τον Ιησού και ανέβηκε σαν να ήταν μικρό παιδί σε μία συκομουριά για να τον δει, διότι από το δρόμο εκείνο στον οποίο βρισκόταν το δέντρο αυτό θα περνούσε ο Ιησούς)». Ο Ζακχαίος που στο σωματικό του ανάστημα ήταν μικρός, ενώ στη φρόνηση του πνεύματος ήταν μέγας, ζητούσε να δει τον Ιησού, επιθυμούσε να δει τον Θεό ανάμεσα στους ανθρώπους να χαρίζει τα ουράνια· ζητούσε να δει Εκείνον που έπλασε τους αγγέλους και φωτοδότησε το ουράνιο και το υπέργειο φως, με βήματα ανθρώπινα να περιπατεί· ζητούσε να δει πώς ο Ήλιος της δικαιοσύνης, στη νεφέλη του σώματος καθισμένος, πλημμύρισε με φως τα ψυχικά μάτια των πιστών. Ζητούσε να δει τον Θεό Ιησού, τον Ωραίο στη μορφή, τον Ποθητό, Αυτόν, που με το γλυκύ όνομά Του Ιησούς, δηλώνει και την πράξη της σωτηρίας· επιθυμούσε να δει το πορφυρόμαλλο πρόβατο, που το αίμα Του εξαγόρασε τις αμαρτίες της οικουμένης και τον Αμνό που η προβιά Του σκέπασε όσους γυμνώθηκαν εξαιτίας των αμαρτιών τους από την εποχή του Αδάμ ως το τέλος.

Επιθυμούσε να δει ο αιχμάλωτος στρατιώτης τον δικό του τον Βασιλέα, το πρόβατο τον Ποιμένα του, ο περιπλανημένος και χαμένος ταξιδιώτης τον Δρόμο του, ο σκοτισμένος το Φως. Επιθυμούσε να δει τον κήρυκα της ευσεβείας, αυτός που δεν είχε γευτεί τη γλυκύτητα της θεογνωσίας· ζητούσε να δει ο άρρωστος την υγεία του, ο πεινασμένος την ουράνια τροφή, ο διψασμένος την ζωοδότρια πηγή· επιθυμούσε να δει τον εμψυχωτή των ιερέων και Εκείνον που ξύπνησε τον Λάζαρο από τον ύπνο του θανάτου. Ω, τι έρωτας θεϊκός, ω τι επιθυμία αγαθή!

Ω, τον έρωτα τον χρυσόφτερο, ή καλύτερα τον έρωτα του Χριστού, που ανεβάζει στους ουρανούς την ψυχή που τον αισθάνεται. Ήδη ο θεϊκός έρωτας, αυτός που τον σήκωσε από τη γη, τον έκαμε κιόλας να ανέβει στο δένδρο. Ήδη δεν τον άφησε να εξακολουθήσει να βλέπει πια τα επίγεια, ούτε και να συναναστρέφεται πια τους ανθρώπους· αλλά στρέφοντας το βλέμμα του προς τη θεία αγάπη, δεχόταν τα ουράνια αγαθά. Από τα γήινα έτρεχε προς τα ουράνια, που προκαλούσαν την προθυμία του να τα αναζητήσει, και αφού σκαρφάλωσε στο δέντρο, έψαχνε γύρω αναζητώντας τον Χριστό και με τη διάνοιά του βρισκόταν επάνω στη νεφέλη.

Και όταν είδε ο Ζακχαίος τον Χριστό, Τού μίλησε όπως άρμοζε: «Πρός σὲ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς μου τὸν κατοικοῦντα ἐν τῷ οὐρανῷ(:Σ’ Εσένα σήκωσα τα μάτια μου που κατοικείς στον ουρανό)»[Ψαλμ.122,1]. Είδε ο Ζακχαίος τον Κύριο και ακόμη περισσότερο δυνάμωσε η επιθυμία του· τον άγγιξε στην ψυχή και έγινε ολότελα διαφορετικός άνθρωπος· από τελώνης έγινε ζηλωτής, από άπιστος πιστός, από λύκος πρόβατο σφραγισμένο για σφαγή. Ποιος νιώθει τέτοια επιθυμία για τον πατέρα και την μητέρα του, ποιος τόσο πολύ ποτέ αγάπησε τη γυναίκα ή τα παιδιά του, όπως ο Ζακχαίος τον Κύριο, όπως φανερώνουν τα ίδια τα πράγματα; Έδωσε όλα τα υπάρχοντά του στους φτωχούς για χάρη του Χριστού και τετραπλάσια τα επέστρεψε σε όποιους συκοφάντησε. Συμπεριφορά άριστη μαθητή και δασκάλου επιείκεια και δύναμη θεϊκή· από τη θέα Του και μόνο ο Ιησούς οδηγεί στην πράξη την καλοπροαίρετη ψυχή!

Κανένα διδακτικό λόγο δεν είχε πει ο Κύριος στο Ζακχαίο, παρουσιάστηκε μόνο σε αυτόν που Τον ποθούσε και από το βάθος της καρδιάς του ανελκυόταν προς τα επάνω η δύναμη της πίστεως. Κάτι παρόμοιο έγινε και στην αιμορροούσα· ήρθε κοντά στον Κύριο και ζητούσε να τη θεραπεύσει, μα δεν περίμενε να Του αγγίξει το χέρι, αλλά αφού πλησίασε, Του αγγίζει κρυφά με πίστη την άκρη απ’ τα ρούχα Του· και της θεραπείας τη δύναμη σαν σφουγγάρι με το γεμάτη πίστη άγγιγμά της την τράβηξε.

Και ο μεν Ζακχαίος ενεργούσε ασυναίσθητα και κινούμενος από ζήλο θεϊκό και από πνευματικό έρωτα φλεγόμενος, ανέβαινε στη μουριά· ο Κύριος όμως βλέποντας με τους θεϊκούς οφθαλμούς Του τον μυστικό θησαυρό της ψυχής του καλοπροαίρετου Ζακχαίου, του λέει: «Κατέβα· Γνώρισα την ψυχή σου, γνώρισα τον όσιο έρωτά σου· Κατέβα. Θυμήσου ότι και ο Αδάμ όταν ένιωσε τη γυμνότητά του, κρύφτηκε πίσω από τη συκιά· και εσύ που θέλεις να σωθείς, μην τρέχεις πάνω στη συκομουριά. Πρέπει να την ξηράνω αυτή τη μουριά και να φυτέψω άλλη, τον σταυρό. Εκείνος είναι το ευλογημένο δέντρο και σε αυτό να οδηγείς τα βήματα της ψυχής σου. Από αυτό ακοντίζεσαι αμέσως στον ουρανό· ενώ σε τούτου του δέντρου τα φύλλα και το φίδι περιπλέκεται, και σε αυτό κρύβεται και σε αυτήν κλώσησε τα μικρά του. Κατέβα γρήγορα, προτού αρχίσει να ψιθυρίζει στην ψυχή σου, όπως και στην Εύα που την έπεισε να δοκιμάσει τη γλυκιά ηδονή. Κατέβα γρήγορα. Όσο στέκομαι εγώ, κατέβα απ’ αυτή· όταν εγώ βλέπω τον όφι, εκείνος φιμώνεται. Κατέβα γρήγορα, δε θέλω να σ’ αφήσω πάνω στη συκομουριά, δε θέλω να χαθείς. Δικό μου πρόβατο είσαι, σ’ Εμένα έτρεξες. Κατέβα γρήγορα και περίμενέ με στο σπίτι σου. Πρέπει να έρθω εγώ να ξεκουραστώ εκεί. Όπου υπάρχει πίστη, εκεί αναπαύομαι. Όπου υπάρχει αγάπη, εκεί πηγαίνω. Ξέρω τι θα κάμεις σε λίγο· ξέρω ότι θα δώσεις όλα τα υπάρχοντά σου στους φτωχούς και πρώτα ότι θα επιστρέψεις το τετραπλάσιο σ’ όσους συκοφάντησες. Σε τέτοιους ανθρώπους με ευχαρίστηση φιλοξενούμαι».

Και ο Ζακχαίος έσπευσε να κατεβεί και πήγε στο σπίτι του και υποδέχτηκε τον Ιησού. Και γεμάτος χαρά, είπε αφού στάθηκε –ούτε περπατώντας, ούτε καθισμένος, αλλά αφού στάθηκε,για να δείξει την αμετάθετη απόφαση της ψυχής του· και αφού στάθηκε, μίλησε, όταν με θερμή ψυχή και αμεταμέλητη απόφαση, αποδυόταν στον αγώνα· ήξερε πού σπέρνει και πού επρόκειτο να θερίσει και είπε· «Ιδού, Κύριε, τα μισά από τα υπάρχοντά μου τα δίνω ελεημοσύνη στους φτωχούς, κι αν τυχόν ως τελώνης μεταχειρίστηκα συκοφαντίες, ψεύτικες καταγγελίες και αναφορές για να αδικήσω κάποιον σε κάτι, του το γυρίζω πίσω τετραπλάσιο».

Ω εξομολόγηση καθαρή, που προέρχεται από καρδιά καθαρή. Εξομολόγηση ανεπαίσχυντη, που παρίσταται μπροστά στην ανεπαίσχυντη δόξα του Θεού, εξομολόγηση που αποπνέει πίστη και ανθοφορεί δικαιοσύνη. Αυτής της δικαιοσύνης ας μας καταξιώσει ο των όλων Θεός, με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

μετάφραση και ηλεκτρονική επιμέλεια κειμένου:

Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Zacchaeum%20publicanum.pdf

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• http://www.greeklanguage.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell- scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ[:Λουκ.19,1-10]

Ο ΑΓΙΟΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΖΑΚΧΑΙΟ

«Καὶ εἰσελθὼν διήρχετο τὴν Ἱεριχώ·καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι καλούμενος Ζακχαῖος καὶ αὐτὸς ἦν ἀρχιτελώνης, καὶ οὗτος ἦν πλούσιος, καὶ ἐζήτει ἰδεῖν τὸν Ἰησοῦν τίς ἐστι, καὶ οὐκ ἠδύνατο ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ὅτι τῇ ἡλικίᾳ μικρὸς ἦν. καὶ προδραμὼν ἔμπροσθεν ἀνέβη ἐπὶ συκομορέαν, ἵνα ἴδῃ αὐτόν, ὅτι ἐκείνης ἤμελλε διέρχεσθαι (:Έπειτα από λίγο ο Ιησούς μπήκε στην Ιεριχώ, και περνούσε μέσα από την πόλη. Εκεί υπήρχε ένας άνθρωπος που ονομαζόταν Ζακχαίος. Αυτός ήταν αρχιτελώνης και πολύ πλούσιος. Και προσπαθούσε να δει τον Ιησού ποιος είναι, αλλά δεν μπορούσε·διότι υπήρχε μεγάλη συρροή λαού, και αυτός ήταν κοντός στο ανάστημα και σκεπαζόταν από το πλήθος. Έτρεξε λοιπόν μπροστά από το πλήθος που συνόδευε τον Ιησού και ανέβηκε σαν να ήταν μικρό παιδί σε μία συκομουριά για να Τον δει, διότι από τον δρόμο εκείνο, στον οποίο βρισκόταν το δέντρο αυτό, θα περνούσε ο Ιησούς)»[Λουκ.19,1-4].

Ο Ζακχαίος ήταν αρχιτελώνης με πάρα πολύ μεγάλη ροπή προς τη φιλαργυρία, και σκοπός του ήταν να εισπράττει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα · με αυτό άλλωστε ασχολούνταν οι τελώνες· και αυτήν την πλεονεξία ο Παύλος την ονομάζει «ειδωλολατρία», επειδή προφανώς ταιριάζει μόνο σε αυτούς που δεν γνωρίζουν τον Θεό[Κολ. 3,5 :«Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία δι’ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας»(:Νεκρώστε λοιπόν τα μέλη σας που επιθυμούν τις γήινες απολαύσεις και ηδονές. Νεκρώστε την πορνεία, την ακαθαρσία, κάθε πάθος και υποδούλωση στο κακό, κάθε κακή επιθυμία και την πλεονεξία, η οποία είναι λατρεία στο είδωλο του χρήματος)» · επίσης, Εφ. 5,5: « Τοῦτο γάρ ἐστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅς ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ(:Φυλαχθείτε από όλα αυτά, διότι πρέπει να ξέρετε καλά το εξής, ότι κάθε πόρνος ή ακάθαρτος ή πλεονέκτης, ο οποίος ουσιαστικά είναι ειδωλολάτρης, αφού η λατρεία του χρήματος, απορροφά ολόκληρη την καρδιά του, δεν έχει κανένα δικαίωμα κληρονομιάς στη βασιλεία του Χριστού και Θεού)».

Γι’ αυτό, και πολύ εύλογα, επειδή οι τελώνες είχαν περιβληθεί στην όψη και τη συμπεριφορά τους με μεγάλη αναίδεια, ο Κύριος τούς είχε συμπεριλάβει στην ίδια κατηγορία μαζί με τις πόρνες, λέγοντας τα εξής στους διδασκάλους των Ιουδαίων: «ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ(:Αληθινά σας λέω ότι οι τελώνες και οι πόρνες, οι οποίες στην αρχή έδειξαν απείθεια στο νόμο του Θεού, πηγαίνουν πριν από σας τους Φαρισαίους και γραμματείς στη βασιλεία του Θεού· διότι εσείς με λόγια μόνο δείξατε υπακοή στο Θεό, στην πραγματικότητα όμως υπήρξατε απειθείς και άπιστοι)»[ Ματθ. 21,31].

Πλην όμως ο Ζακχαίος δεν έμεινε σε αυτά, αλλά κρίθηκε άξιος της ευσπλαχνίας από τον Χριστό· γιατί Αυτός είναι Εκείνος που καλεί κοντά Του αυτούς που βρίσκονται μακριά, και φωτίζει αυτούς που είναι σκοτισμένοι. Εμπρός λοιπόν να δούμε ποιος υπήρξε ο δρόμος της επιστροφής για τον Ζακχαίο. Επιθύμησε να δει τον Ιησού, γιατί βλάστησε μέσα του σπόρος σωτηρίας. Αυτό το είδε ο Χριστός με τα θεϊκά Του μάτια και σηκώνοντας το βλέμμα Του, τον είδε και με τα ανθρώπινα μάτια· και επειδή σκοπός Του ήταν να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, προσφέρει την αγαθότητα και, ενθαρρύνοντάς τον, του λέγει: «Ζακχαῖε, σπεύσας κατάβηθι(: Ζακχαίε, κατέβα γρήγορα)»[Λουκ. 19,5]· επειδή προσπαθούσε να δει τον Ιησού, και τον εμπόδιζε το πλήθος, όχι τόσο πολύ των ανθρώπων, όσο των αμαρτιών του. Αλλά ήταν και μικρός στο ανάστημα, όχι μόνο το σωματικό, αλλά και το πνευματικό· και δεν θα μπορούσε να Τον δει με άλλο τρόπο, αν δεν ανέβαινε σε κάποιο ύψος από το έδαφος της γης και δεν ανέβαινε στη συκομουριά, μπροστά από την οποία επρόκειτο να περάσει ο Χριστός.

Ο λόγος βέβαια έχει και αλληγορική σημασία: δεν μπορεί δηλαδή κανείς με άλλον τρόπο να δει τον Χριστό και να πιστέψει σε Αυτόν, παρά μόνο εάν ανεβεί στη συκομουριά, καταδικάζοντας ως ανόητα τα γήινα μέλη του, δηλαδή την πορνεία, την ακαθαρσία και καθετί που τα ακολουθεί. «Επρόκειτο», λέγει, «ο Χριστός να περάσει μπροστά από τη συκομουριά»: αφού δηλαδή εφάρμοσε τον τρόπο ζωής που όριζε ο μωσαϊκός νόμος, πράγμα το οποίο συμβολίζει η «συκιά», προτίμησε τα «μούρα», όσα δηλαδή ο κόσμος θεωρεί ανόητες επιλογές, δηλαδή τον σταυρό και τον θάνατο. Και καθένας που σηκώνει τον σταυρό του και ακολουθεί τον τρόπο ζωής του Χριστού σώζεται, εφόσον εφαρμόζει με σύνεση τον νόμο του Θεού, ο οποίος είναι μια συκιά που δεν κάνει άνοστα σύκα, αλλά εύγευστα μούρα · γιατί στους Ιουδαίους φαίνεται μωρία η κρυμμένη στους πιστούς πνευματική εργασία, όσον αφορά την αποκοπή της κακίας και την αποχή από κάθε κακή πράξη, χωρίς όμως να κάνουν αισθητά την περιτομή στο δέρμα τους και χωρίς να τηρούν την αργία του Σαββάτου.

Κατάλαβε λοιπόν ο Ιησούς ότι αυτός ήταν έτοιμος προς υπακοή και θερμός στην πίστη και έτοιμος εύκολα να μετανοήσει από την κακία και να στραφεί προς την αρετή· και αυτός «σπεύσας κατέβη, καὶ ὑπεδέξατο αὐτὸν χαίρων(:τότε ο Ζακχαίος κατέβηκε γρήγορα και Τον υποδέχθηκε στο σπίτι του με χαρά)»[Λουκ.19,6] όχι μόνο επειδή Τον είδε όπως επιδίωκε, αλλά και επειδή κλήθηκε από Αυτόν με το όνομά του, και Τον υποδέχθηκε στο ίδιο του το σπίτι, κάτι που δεν θα το περίμενε ποτέ.

«Ζακχαῖε, σπεύσας κατάβηθι· σήμερον γὰρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι(:Ζακχαίε, κατέβα γρήγορα, διότι σήμερα πρέπει να μείνω στο σπίτι σου, σύμφωνα με τη θεία βουλή που προετοιμάζει η σωτηρία σου)»[Λουκά 19,5].

Ήταν θεϊκή πρόγνωση αυτή, ήξερε καλά αυτό που επρόκειτο να συμβεί· είδε ότι η ψυχή του ανθρώπου ήταν πανέτοιμη να κλίνει στο να επιλέξει να ζήσει με τρόπο άγιο, και την μετέστρεψε στην ευσέβεια· «ὑπεδέξατο», λέει, «αὐτὸν χαίρων(:Τον υποδέχτηκε στο σπίτι του με χαρά)», επειδή έτυχε τιμής που δεν την περίμενε. Αλλά ίσως θα μπορούσε κάποιος να πει στον Σωτήρα όλων μας Χριστό: « Μπαίνεις στην αυλή του Ζακχαίου που είναι αρχηγός των τελωνών και ο οποίος δεν απέβαλε ακόμα τη συνήθεια της φιλοκέρδειας;». «Ναι», λέγει· «Το γνωρίζω αυτό, αφού από τη φύση μου είμαι Θεός και παρακολουθώ τις πορείες του καθενός επάνω στη γη, και επιπλέον γνωρίζω αυτά που θα συμβούν. Τον κάλεσα για μετάνοια, επειδή είναι πρόθυμος γι’ αυτό».

«Καὶ ἰδόντες πάντες διεγόγγυζον λέγοντες ὅτι παρὰ ἁμαρτωλῷ ἀνδρὶ εἰσῆλθε καταλῦσαι. σταθεὶς δὲ Ζακχαῖος εἶπε πρὸς τὸν Κύριον· ἰδοὺ τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα, ἀποδίδωμι τετραπλοῦν (:Όλοι όμως, όταν είδαν ότι ο Ιησούς προτίμησε το σπίτι του Ζακχαίου, μουρμούριζαν μεταξύ τους με αγανάκτηση και σχολίαζαν περιφρονητικά τον Ιησού λέγοντας ότι μπήκε να μείνει και να αναπαυθεί στο σπίτι ενός αμαρτωλού ανθρώπου. Ο Ζακχαίος όμως στάθηκε μπροστά στον Κύριο και του είπε: ‘’Ιδού, Κύριε, τα μισά από τα υπάρχοντά μου τα δίνω ελεημοσύνη στους φτωχούς, κι αν τυχόν ως τελώνης μεταχειρίστηκα συκοφαντίες, ψεύτικες καταγγελίες και αναφορές για να αδικήσω κάποιον σε κάτι, του το γυρίζω πίσω τετραπλάσιο’’)» [Λουκ. 19,7-8].

Βλέπεις πως ο προϊστάμενος των τελωνών, ο φιλάργυρος, έγινε αμέσως ελεήμονας και ένθερμος υποστηρικτής της φιλοπτωχίας, υποσχόμενος ότι θα μοιράσει τον πλούτο του στους φτωχούς, και απολογούμενος στους αδικημένους, σύμφωνα με τον νόμο ο οποίος διέτασσε να δίνουν τέσσερα πρόβατα αντί ενός, σύμφωνα με την απόφαση του Δαβίδ, για εκείνον ο οποίος έχει λεχθεί ότι έκλεψε την προβατίνα του φτωχού· διότι λέγει: «καὶ τὴν ἀμνάδα ἀποτίσει ἑπταπλασίονα, ἀνθ᾿ ὧν ὅτι ἐποίησε τὸ ῥῆμα τοῦτο καὶ περὶ οὗ οὐκ ἐφείσατο(: και θα επιστρέψει σε εκείνον που αδικήθηκε επτά προβατίνες, διότι έκανε την κακή αυτήν πράξη, δεν λυπήθηκε δηλαδή τον φτωχό ιδιοκτήτη της μιας προβατίνας)»[Β΄Βασ. 12,6].

«Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο , καθότι καὶ αὐτὸς υἱὸς Ἀβραάμ ἐστιν. ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπολωλός(:Σήμερα με την επίσκεψή μου στο σπίτι αυτό ήλθε η σωτηρία τόσο στον οικοδεσπότη, όσο και στους δικούς του. Και έπρεπε να σωθεί και ο αρχιτελώνης αυτός, διότι κι αυτός είναι γιος και απόγονος του Αβραάμ, όπως κι εσείς που διαμαρτύρεστε. Και σε αυτόν λοιπόν έδωσε ο Θεός την υπόσχεση της σωτηρίας. Έπρεπε λοιπόν να συντελέσω στη σωτηρία αυτή του Ζακχαίου, διότι ο υιός του ανθρώπου ήλθε από τον ουρανό στη γη για ν’ αναζητήσει και να σώσει όλη την ανθρωπότητα, που σαν χαμένο πρόβατο κινδύνευε να πεθάνει μέσα στην αμαρτία)»[Λουκ.19,9-10].

Όπου δηλαδή μπαίνει ο Χριστός, εκεί οπωσδήποτε υπάρχει και σωτηρία. Όχι με αναβολές, ούτε με υποσχέσεις, αλλά σήμερα ο Χριστός προσφέρει στον Ζακχαίο τη σωτηρία, γιατί και αυτός πραγματοποίησε αμέσως εκείνο που υποσχέθηκε. Γιατί δεν είπε: «Θα δώσω στο μέλλον τα μισά μου υπάρχοντα για ελεημοσύνη στους φτωχούς, και σε εκείνους που αδίκησα, θα τους επιστρέψω στο μέλλον τα τετραπλάσια», γιατί άκουσε τον Σολομώντα που λέγει: «Μὴ εἴπῃς· ἐπανελθὼν ἐπάνηκε, αὔριον δώσω, δυνατοῦ σου ὄντος εὖ ποιεῖν· οὐ γὰρ οἶδας τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα (:Ποτέ να μην του πεις του φτωχού: “ξαναέλα αύριο να σου δώσω”, εφόσον μπορείς να κάμεις το καλό αμέσως· διότι δεν γνωρίζεις τι θα παρουσιάσει για εσένα και για εκείνον η αυριανή ημέρα)»[Παρ.3,28], αλλά είπε: «Ἰδοὺ τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα, ἀποδίδωμι τετραπλοῦν(:Ιδού (σήμερα) δίνω τα μισά μου υπάρχοντα στους φτωχούς, Κύριε, και αν τυχόν, σαν τελώνης που είμαι, αδίκησα με ψευδείς μαρτυρίες κάποιον και εισέπραξα περισσότερα, του τα επιστρέφω αμέσως τετραπλάσια)»[Λουκ.19, 9-10].

Γι΄ αυτό και ο Χριστός λέγει: «Σήμερα δίνεις, σήμερα σε σένα και η σωτηρία». Έπρεπε λοιπόν οι Ιουδαίοι να αισθάνονταν χαρά για τον Ζακχαίο που είχε σωθεί με τρόπο πέρα από κάθε προσδοκία, γιατί και αυτός συμπεριλαμβανόταν στα τέκνα του Αβραάμ, στα οποία ο Θεός υποσχέθηκε μέσω προφητών αγίων τη λύτρωση μέσω του Χριστού.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• Αγίου Κυρίλλου αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, Ἐξήγησις ὑπομνηματική εἰς τό κατά Λουκάν Εὐαγγέλιον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ερευνητικό έργο «Οι δρόμοι της πίστης: Ψηφιακή Πατρολογία»

(https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/09/commentarii-in-lucam_.pdf,

σελ. 138)

• Κυρίλλου Αλεξανδρείας Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2005, «Υπόμνημα εις το κατά Λουκάν Β΄», σελ. 163-165.

• Παν. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, εκδ. Ο Σωτήρ, Αθήνα 1997

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ [:Λουκ. 19,1-10]

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΛΩΝΗ ΖΑΚΧΑΙΟΥ

Για προηγούμενες ομιλίες πνευματικού περιεχομένου που απευθύναμε προς τη δική σας αγάπη πήραμε αφορμή από όσα εξιστορεί ο ευαγγελιστής Λουκάς σχετικά με τη θεραπεία ανθρώπων που ήταν ως προς το σώμα λεπροί και τυφλοί. Σήμερα, ωστόσο, ως θέμα της ομιλίας μας θα έχουμε τον κάτοικο της Ιεριχούς Ζακχαίο, που ήταν τυφλός ως προς την ψυχή και την ανάβλεψή του ως προς αυτήν .

Μεγάλο επίσης είναι και το θαύμα που διενεργήθηκε σε αυτόν και καθόλου μικρότερο από όσα επιτελέστηκαν σε εκείνους. Διότι και αυτός είχε στο σκοτάδι τους εσωτερικούς οφθαλμούς της καρδιάς, όπως ο τυφλός εκείνος (της Ιεριχούς) είχε στο σκοτάδι τους οφθαλμούς που εξωτερικά είχε στο πρόσωπό του· διότι ούτε αυτός δεν μπορούσε, σύμφωνα με όσα μας ιστορεί ο ευαγγελιστής Λουκάς, να δει τον Ιησού, και απαλλάχθηκε και αυτός από το πνευματικό του σκοτάδι, με μόνο τον λόγο Εκείνου που και στην αρχή του κόσμου με μόνο τον λόγο Του δημιούργησε το φως και καταύγασε όλη την αισθητή κτίση. Όπως δηλαδή τότε, πριν να πει ο Θεός: «Γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς(:ας γίνει φως, και έγινε φως)»[Γέν.1,3], υπήρχε βαθύ σκοτάδι επάνω από την άβυσσο, έτσι και τώρα, πριν να πει προς τον Ζακχαίο ότι «σήμερον γὰρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι (:σήμερα πρέπει να μείνω στο σπίτι σου)»[Λουκ.19,5], το φοβερό σκοτάδι της φιλαργυρίας ήταν καθισμένο επάνω στην ψυχή αυτού του ανθρώπου, ενώ η διάνοιά του ήταν οπωσδήποτε παραχωμένη μαζί με τον χρυσό σε σκοτεινούς τόπους, όπου θησαυρίζεται από τους φιλάργυρους ο χρυσός και ο άργυρος· «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν(:διότι εκεί όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας)»[Ματθ.6,21 και Λουκ.12,34], λέγει ο Κύριος.

Ας δούμε λοιπόν πρώτα όσα αναφέρει η διήγηση του ευαγγελίου σχετικά με αυτόν. «Καὶ εἰσελθὼν διήρχετο τὴν Ἱεριχώ(:έπειτα από λίγο ο Ιησούς μπήκε στην Ιεριχώ, και περνούσε μέσα από την πόλη)». Τι είχε προηγηθεί; Αφού πρώτα καθάρισε τους λεπρούς από την αρρώστιά τους, αφού έδωσε φως στους τυφλούς, αφού με τη φήμη που απέκτησε μέσω των θαυματουργικών θεραπειών που επιτέλεσε σε τέτοιους ασθενείς ανθρώπους, μαζί με πολλούς άλλους προσείλκυσε και τον Ζακχαίο στον πόθο για να Τον δει. «Αφού λοιπόν μπήκε μέσα στην Ιεριχώ ο Ιησούς, περνούσε μέσα από την πόλη»· και όχι βέβαια μόνο την Ιεριχώ, αλλά και την Ιουδαία διερχόταν ο Κύριος, και τη Γαλιλαία και γενικώς τη γη· διότι δεν ήλθε εδώ για να παραμείνει σωματικώς, αν και έλαβε σώμα σαν το δικό μας για να σώσει εμάς, όπως ευδόκησε, αλλά και για να διέλθει και να ανεβεί προς τον ουρανό από όπου κατήλθε, ανεβάζοντας μαζί και το δικό μας φύραμα και τοποθετώντας το επάνω από κάθε αρχή και εξουσία· αλλά και κατά τον καιρό της διδασκαλίας Του διερχόταν περιοδεύοντας όλο τον τόπο της Παλαιστίνης.

Όπως δηλαδή στην αρχή της Δημιουργίας συνήγαγε σε ένα δίσκο όλο το φως της ημέρας και κατέστησε βασιλιά της τον ήλιο, δεν τον άφησε όμως να στέκεται ακίνητος, αλλά τον έχει κάνει να περιπολεί· έτσι, συνάπτοντας το πλήρωμα της θεότητας με το σώμα και υποδεικνύοντας τον εαυτό Του ως βασιλέα του παντός πραγματικά επίγειο και επουράνιο, ορατό και αόρατο, με αρχή και αιώνιο, δεν δέχθηκε να κάθεται επάνω σε ένα τόπο, αλλά ευδόκησε να περιέρχεται έως ότου απεργασθεί σωτηρία μόνιμη και αδιάκοπη στο μέσο της γης, καθώς προανήγγειλε ο Δαβίδ λέγοντας: «Ὁ δὲ Θεὸς βασιλεὺς ἡμῶν πρὸ αἰώνων, εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέσῳ τῆς γῆς(:Και όμως, παρόλο που μας εγκατέλειψε ο Θεός, Αυτός είναι ο προαιώνιος βασιλιάς μας. Αυτός εργάστηκε με θαύματα τη σωτηρία μας ολοφάνερα πάνω στη γη, ώστε να γίνει ξακουστή σε όλο τον κόσμο)»[Ψαλμ.73,12]· διότι αυτήν την σωτηρία επιτέλεσε ο Κύριος περιερχόμενος από τόπο σε τόπο. Επειδή λοιπόν ο ήλιος δεν περιπολεί γενικά όλον τον ουρανό, αλλά το μεσαίο μέρος του ζωδιακού άξονα, έτσι λοιπόν και «ο Ήλιος της δικαιοσύνης» Χριστός[βλ.Μαλαχ.4,1: «Καὶ ἀνατελεῖ ὑμῖν τοῖς φοβουμένοις τὸ ὄνομά μου ἥλιος δικαιοσύνης καὶ ἴασις ἐν ταῖς πτέρυξιν αὐτοῦ(:Για σας όμως, οι οποίοι ευλαβείστε το Όνομά μου, θα ανατείλει ο Ήλιος της δικαιοσύνης και στις ακτίνες Του, που απλώνονται σαν πτέρυγες, θα υπάρχει θεραπεία και θα εξέλθετε χαρούμενοι και θα σκιρτήσετε σαν τα μοσχάρια, τα οποία αφέθηκαν ελεύθερα από τους δεσμούς τους)»], περιερχόμενος σε όση έκταση χρειαζόταν το μέσο της κατοικούμενης από τις ζωντανές υπάρξεις, διερχόταν τα μέρη Του, και έτσι αφού εισήλθε, διερχόταν την Ιεριχώ.

Λέγει ο ιερός Ευαγγελιστής: «Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι καλούμενος Ζακχαῖος, καὶ αὐτὸς ἦν ἀρχιτελώνης, καὶ οὗτος ἦν πλούσιος, καὶ ἐζήτει ἰδεῖν τὸν Ἰησοῦν τίς ἐστι, καὶ οὐκ ἠδύνατο ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ὅτι τῇ ἡλικίᾳ μικρὸς ἦν(:Εκεί υπήρχε ένας άνθρωπος που ονομαζόταν Ζακχαίος. Αυτός ήταν αρχιτελώνης και πολύ πλούσιος. Και προσπαθούσε να δει τον Ιησού ποιος είναι, αλλά δεν μπορούσε. Διότι υπήρχε μεγάλη συρροή λαού, και αυτός ήταν κοντός στο ανάστημα και σκεπαζόταν από το πλήθος)»[Λουκ.9,2-3]. Και όχι μόνο ήταν μικρόσωμος, αλλά βρισκόταν και μακριά από τον Ιησού• διότι αν πλησίαζε, έστω και μικρόσωμος, δεν θα δυσκολευόταν να Τον δει. Εγώ μάλιστα νομίζω ότι αυτός και ελκυόταν και ανακοπτόταν με άρρητο τρόπο από τη θεία δύναμη του Ιησού· ελκυόταν δηλαδή, επειδή είχε τρόπο χρηστό και ψυχή κατάλληλη για την καλλιέργεια της αρετής, γι’ αυτό κι επιθυμούσε κι επιχειρούσε να δει τον Ιησού· παρεμποδιζόταν όμως ταυτόχρονα και από τη θεία δύναμη, διότι αιχμαλωτίσθηκε από όσα είναι αντίθετα με όσα ορίζει ο Χριστός να πολιτευόμαστε στη ζωή μας, δηλαδή από την εξάσκηση του αισχροκερδούς επαγγέλματος του τελώνη και τον πλούτο.

Αυτά νομίζω υποδεικνύοντας και ο ευαγγελιστής στους συνετούς με λίγα λόγια, εφόσον μεν ο Ζακχαίος ήταν θαυμάσιος στους τρόπους, είπε γι’ αυτόν: «Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι καλούμενος Ζακχαῖος (:Εκεί υπήρχε ένας άνθρωπος που ονομαζόταν Ζακχαίος)», εφόσον όμως ήταν πιασμένος στους βρόχους της κακίας, πρόσθεσε «καὶ αὐτὸς ἦν ἀρχιτελώνης, καὶ οὗτος ἦν πλούσιος (:και αυτός ήταν αρχιτελώνης, και αυτός ήταν βέβαια πλούσιος)». Πραγματικά, από τη μία πλευρά η φράση: «Εκεί υπήρχε ένας άνθρωπος» λέγεται στις περιπτώσεις των αξιόλογων ανθρώπων που δεν ανήκουν στους πολλούς. Και προς αυτό τείνει η αναφορά του ονόματος του ανδρός· διότι δεν ήταν από εκείνους, για τους οποίους λέγει ο Δαβίδ: «Οὐ μὴ μνησθῶ τῶν ὀνομάτων αὐτῶν διὰ χειλέων μου(:Τα ονόματα των ασεβών αυτών ανθρώπων αλλά και των μισητών θεών τους, δε θα τα θυμηθώ ποτέ και ούτε θα τα αναφέρω με τα χείλη μου)»[Ψαλμ.15,4].

Το ότι όμως ο ευαγγελιστής έδωσε μαρτυρία ότι δεν ήταν μονάχα ένας απλός τελώνης, αλλά και αρχιτελώνης και γι’ αυτό πλούσιος, έδειξε ότι αυτός ξεχώριζε πάρα πολύ για την κακία του. Αλλά επειδή ο Ζακχαίος, ως μικρόσωμος και απομακρυσμένος από εκεί που βρισκόταν ο Ιησούς, δεν μπορούσε να Τον δει, λέγει ο ευαγγελιστής ότι «καὶ προδραμὼν ἔμπροσθεν ἀνέβη ἐπὶ συκομορέαν, ἵνα ἴδῃ αὐτόν, ὅτι ἐκείνης ἤμελλε διέρχεσθαι(:και έτρεξε λοιπόν μπροστά από το πλήθος που συνόδευε τον Ιησού και ανέβηκε σαν να ήταν μικρό παιδί σε μία συκομουριά για να Τον δει, διότι από το δρόμο εκείνο στον οποίο βρισκόταν το δέντρο αυτό θα περνούσε ο Ιησούς)»[Λουκ. 19,4]. Παρατήρησε την σφοδρότητα του πόθου και αναλογίσου από αυτό ποιος ήταν ο τρόπος του. Όταν δηλαδή δεν μπόρεσε να διασπάσει τον όχλο, δεν απογοητεύθηκε, αλλά περισσότερο προσέτρεξε και δεν απομακρύνθηκε από τον πόθο, αλλά από τον όχλο· και αφού προπορεύθηκε, ανέβηκε σε μία συκομορέα που ήταν φυτεμένη κοντά στο δρόμο, για να δει από εκεί τον Ποθούμενο.

Και εκείνος έκανε αυτές τις ενέργειες με σαφή συγχρόνως και φιλόθεο τρόπο, με κεντρίσματα πόθου πληττόμενος και προτρέχοντας στην οδό, με φτερά πόθου ανυψούμενος και ανεβαίνοντας στο δένδρο. Και τι έκανε ο Ιησούς, η Ενυπόστατη σοφία του ανάρχου Πατρός, Αυτός που λέγει μέσω του Σολομώντος: «Ἐγὼ τοὺς ἐμὲ φιλοῦντας ἀγαπῶ, οἱ δὲ ἐμὲ ζητοῦντες εὑρήσουσι χάριν(: Εγώ αγαπώ όσους με αγαπούν· και όσοι με αγαπούν, με βρίσκουν. Και έτσι αποκτούν χάρη εκ μέρους του Θεού και δόξα εκ μέρους των ανθρώπων)»[Παροιμ.8,17]· «ὅτι τοὺς ἀξίους αὐτῆς αὕτη περιέρχεται ζητοῦσα καὶ ἐν ταῖς τρίβοις φαντάζεται αὐτοῖς εὐμενῶς καὶ ἐν πάσῃ ἐπινοίᾳ ὑπαντᾷ αὐτοῖς(:επειδή η ίδια η σοφία του Θεού περιέρχεται εδώ και εκεί και αναζητεί τους αξίους της. Ολόλαμπρη και ευμενής παρουσιάζεται στους δρόμους της ζωής τους, και σε κάθε σκέψη τους τούς βοηθάει πάντοτε)»[Σοφ.Σολ.6,16];