Κυριακή της Σαμαρείτιδος (2/6/2024) και Πατερικά Κείμενα

Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ

Πράξεις των Αποστόλων, κεφ.ΙΑ΄, εδάφια 19-30

¹⁹ Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ ᾿Αντιοχείας, μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον ᾿Ιουδαίοις. ²⁰ ῏Ησαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι, οἵτινες εἰσελθόντες εἰς ᾿Αντιόχειαν ἐλάλουν πρὸς τοὺς ῾Ελληνιστάς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν. ²¹ Καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου μετ᾿ αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον. ²² ᾿Ηκούσθη δὲ ὁ λόγος εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν ῾Ιεροσολύμοις περὶ αὐτῶν, καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθεῖν ἕως ᾿Αντιοχείας·²³ ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐχάρη, καὶ παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ, ²⁴ ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου καὶ πίστεως καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ Κυρίῳ. ²⁵ Ἐξῆλθε δὲ εἰς Ταρσὸν ὁ Βαρνάβας ἀναζητῆσαι Σαῦλον, καὶ εὑρὼν αὐτὸν ἤγαγεν αὐτὸν εἰς ᾿Αντιόχειαν.²⁶ Ἐγένετο δὲ αὐτοὺς ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς.²⁷ ᾿Εν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ ῾Ιεροσολύμων προφῆται εἰς ᾿Αντιόχειαν·²⁸ ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόματι ῎Αγαβος ἐσήμανε διὰ τοῦ Πνεύματος λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾿ ὅλην τὴν οἰκουμένην· ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος. ²⁹Τῶν δὲ μαθητῶν καθὼς ηὐπορεῖτό τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ ᾿Ιουδαίᾳ ἀδελφοῖς· ³⁰ ὃ καὶ ἐποίησαν ἀποστείλαντες πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους διὰ χειρὸς Βαρνάβα καὶ Σαύλου.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

¹⁹ Αλλά προτού συμβούν αυτά με τον Κορνήλιο, στους Χριστιανούς των Ιεροσολύμων επικρατούσε η προκατάληψη ότι οι εθνικοί δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους Ιουδαίους στη σωτηρία που χαρίζει ο Ιησούς Χριστός. Εκείνοι λοιπόν που είχαν φύγει από τα Ιεροσόλυμα και είχαν διασκορπιστεί λόγω του διωγμού που είχε γίνει εξαιτίας του Στεφάνου, έφθασαν μέχρι τη Φοινίκη και την Κύπρο και την Αντιόχεια. Και σε κανέναν άλλο δεν κήρυτταν τον λόγο του Θεού παρά μόνο στους Ιουδαίους. ²⁰ Μερικοί μάλιστα απ’ αυτούς ήταν βέβαια Ιουδαίοι στην καταγωγή, αλλά είχαν γεννηθεί άλλοι στην Κύπρο και άλλοι στην Κυρηναϊκή Λιβύη. Αυτοί, όταν ήλθαν στην Αντιόχεια, δίδασκαν τους Ιουδαίους που είχαν γεννηθεί μακριά από την Παλαιστίνη και είχαν πλέον μητρική τους γλώσσα την ελληνική, και τους κήρυτταν το Ευαγγέλιο της σωτηρίας που χαρίζει ο Ιησούς Χριστός. ²¹ Και η δύναμη του Κυρίου ήταν μαζί τους. Έτσι, με τη συνέργεια και την ενίσχυση της δυνάμεως αυτής ένας μεγάλος αριθμός απ’ αυτούς τους Ιουδαίους Ελληνιστές πίστεψε και επέστρεψε στον Κύριο.

²² Έφθασε λοιπόν η φήμη των θαυμαστών αυτών γεγονότων στα αυτιά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, και αποφάσισαν να στείλουν τον Βαρνάβα να πάει μέχρι την Αντιόχεια. ²³ Αυτός, όταν ήλθε και είδε τα έργα της χάριτος του Θεού, που φανερωνόταν από το πλήθος αυτών που είχαν πιστέψει και από τη ζωή τους, χάρηκε και προέτρεπε όλους να μένουν αφοσιωμένοι και προσηλωμένοι στον Κύριο με όλη τη διάθεση της ψυχής τους. ²⁴ Χάρηκε λοιπόν ο Βαρνάβας και στήριζε τους νέους αυτούς μαθητές, διότι ήταν άνθρωπος αγαθός και γεμάτος Πνεύμα Άγιο και πίστη. Γι’ αυτό εξάλλου και μπορούσε να στηρίζει και να παρηγορεί. Και από τη δράση αυτή του Βαρνάβα μεγάλο πλήθος λαού προστέθηκε στους πιστούς του Κυρίου. ²⁵ Ο Βαρνάβας μάλιστα πήγε και στην Ταρσό για να αναζητήσει τον Σαύλο και να τον πάρει βοηθό του στο έργο της διδασκαλίας και της ενισχύσεως του πλήθους αυτού των Χριστιανών. Και όταν τον βρήκε, τον έφερε στην Αντιόχεια.

²⁶ Εκεί λοιπόν για ένα ολόκληρο χρόνο οι δύο αυτοί απόστολοι συμμετείχαν στις συνάξεις των πιστών στην Εκκλησία και δίδαξαν πλήθος πολύ. Έτσι στην Αντιόχεια οι μαθητές του Κυρίου εξαιτίας του πλήθους τους ονομάστηκαν για πρώτη φορά «Χριστιανοί». ²⁷ Εκείνες τις ημέρες κατέβηκαν από τα Ιεροσόλυμα στην Αντιόχεια μερικοί προφήτες. ²⁸ Ένας από αυτούς, που λεγόταν Άγαβος, σηκώθηκε στη σύναξη των πιστών, και φωτισμένος από το Άγιο Πνεύμα αποκάλυψε ότι θα έπεφτε μεγάλη πείνα σε όλη την οικουμένη. Πράγματι η πείνα αυτή συνέβη όταν αυτοκράτορας ήταν ο Κλαύδιος Καίσαρ. ²⁹ Μετά λοιπόν από την προφητεία αυτή, οι μαθητές, ανάλογα με τους πόρους και τα μέσα που διέθετε ο καθένας, αποφάσισαν να στείλουν καθένας απ’ αυτούς τη συνδρομή του για να βοηθήσουν και να υπηρετήσουν τους αδελφούς που κατοικούσαν στην Ιουδαία. ³⁰ Και πραγματικά αυτό έκαναν˙ έστειλαν την εισφορά τους στους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων με τα χέρια του Βαρνάβα και του Σαύλου.

Η ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ

Κατά Ιωάννην, κεφ. Δ΄, εδάφια 5-42

⁵ Ἒρχεται οὖν εἰς πόλιν τῆς Σαμαρείας λεγομένην Συχάρ, πλησίον τοῦ χωρίου ὃ ἔδωκεν ᾿Ιακὼβ ᾿Ιωσὴφ τῷ υἱῷ αὐτοῦ· ⁶ ἦν δὲ ἐκεῖ πηγὴ τοῦ ᾿Ιακώβ. Ὁ οὖν ᾿Ιησοῦς κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ· ὥρα ἦν ὡσεὶ ἕκτη.

⁷ Ἒρχεται γυνὴ ἐκ τῆς Σαμαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ. Λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· δός μοι πιεῖν. ⁸ Οἱ γὰρ μαθηταὶ αὐτοῦ ἀπεληλύθεισαν εἰς τὴν πόλιν ἵνα τροφὰς ἀγοράσωσι. ⁹ λέγει οὖν αὐτῷ ἡ γυνὴ ἡ Σαμαρεῖτις· πῶς σὺ ᾿Ιουδαῖος ὢν παρ’ ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; Οὐ γὰρ συγχρῶνται ᾿Ιουδαῖοι Σαμαρείταις. ¹⁰ Ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· εἰ ᾔδεις τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ, καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι, δός μοι πιεῖν, σὺ ἂν ᾔτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζῶν. ¹¹ Λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Κύριε, οὔτε ἄντλημα ἔχεις, καὶ τὸ φρέαρ ἐστὶ βαθύ· πόθεν οὖν ἔχεις τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν; ¹² Μὴ σὺ μείζων εἶ τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Ιακώβ, ὃς ἔδωκεν ἡμῖν τὸ φρέαρ, καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτοῦ ἔπιε καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ καὶ τὰ θρέμματα αὐτοῦ; ¹³ Ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου διψήσει πάλιν· ¹⁴ ὃς δι’ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσῃ εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸ ὕδωρ ὃ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον.

¹⁵ Λέγει πρὸς αὐτὸν ἡ γυνή· Κύριε, δός μοι τοῦτο τὸ ὕδωρ, ἵνα μὴ διψῶ μηδὲ ἔρχωμαι ἐνθάδε ἀντλεῖν. ¹⁶ Λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ὕπαγε φώνησον τὸν ἄνδρα σου καὶ ἐλθὲ ἐνθάδε. ¹⁷ ἀπεκρίθη ἡ γυνὴ καὶ εἶπεν· οὐκ ἔχω ἄνδρα. Λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· καλῶς εἶπας ὅτι ἄνδρα οὐκ ἔχω· ¹⁸ πέντε γὰρ ἄνδρας ἔσχες, καὶ νῦν ὃν ἔχεις οὐκ ἔστι σου ἀνήρ· τοῦτο ἀληθὲς εἴρηκας. ¹⁹ Λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Κύριε, θεωρῶ ὅτι προφήτης εἶ σύ. ²⁰ Οἱ πατέρες ἡμῶν ἐν τῷ ὄρει τούτῳ προσεκύνησαν· καὶ ὑμεῖς λέγετε ὅτι ἐν ῾Ιεροσολύμοις ἐστὶν ὁ τόπος ὅπου δεῖ προσκυνεῖν. ²¹ Λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· γύναι, πίστευσόν μοι ὅτι ἔρχεται ὥρα ὅτε οὔτε ἐν τῷ ὄρει τούτῳ οὔτε ἐν ῾Ιεροσολύμοις προσκυνήσετε τῷ πατρί. ²² Ὑμεῖς προσκυνεῖτε ὃ οὐκ οἴδατε, ἡμεῖς προσκυνοῦμεν ὃ οἴδαμεν· ὅτι ἡ σωτηρία ἐκ τῶν ᾿Ιουδαίων ἐστίν. ²³ Ἀλλ’ ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταὶ προσκυνήσουσι τῷ πατρὶ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ· καὶ γὰρ ὁ πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτόν. ²⁴ Πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν. ²⁵ Λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα. ²⁶ Λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι.

²⁷ Καὶ ἐπὶ τούτῳ ἦλθον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ, καὶ ἐθαύμασαν ὅτι μετὰ γυναικὸς ἐλάλει· οὐδεὶς μέντοι εἶπε, τί ζητεῖς ἢ τί λαλεῖς μετ’ αὐτῆς; ²⁸ ᾿Αφῆκεν οὖν τὴν ὑδρίαν αὐτῆς ἡ γυνὴ καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν πόλιν, καὶ λέγει τοῖς ἀνθρώποις· ²⁹ δεῦτε ἴδετε ἄνθρωπον ὃς εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα· μήτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός; ³⁰ ἐξῆλθον οὖν ἐκ τῆς πόλεως καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτόν.

³¹ ᾿Εν δὲ τῷ μεταξὺ ἠρώτων αὐτὸν οἱ μαθηταὶ λέγοντες· ραββί, φάγε. ³² Ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· ἐγὼ βρῶσιν ἔχω φαγεῖν, ἣν ὑμεῖς οὐκ οἴδατε. ³³ ἔλεγον οὖν οἱ μαθηταὶ πρὸς ἀλλήλους· μή τις ἤνεγκεν αὐτῷ φαγεῖν; ³⁴ Λέγει αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐμὸν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με καὶ τελειώσω αὐτοῦ τὸ ἔργον. ³⁵ Οὐχ ὑμεῖς λέγετε ὅτι ἔτι τετράμηνός ἐστι καὶ ὁ θερισμὸς ἔρχεται; Ἰδοὺ λέγω ὑμῖν, ἐπάρατε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ θεάσασθε τὰς χώρας, ὅτι λευκαί εἰσι πρὸς θερισμὸν ἤδη. ³⁶ Καὶ ὁ θερίζων μισθὸν λαμβάνει καὶ συνάγει καρπὸν εἰς ζωὴν αἰώνιον, ἵνα καὶ ὁ σπείρων ὁμοῦ χαίρῃ καὶ ὁ θερίζων. ³⁷ Ἐν γὰρ τούτῳ ὁ λόγος ἐστὶν ὁ ἀληθινός, ὅτι ἄλλος ἐστὶν ὁ σπείρων καὶ ἄλλος ὁ θερίζων. ³⁸ Ἐγὼ ἀπέστειλα ὑμᾶς θερίζειν ὃ οὐχ ὑμεῖς κεκοπιάκατε· ἄλλοι κεκοπιάκασι, καὶ ὑμεῖς εἰς τὸν κόπον αὐτῶν εἰσεληλύθατε.

³⁹ ᾿Εκ δὲ τῆς πόλεως ἐκείνης πολλοὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτὸν τῶν Σαμαρειτῶν διὰ τὸν λόγον τῆς γυναικός, μαρτυρούσης ὅτι εἶπέ μοι πάντα ὅσα ἐποίησα. ⁴⁰ Ὡς οὖν ἦλθον πρὸς αὐτὸν οἱ Σαμαρεῖται, ἠρώτων αὐτὸν μεῖναι παρ’ αὐτοῖς· καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ δύο ἡμέρας. ⁴¹ Καὶ πολλῷ πλείους ἐπίστευσαν διὰ τὸν λόγον αὐτοῦ, ⁴² τῇ τε γυναικὶ ἔλεγον ὅτι οὐκέτι διὰ τὴν σὴν λαλιὰν πιστεύομεν· αὐτοὶ γὰρ ἀκηκόαμεν, καὶ οἴδαμεν ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου ὁ Χριστός.

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

⁵ Έρχεται λοιπόν σε κάποια πόλη της Σαμάρειας που λεγόταν Συχάρ, η οποία ήταν κοντά στην περιοχή που είχε δώσει ο Ιακώβ στον γιο του, τον Ιωσήφ. ⁶ Υπήρχε μάλιστα εκεί κι ένα πηγάδι που είχε ανοίξει ο Ιακώβ. Ο Ιησούς λοιπόν, όπως ήταν κουρασμένος από την πεζοπορία, καθόταν κοντά στο πηγάδι. Η ώρα ήταν περίπου έξι από την ανατολή του ηλίου, δηλαδή δώδεκα το μεσημέρι.

⁷ Έρχεται τότε μία γυναίκα που καταγόταν από τη Σαμάρεια, να βγάλει από το πηγάδι νερό. Ο Ιησούς τότε, ο οποίος πραγματικά διψούσε, της είπε: «Δώσ’ μου να πιω». ⁸ Και ζήτησε από τη γυναίκα νερό, διότι οι μαθητές Του, που θα φρόντιζαν να βγάλουν νερό από το πηγάδι, είχαν πάει στην πόλη ν’ αγοράσουν τρόφιμα. ⁹ Του λέει λοιπόν η γυναίκα η Σαμαρείτιδα: «Πώς εσύ, που είσαι Ιουδαίος, καταδέχεσαι και ζητάς να πιεις νερό από μένα, που είμαι γυναίκα Σαμαρείτιδα;». Και έκανε η γυναίκα την ερώτηση αυτή, διότι οι Ιουδαίοι μισούσαν τους Σαμαρείτες και δεν είχαν σχέσεις μαζί τους. ¹⁰ Ο Ιησούς της απάντησε: «Εάν γνώριζες τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, που δίνει ο Θεός στους ανθρώπους, και Ποιος είναι Εκείνος που σου λέει τώρα: ‘’Δώσ’ μου να πιω’’, εσύ θα Του ζητούσες, και θα σου έδινε νερό τρεχούμενο, που δεν στερεύει ποτέ. Θα σου έδινε Αυτός τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία σαν πνευματικό νερό καθαρίζει, δροσίζει, παρηγορεί και ζωοποιεί τις ψυχές, χωρίς να στερεύει ποτέ». ¹¹ Του λέει η γυναίκα: «Κύριε, ασφαλώς το νερό αυτό για το οποίο μιλάς δεν είναι από το πηγάδι αυτό· διότι ούτε αγγείο έχεις, με το οποίο θα μπορούσες να βγάλεις από εδώ νερό, αλλά και το πηγάδι είναι βαθύ. Από πού λοιπόν έχεις το τρεχούμενο και αστείρευτο νερό; ¹² Μήπως εσύ είσαι ανώτερος στην αξία και τη δύναμη από τον πατέρα μας τον Ιακώβ, που μας έδωσε ως κληρονομιά το πηγάδι αυτό και δεν ζήτησε άλλο καλύτερο νερό, αλλά απ’ αυτό ήπιε και ο ίδιος, όπως και τα παιδιά του και τα ζώα του που έτρεφε και έβοσκε;». ¹³ Της αποκρίθηκε τότε ο Ιησούς: «Βεβαίως δεν εννοώ το νερό του πηγαδιού αυτού· διότι όποιος πίνει από το νερό αυτό, θα διψάσει πάλι. ¹⁴ Εκείνος όμως που θα πιει από το νερό που θα του δώσω εγώ, δεν θα διψάσει ποτέ στον αιώνα˙ αλλά το νερό που θα του δώσω, θα μεταβληθεί μέσα του σε πηγή νερού που δεν θα στερεύει, αλλά θα αναβλύζει και θα αναπηδά και θα τρέχει πάντοτε για να του μεταγγίζει ζωή αιώνια»’.

¹⁵ Του λέει τότε η γυναίκα: «Κύριε, δώσ’ μου το νερό αυτό, για να μη διψώ και να μην υποβάλλομαι σε τόσο κόπο να έρχομαι εδώ για να βγάζω νερό από το πηγάδι». ¹⁶ Της λέει ο Ιησούς: «Εφόσον το νερό αυτό δεν το θέλεις μόνο για τον εαυτό σου, αλλά και για εκείνους με τους οποίους συζείς, πήγαινε, φώναξε τον άνδρα σου και έλα εδώ μαζί με αυτόν, ώστε κι εκείνος να δεχθεί μαζί σου τη δωρεά αυτή»’. ¹⁷ Του αποκρίθηκε τότε η γυναίκα: «Δεν έχω άνδρα». Της λέει ο Ιησούς: «Καλά είπες: ‘’Δεν έχω άνδρα’’· ¹⁸ διότι έχεις λάβει πέντε άνδρες, τον ένα ύστερα από τον άλλο. Και τώρα με αυτόν που ζεις, είσαι συνδεδεμένη κρυφά, και γι’ αυτό δεν είναι άνδρας σου. Αυτό το είπες αλήθεια».

¹⁹ Του λέει η γυναίκα: «Κύριε, καταλαβαίνω ότι εσύ είσαι προφήτης· διότι μου είπες κάποια μυστικά της ζωής μου, ενώ δεν με έχεις συναντήσει άλλη φορά, αλλά μόλις σήμερα με βλέπεις για πρώτη φορά. Σε παρακαλώ, λοιπόν, να με διαφωτίσεις πάνω στο παρακάτω σπουδαίο ζήτημα: ²⁰Οι πατέρες μας προσκύνησαν και λάτρευσαν τον Θεό στο όρος αυτό το Γαριζείν, ενώ εσείς οι Ιουδαίοι λέτε ότι στα Ιεροσόλυμα είναι ο τόπος που πρέπει να λατρεύουμε τον Θεό. Εσύ λοιπόν ως προφήτης τι λες γι’ αυτό;». ²¹ Της λέει ο Ιησούς: «Πίστεψέ με, γυναίκα, ότι γρήγορα έρχεται ο καιρός που ούτε σε αυτό το βουνό το Γαριζείν μόνο, ούτε στα Ιεροσόλυμα αποκλειστικά θα λατρεύσετε τον ουράνιο Πατέρα. ²² Εσείς οι Σαμαρείτες απορρίψατε τα βιβλία των προφητών και προσκυνάτε εκείνο για το οποίο δεν έχετε σαφή και πλήρη γνώση. Εμείς οι Ιουδαίοι προσκυνούμε εκείνο που γνωρίζουμε περισσότερο από κάθε άλλον. Απόδειξη μάλιστα γι’ αυτό είναι το ότι ο Μεσσίας που θα σώσει τον κόσμο προέρχεται από τους Ιουδαίους. Αυτούς διάλεξε ο Θεός ως λαό δικό Του και αυτοί τον γνώρισαν και τον λάτρευσαν τελειότερα από κάθε άλλον λαό. ²³ Πολύ σύντομα όμως έρχεται ώρα, και μπορώ να πω ότι η ώρα αυτή έχει ήδη έλθει, που οι πραγματικοί προσκυνητές θα προσκυνήσουν και θα λατρεύσουν τον Πατέρα πνευματικά και αληθινά˙ δηλαδή με θεοφώτιστες τις πνευματικές δυνάμεις και με λατρεία όχι τυπική και σκιώδη, αλλά πραγματική και εμπνευσμένη από πλήρη επίγνωση της αλήθειας· διότι και ο Πατήρ ζητά επίμονα τέτοιοι αληθινοί και πραγματικοί προσκυνητές να είναι εκείνοι που Τον λατρεύουν. ²⁴ Ο Θεός είναι πνεύμα, γι’ αυτό και δεν περιορίζεται σε τόπους. Και εκείνοι που Τον λατρεύουν πρέπει να Τον προσκυνούν με τις εσωτερικές τους πνευματικές δυνάμεις, με αφοσίωση της καρδιάς και του νου, αλλά και με αληθινή επίγνωση του Θεού και της λατρείας που Του αρμόζει». ²⁵ Του λέει η γυναίκα: «Γνωρίζω ότι έρχεται ο Μεσσίας, όνομα που μεταφράζεται με τη λέξη Χριστός. Όταν έλθει Eκείνος, θα μας τα διδάξει όλα». ²⁶ Της λέει ο Ιησούς: «Εγώ είμαι ο Μεσσίας, εγώ που τη στιγμή αυτή σου μιλάω»’.

²⁷ Και τη στιγμή αυτή ακριβώς ήλθαν οι μαθητές Του και απόρησαν που ο διδάσκαλος μιλούσε δημοσίως με γυναίκα, κάτι που απαγορευόταν από τις παραδόσεις των ραβίνων. Κανείς όμως δεν Του είπε: «Τι ζητάς να σου κάνει η γυναίκα αυτή, ή για ποιο θέμα μιλάς μαζί της;». ²⁸ Στο μεταξύ η γυναίκα, γεμάτη συγκίνηση ύστερα απ’ αυτά που άκουσε, άφησε τη στάμνα της στο πηγάδι και πήγε τρέχοντας στην πόλη και άρχισε να λέει στους ανθρώπους: ²⁹ «Ελάτε να δείτε έναν άνθρωπο που μου είπε όλα όσα έχω κάνει, και αυτά ακόμη τα μυστικά και προσωπικά στοιχεία της ζωής μου. Μήπως είναι αυτός ο Χριστός;». ³⁰ Βγήκαν λοιπόν από την πόλη οι Σαμαρείτες και άρχισαν να έρχονται προς Αυτόν.

³¹ Στο μεταξύ όμως, μέχρι να ειδοποιηθούν οι Σαμαρείτες και να έλθουν να συναντήσουν τον Ιησού, επειδή ο Κύριος είχε απορροφηθεί απ’ το πνευματικό Του έργο και δεν ενδιαφερόταν καθόλου για φαγητό, Τον παρακαλούσαν οι μαθητές και Του έλεγαν: «Διδάσκαλε, φάε κάτι». ³² Αυτός όμως τους είπε: «Εγώ έχω φαγητό να φάω που εσείς δεν το ξέρετε». ³³ Επειδή, λοιπόν, δεν κατάλαβαν οι μαθητές τη σημασία των λόγων αυτών του Κυρίου, έλεγαν μεταξύ τους: «Μήπως την ώρα που λείπαμε, του έφερε κανείς άλλος φαγητό κι έφαγε;». ³⁴ Τους λέει ο Ιησούς: «Δικό μου φαγητό, που με χορταίνει και με τρέφει, είναι να κάνω πάντοτε το θέλημα Εκείνου που με απέστειλε στον κόσμο και να ολοκληρώσω το έργο Του, το οποίο είναι η σωτηρία των ανθρώπων. Και το θερμό ενδιαφέρον μου για το έργο αυτό με απορρόφησε ολόκληρο τώρα που πρόκειται να έλθουν εδώ οι Σαμαρείτες, και μου έκοψε κάθε όρεξη που προέρχεται από τη φυσική πείνα. ³⁵ Δεν λέτε εσείς ότι τέσσερις μήνες μένουν ακόμη και ο θερισμός έρχεται; Στην πνευματική όμως σπορά είναι δυνατόν ο λόγος του Θεού να καρποφορήσει και σε χρονικό διάστημα πολύ πιο σύντομο. Και για να πειστείτε για το θέμα αυτό που σας λέω, σηκώστε τα μάτια σας και κοιτάξτε το πλήθος αυτό των Σαμαρειτών που έρχονται. Μοιάζουν οι ψυχές τους με χωράφια, στα οποία δεν πρόφθασε να σπαρεί ο λόγος της αλήθειας, κι όμως είναι λευκά και ώριμες πλέον, έτοιμα να θερισθούν. Έτσι και σ’ όλα τα μέρη του κόσμου οι ψυχές των ανθρώπων είναι τώρα ώριμες για να δεχθούν τη σωτηρία.³⁶ Κι εκείνος που θερίζει στον πνευματικό αυτό αγρό παίρνει μισθό, όχι μόνο διότι χαίρεται και εδώ βλέποντας την πνευματική συγκομιδή, αλλά και διότι θα ανταμειφθεί και στη μελλοντική ζωή από τον Κύριο. Επειδή λοιπόν ελκύει στη σωτηρία ψυχές αθάνατες, συναθροίζει καρπό για την αιώνια ζωή. Κι έτσι, στην πνευματική σπορά που γίνεται τώρα, χαίρομαι κι Εγώ που σπέρνω μαζί με σας που θα θερίσετε· ³⁷ διότι στη δική μας περίπτωση εφαρμόζεται η αληθινή παροιμία, ότι άλλος έσπειρε κι άλλος θερίζει. Έσπειρα εγώ και θα θερίσετε εσείς, όπως και μελλοντικά θα σπέρνετε εσείς και θα θερίζουν οι διάδοχοί σας. ³⁸ Εγώ, ο Κύριος του αγρού, σας έστειλα για να θερίζετε καρπό για τον οποίο εσείς δεν έχετε κοπιάσει για να σπαρεί. Άλλοι, δηλαδή εγώ και οι προφήτες πριν από μένα, έχουν κοπιάσει κι έχουν σπείρει, κι εσείς έχετε μπει στους κόπους και τη σπορά τους για να θερίσετε».

³⁹ Από την πόλη εκείνη Συχάρ πολλοί από τους Σαμαρείτες πίστεψαν σε Αυτόν ότι ήταν ο Μεσσίας, εξαιτίας της μαρτυρίας της γυναίκας που έλεγε «Μου είπε όλα όσα έχω κάνει, κι αυτά ακόμη τα μυστικά μου, τα οποία δεν ήξεραν ούτε εκείνοι με τους οποίους συζώ και με γνωρίζουν από πολύ καιρό». ⁴⁰ Όταν λοιπόν ήλθαν κοντά Του οι Σαμαρείτες, Τον παρακαλούσαν να μείνει για πάντα μαζί τους. Κι έμεινε εκεί δύο ημέρες. ⁴¹ Και από τη διδασκαλία που τους έκανε τις δύο ημέρες πίστεψαν πολύ περισσότεροι από εκείνους που ήλθαν στο πηγάδι και Τον παρακάλεσαν να μείνει στην πόλη τους. ⁴² Και στη γυναίκα έλεγαν ότι «Δεν πιστεύουμε πλέον για τα όσα μας είπες εσύ· διότι εμείς οι ίδιοι Τον έχουμε τώρα ακούσει και γνωρίζουμε πλέον ότι Αυτός είναι αληθινά ο Σωτήρας όλου του κόσμου, ο αναμενόμενος Μεσσίας, ο Χριστός».

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΑΣ[:Πράξ.11,19-30]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΡΝΑΒΑ  ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ

[Υπομνηματισμός των εδαφίων Πράξ. 11, 19-30]

«Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ Ἀντιοχείας, μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον Ἰουδαίοις(:Εκείνοι λοιπόν που είχαν φύγει από τα Ιεροσόλυμα και είχαν διασκορπιστεί λόγω του διωγμού που είχε γίνει εξαιτίας του Στεφάνου, έφθασαν μέχρι τη Φοινίκη και την Κύπρο και την Αντιόχεια. Και σε κανέναν άλλο δεν κήρυτταν τον λόγο του Θεού παρά μόνο στους Ιουδαίους)»[Πράξ. 11,19]. Δεν το έκαναν αυτό φοβούμενοι τους ανθρώπους, διότι τον φόβο δεν τον σκέφτονταν καθόλου, αλλά το έκαναν τηρώντας τον μωσαϊκό νόμο και δείχνοντας ακόμη ανοχή σε αυτούς.

Δεν συνέβαλε λίγο ο διωγμός στη διάδοση του θείου λόγου· διότι λέγει ο Παύλος: «Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν, τοῖς κατὰ πρόθεσιν κλητοῖς οὖσιν(: Γνωρίζουμε επίσης ότι σε εκείνους που αγαπούν τον Θεό, όλα συνεργούν για το καλό τους. Αυτοί κλήθηκαν σύμφωνα με την προαιώνια απόφαση του Θεού και δέχτηκαν τη σωτήρια κλήση. Πώς λοιπόν να μη συνεργούν όλα για το καλό τους;)»[Ρωμ. 8,28]. Δεν θα μπορούσαν τίποτα άλλο να κάνουν, εάν επιδίδονταν με θέρμη έχοντας ως προκαθορισμένο σκοπό τους το να στερεώσουν την εκκλησία, παρά αυτό ακριβώς· και εννοώ δηλαδή το να διασκορπίσουν σε όλα τα μέρη τους δασκάλους.

Και πρόσεχε μέχρι πού επεκτάθηκε το κήρυγμα: «Διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ Ἀντιοχείας(:Έφθασαν μέχρι τη Φοινίκη και την Κύπρο και την Αντιόχεια)»,λέγει, «μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον Ἰουδαίοις(:και σε κανέναν άλλο δεν κήρυτταν τον λόγο του Θεού παρά μόνο στους Ιουδαίους)». Βλέπεις ότι κατά θεία οικονομία έγιναν όλα εκείνα τα σχετικά με τον Κορνήλιο; Αυτό επίσης αποτελεί και απολογία για τον Χριστό και κατηγορία για τους Ιουδαίους.

Όταν λοιπόν θανατώθηκε ο Στέφανος[βλ. Πράξ. 7, 58-60: « Καὶ ἐκβαλόντες ἔξω τῆς πόλεως ἐλιθοβόλουν. καὶ οἱ μάρτυρες ἀπέθεντο τὰ ἱμάτια αὐτῶν παρὰ τοὺς πόδας νεανίου καλουμένου Σαύλου,καὶ ἐλιθοβόλουν τὸν Στέφανον, ἐπικαλούμενον καὶ λέγοντα· Κύριε ᾿Ιησοῦ, δέξαι τὸ πνεῦμά μου. θεὶς δὲ τὰ γόνατα ἔκραξε φωνῇ μεγάλῃ· Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην. καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐκοιμήθη. Σαῦλος δὲ ἦν συνευδοκῶν τῇ ἀναιρέσει αὐτοῦ(:Και αφού τον έβγαλαν έξω από την πόλη, άρχισαν να τον λιθοβολούν. Και οι μάρτυρες, που σύμφωνα με τον νόμο έπρεπε πρώτοι να ρίξουν πέτρες εναντίον του, άφησαν τα ρούχα τους κοντά στα πόδια κάποιου νέου που λεγόταν Σαύλος, για να τα φυλάει. Και ενώ εκείνοι λιθοβολούσαν τον Στέφανο, αυτός επικαλούνταν τον Κύριο κι έλεγε: ‘’Κύριε Ιησού, δέξου το πνεύμα μου’’. Ύστερα γονάτισε, κραύγασε με μια δυνατή φωνή, που ακούστηκε και απ΄ τους φονιάδες του, και είπε: ‘’Κύριε, μην τους λογαριάσεις την αμαρτία αυτή’’. Και με αυτά τα λόγια έκλεισε τα μάτια του, για να παραδοθεί στον ειρηνικό ύπνο του θανάτου. Ο Σαύλος στο μεταξύ επικροτούσε και επιδοκίμαζε μαζί με τους φονιάδες τη θανατική εκτέλεση του Στεφάνου)»], όταν ο Παύλος κινδύνεψε δύο φορές[Πράξ. 21,27-31 και 23,12-35], όταν οι απόστολοι μαστιγώθηκαν [βλ. Πράξ. 5,40: «Ἐπείσθησαν δὲ αὐτῷ, καὶ προσκαλεσάμενοι τοὺς ἀποστόλους δείραντες παρήγγειλαν μὴ λαλεῖν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ, καὶ ἀπέλυσαν αὐτούς (:Τότε τα μέλη του συνεδρίου πείστηκαν από τα λόγια του. Και αφού προσκάλεσαν τους αποστόλους να μπουν πάλι στην αίθουσα του δικαστηρίου, τους έδειραν και τους έδωσαν την εντολή να μη διδάσκουν έχοντας ως κύριο θέμα του κηρύγματός τους το όνομα και το πρόσωπο του Ιησού. Και μετά τους άφησαν ελεύθερους)», όταν πολλές φορές διώχθηκαν, τότε τα έθνη δέχθηκαν το κήρυγμα, τότε και οι Σαμαρείτες.

Αυτό και ο Παύλος βροντοφωνάζει λέγοντας: «Ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον λαληθῆναι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ἐπειδὴ δὲ ἀπωθεῖσθε αὐτὸν καὶ οὐκ ἀξίους κρίνετε ἑαυτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἰς τὰ ἔθνη (:Σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού, ο οποίος κάλεσε στη σωτηρία τον Ισραήλ πριν απ’ όλους τους άλλους λαούς, ήταν αναγκαίο και επιβεβλημένο να κηρυχθεί ο λόγος του Θεού πρώτα σε σας τους Ιουδαίους. Αφού όμως τον αποδιώχνετε και δεν τον δέχεστε, και αφού εσείς οι ίδιοι βγάζετε για τους εαυτούς σας την απόφαση ότι δεν είστε άξιοι της αιώνιας ζωής, ιδού, στρεφόμαστε στους εθνικούς)»[Πράξ. 13, 46]. Γύριζαν λοιπόν από τόπο σε τόπο, κηρύσσοντας τον λόγο του Θεού στους εθνικούς.

«Ἦσαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι, οἵτινες εἰσελθόντες εἰς Ἀντιόχειαν ἐλάλουν πρὸς τοὺς Ἑλληνιστάς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον Ἰησοῦν καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου μετ᾿ αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον (:Μερικοί μάλιστα απ’ αυτούς ήταν βέβαια Ιουδαίοι στην καταγωγή, αλλά είχαν γεννηθεί άλλοι στην Κύπρο και άλλοι στην Κυρηναϊκή Λιβύη. Αυτοί, όταν ήλθαν στην Αντιόχεια, δίδασκαν τους Ιουδαίους που είχαν γεννηθεί μακριά από την Παλαιστίνη και είχαν πλέον μητρική τους γλώσσα την ελληνική, και τους κήρυτταν το Ευαγγέλιο της σωτηρίας που χαρίζει ο Ιησούς Χριστός. Και η δύναμη του Κυρίου ήταν μαζί τους. Έτσι, με τη συνέργεια και την ενίσχυση της δυνάμεως αυτής ένας μεγάλος αριθμός απ’ αυτούς τους Ιουδαίους Ελληνιστές πίστεψε και επέστρεψε στον Κύριο)»[Πράξ. 11, 20-21]. Πρόσεχε ότι κηρύσσουν το ευαγγέλιο στους Έλληνες· διότι φυσικό ήταν να γνώριζαν αυτοί τα ελληνικά, και να υπήρχαν πολλοί τέτοιοι στην Αντιόχεια.

«Καὶ χεὶρ Κυρίου (:Και η δύναμη του Κυρίου)», λέει, «ἦν μετ᾿ αὐτῶν (:ήταν μαζί τους)»· δηλαδή επιτελούσε θαύματα. Βλέπεις για ποιο λόγο και τώρα κατέστη αναγκαία η επιτέλεση θαυμάτων, ώστε να πιστέψουν;

«Ἠκούσθη δὲ ὁ λόγος εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις περὶ αὐτῶν, καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθεῖν ἕως Ἀντιοχείας(:Έφθασε λοιπόν η φήμη των θαυμαστών αυτών γεγονότων στα αυτιά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, και αποφάσισαν να στείλουν τον Βαρνάβα να πάει μέχρι την Αντιόχεια)»[Πράξ. 11,22]. Γιατί τέλος πάντων, ενώ μια τέτοια πόλη δέχεται τον θείο λόγο, δεν ήρθαν οι ίδιοι οι απόστολοι, αλλά στέλνουν τον Βαρνάβα; Εξαιτίας των Ιουδαίων. Πλην όμως το θέμα οικονομείται πολύ καλά, ώστε έτσι να έρθει εδώ ο Παύλος· και όχι τυχαία, αλλά αποστρέφονται αυτόν απολύτως κατ΄οικονομίαν, ώστε να μην παραμείνει κλεισμένη μέσα στα Ιεροσόλυμα η φωνή του κηρύγματος, η σάλπιγγα των ουρανών. Είδες πως παντού χρησιμοποίησε ο Χριστός τις κακίες τους κατά τον πρέποντα τρόπο και όπως ακριβώς Αυτός ήθελε από την αρχή; Και ότι το μίσος τους για τον Παύλο το χρησιμοποίησε για την οικοδομή της εκκλησίας των πιστών που προέρχονταν από τους εθνικούς; Και γιατί δεν γράφουν στον Παύλο, αλλά στέλνουν τον Βαρνάβα; Δεν γνώριζαν ακόμα την αρετή του άνδρα· γι’ αυτό και ρυθμίζεται μόνο ο Βαρνάβας να μεταβεί εκεί. Επειδή λοιπόν και πλήθος υπήρχε και κανένας δεν εμπόδιζε, εύλογα βλάστησε η πίστη και κυρίως επειδή δεν υπέμεναν εδώ κανένα πειρασμό και επειδή ο Παύλος κηρύσσει εκεί και δεν αναγκάζεται πια να φεύγει. Πολλοί σωστά επίσης αυτοί δεν κάνουν λόγο για την πείνα, αλλά οι προφήτες για να μη θεωρηθούν ανυπόφοροι.

«Ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐχάρη, καὶ παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ, ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καὶ πίστεως καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ Κυρίῳ (:Αυτός, όταν ήλθε και είδε τα έργα της χάριτος του Θεού, που φανερωνόταν από το πλήθος αυτών που είχαν πιστέψει και από τη ζωή τους, χάρηκε και προέτρεπε όλους να μένουν αφοσιωμένοι και προσηλωμένοι στον Κύριο με όλη τη διάθεση της ψυχής τους. Χάρηκε λοιπόν ο Βαρνάβας και στήριζε τους νέους αυτούς μαθητές, διότι ήταν άνθρωπος αγαθός και γεμάτος Πνεύμα Άγιο και πίστη. Γι’ αυτό εξάλλου και μπορούσε να στηρίζει και να παρηγορεί. Και από τη δράση αυτή του Βαρνάβα μεγάλο πλήθος λαού προστέθηκε στους πιστούς του Κυρίου)»[Πράξ.11,22-24].

Εμένα μου φαίνεται ότι εδώ «ἀγαθὸν» ονομάζει τον απλό άνθρωπο, τον ειλικρινή, εκείνον που επιθυμεί υπερβολικά την σωτηρία του συνανθρώπου του. Και δεν ήταν μόνο αγαθός άνθρωπος, αλλά και «πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου καὶ πίστεως (:γεμάτος από άγιο Πνεύμα και πίστη)»· γι’ αυτό και με όλη τη δύναμη της καρδιάς του παρότρυνε τους πάντες· δηλαδή με εγκώμιο και έπαινο.

«Ἐξῆλθε δὲ εἰς Ταρσὸν ὁ Βαρνάβας ἀναζητῆσαι Σαῦλον, καὶ εὑρὼν αὐτὸν ἤγαγεν αὐτὸν εἰς Ἀντιόχειαν (:Ο Βαρνάβας μάλιστα πήγε και στην Ταρσό για να αναζητήσει τον Σαύλο και να τον πάρει βοηθό του στο έργο της διδασκαλίας και της ενισχύσεως του πλήθους αυτού των Χριστιανών. Και όταν τον βρήκε, τον έφερε στην Αντιόχεια)» [Πράξ. 11,25]. Αλλά πρόσεξε και αυτόν τον άγιο, εννοώ τον Βαρνάβα, ότι δεν έδωσε σημασία για τα δικά του πράγματα, αλλά έτρεξε στην Ταρσό.

Γιατί όμως ο Βαρνάβας απέσπασε τον Παύλο από την Ταρσό και τον οδήγησε εδώ; Όχι στην τύχη, αλλά επειδή εδώ και καλές ελπίδες υπήρχαν και η πόλη ήταν μεγαλύτερη και το πλήθος πολύ. Και είναι άξιο απορίας πως δεν αγανάκτησαν, αλλά αποδέχονται με προθυμία τους δασκάλους· τόσο μεγάλη προθυμία έδειχναν όλοι για τον θείο λόγο. Και πρόσεχε πως η πόλη αυτή δέχθηκε τον θείο λόγο σαν γη γόνιμη και απέδωσε πολύ καρπό. Είδες που όλα τα επιτελούσε η θεία χάρη και όχι ο Παύλος, και πως με ασήμαντους ανθρώπους άρχισε το έργο του κηρύγματος, και όταν αυτό έγινε περίλαμπρο, τότε στέλνουν τον Βαρνάβα; Και γιατί πριν από αυτό δεν έστειλαν αυτόν; Έδειχναν μεγάλη πρόνοια για όλα τα θέματα τα σχετικά με τους εαυτούς τους, και δεν ήθελαν να τους κατηγορούν οι Ιουδαίοι, ότι δέχονταν στους κόλπους τους, τους εθνικούς· αν και βέβαια, για το ότι ήταν αναγκαία η ανάμιξή τους με αυτούς, επειδή επρόκειτο να δημιουργηθεί κάποια αμφισβήτηση από αυτούς, προηγήθηκαν όλα εκείνα που συνέβηκαν σχετικά με τον Κορνήλιο. Και τότε λοιπόν λένε: «ώστε εμείς μεν να κηρύξουμε στους εθνικούς, αυτοί δε στους Ιουδαίους».

Ο Βαρνάβας ήταν πολύ ενάρετος άνθρωπος, απλοϊκός και γνωστός του Παύλου· για αυτό και ήρθε προς τον αθλητή, προς τον στρατηγό, προς τον μονομάχο, προς το λιοντάρι (δεν έχω τι να πω, διότι όσα και να πω, λιγότερα θα πω από αυτό που αξίζει ο Παύλος)· ήρθε λοιπόν προς τον κυνηγετικό σκύλο, που φόνευε λιοντάρια, προς τον ταύρο τον ισχυρό, προς τη φωτεινή λαμπάδα, προς το στόμα που επαρκούσε για όλη την οικουμένη. Πράγματι, γι’ αυτό στην Αντιόχεια έλαβαν οι πιστοί την τιμητική ονομασία «χριστιανοί», επειδή ο Παύλος διέμενε σε αυτήν τόσο πολύ χρόνο.

«Ἐγένετο δὲ αὐτοὺς ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς(:Εκεί λοιπόν για έναν ολόκληρο χρόνο οι δύο αυτοί απόστολοι συμμετείχαν στις συνάξεις των πιστών στην Εκκλησία και δίδαξαν πλήθος πολύ. Έτσι στην Αντιόχεια οι μαθητές του Κυρίου εξαιτίας του πλήθους τους, ονομάστηκαν για πρώτη φορά ‘’Χριστιανοί’’)» [Πράξ.11,26].

Δεν είναι μικρός ο έπαινος αυτός για την πόλη. Αυτός ο έπαινος μπορεί να σταθεί απέναντι σε όλους τους επαίνους, διότι πρώτη αυτή από τις άλλες πόλεις απόλαυσε για τόσο πολύ χρόνο το στόμα εκείνου· γι’ αυτό και πρώτα εδώ αξιώθηκαν οι πιστοί να λάβουν το όνομα αυτό.

Βλέπεις σε πόσο ύψος ανέβασε την πόλη και την κατέστησε περισσότερο ένδοξη; Αυτό ήταν κατόρθωμα του Παύλου. Εκεί που πίστεψαν τρεις χιλιάδες, εκεί που πίστεψαν πέντε χιλιάδες, εκεί που πίστεψε τόσο πολύ πλήθος, τίποτα παρόμοιο δεν συνέβηκε, αλλά ακόμα άκουγαν να γίνεται λόγος για «οδό»[βλ. Πράξ.9, 1-2: «Ὁ δὲ Σαῦλος ἔτι ἐμπνέων ἀπειλῆς καὶ φόνου εἰς τοὺς μαθητὰς τοῦ Κυρίου, προσελθὼν τῷ ἀρχιερεῖ ᾐτήσατο παρ᾿ αὐτοῦ ἐπιστολὰς εἰς Δαμασκὸν πρὸς τὰς συναγωγάς, ὅπως ἐάν τινας εὕρῃ τῆς ὁδοῦ ὄντας, ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, δεδεμένους ἀγάγῃ εἰς Ἱερουσαλήμ (:Στο μεταξύ ο Σαύλος, σαν να ζούσε μέσα σε κάποια φονική ατμόσφαιρα, εξακολουθούσε να αποπνέει από μέσα του και να εκδηλώνει απειλητικές και φονικές διαθέσεις εναντίον των μαθητών του Κυρίου. Γι’ αυτό παρουσιάστηκε στον αρχιερέα και του ζήτησε συστατικές και εξουσιοδοτικές επιστολές για τη Δαμασκό προς τις συναγωγές που υπήρχαν εκεί. Ήθελε να φέρει δεμένους στην Ιερουσαλήμ όποιους θα έβρισκε να ανήκουν στην οδό του Κυρίου, στην κοινότητα δηλαδή των πιστών του Ιησού Χριστού, είτε άνδρες ήταν αυτοί είτε γυναίκες)»], ενώ εδώ ονομάστηκαν «χριστιανοί».

«Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ Ἱεροσολύμων προφῆται εἰς Ἀντιόχειαν (:Εκείνες τις ημέρες κατέβηκαν από τα Ιεροσόλυμα στην Αντιόχεια μερικοί προφήτες)» [Πράξ.11,27]. Επειδή έπρεπε εδώ να φυτευτεί και ο καρπός της ελεημοσύνης ρυθμίζεται προς αποκόμιση ωφέλειας να κατεβούν εδώ οι προφήτες. Εσύ όμως, σε παρακαλώ, πρόσεχε πως κανένας από τους φημισμένους δεν γίνεται δάσκαλός τους· διότι είχαν δασκάλους Κύπριους και Κυρηναίους και τον Παύλο(αν και αυτός υπερέβαινε αυτούς), όπως ακριβώς ο Παύλος είχε τον Βαρνάβα και τον Ανανία· αλλά δεν μειονεκτεί σε τίποτα ως προς αυτό, είχε όμως και τον Χριστό.

«Ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόματι Ἄγαβος ἐσήμανε διὰ τοῦ Πνεύματος λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾿ ὅλην τὴν οἰκουμένην· ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος(:Ένας από αυτούς, που λεγόταν Άγαβος, σηκώθηκε στη σύναξη των πιστών, και φωτισμένος από το Άγιο Πνεύμα αποκάλυψε ότι θα έπεφτε μεγάλη πείνα σε όλη την οικουμένη. Πράγματι η πείνα αυτή συνέβη όταν αυτοκράτορας ήταν ο Κλαύδιος Καίσαρ)»[ Πράξ.11,28]. Κατά ανάγκη εδώ προλέγει ότι πρόκειται να συμβεί κάποια μεγάλη πείνα, η οποία βέβαια συνέβηκε, όπως προλέχθηκε γι’ αυτήν. Για να μη νομίζουν δηλαδή μερικοί ότι γι΄αυτό συνέβηκε η πείνα, επειδή εμφανίστηκε ο Χριστιανισμός, επειδή απομακρύνθηκαν οι δαίμονες, προλέγει το άγιο Πνεύμα εκείνο που πρόκειται να συμβεί, όπως ακριβώς και ο Χριστός προείπε πολλά και συνέβησαν. Δεν συνέβη βέβαια αυτή γι’ αυτό, επειδή δηλαδή έπρεπε από την αρχή να συμβεί αυτή, αλλά συνέβη εξαιτίας των κακών που συνέβησαν στους Αποστόλους, τα οποία αν και έγιναν, στην αρχή έδειχνε ο Θεός μακροθυμία, επειδή όμως εξακολουθούσαν την καταδίωξη, πραγματοποιείται η πείνα προλέγοντας στους Ιουδαίους τα κακά που επρόκειτο να συμβούν.

Αλλά αν και εξαιτίας αυτών συνέβη, έπρεπε εξαιτίας των άλλων και ενώ υπήρχε, να σταματήσει· διότι ποιο αδίκημα έκαναν οι Έλληνες, ώστε και αυτοί να συμμετέχουν στα κακά, αν και δεν διέπραξαν καμία αδικία; Εάν λοιπόν δεν συνέβη εξαιτίας των Ιουδαίων, έπρεπε βέβαια αυτοί και να ευημερήσουν περισσότερο, διότι έκαναν ό,τι εξαρτιόταν από αυτούς, διότι φόνευαν, υπέβαλλαν κολαστήρια, τιμωρούσαν, και επέβαλαν κάθε είδους εκδιώξεις. Και πρόσεχε πότε συμβαίνει η πείνα· όταν και οι εθνικοί πλέον αποδέχθηκαν το κήρυγμα.

«Αλλά», θα μπορούσε να πει κανείς, «εάν συνέβη εξαιτίας των κακών, έπρεπε αυτοί να εξαιρεθούν». Γιατί; Πες μου· δεν είπε από την αρχή ο Χριστός σε αυτούς: «ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε(:εφόσον είστε μέσα στον κόσμο, θα έχετε θλίψη)»[Ιω. 16,33];

Εσύ όμως λέγοντας αυτά ίσως να πεις και αυτό, ότι δηλαδή δεν έπρεπε ούτε να μαστιγώνονται. Αλλά πρόσεχε το ότι και η πείνα γίνεται αιτία σωτηρίας γι’ αυτούς, αφορμή ελεημοσύνης και πρόξενος πολλών αγαθών· βέβαια και σε σας θα μπορούσε να γίνει, εάν φυσικά το θέλετε αλλά δεν το θελήσατε. Προλέγεται επίσης (με σκοπό να προετοιμαστούν στη συνέχεια για την ελεημοσύνη), διότι υπέφεραν δεινά οι πιστοί της Ιερουσαλήμ· πριν μάλιστα από αυτό δεν υπέφεραν από πείνα. Και αποστέλλονται ο Βαρνάβας και ο Παύλος για να βοηθήσουν.

«Τῶν δὲ μαθητῶν καθὼς ηὐπορεῖτό τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ἀδελφοῖς(:Μετά λοιπόν από την προφητεία αυτή, οι μαθητές, ανάλογα με τους πόρους και τα μέσα που διέθετε ο καθένας, αποφάσισαν να στείλουν καθένας απ’ αυτούς τη συνδρομή του για να βοηθήσουν και να υπηρετήσουν τους αδελφούς που κατοικούσαν στην Ιουδαία)»[Πράξ. 11,29]. Είδες πως συγχρόνως με την πίστη τους παράγουν συγχρόνως και καρπούς και όχι μόνο οι δικοί τους εκεί, αλλά και όσοι βρίσκονταν μακριά;

Μου φαίνεται εδώ ότι εννοεί αυτό που αλλού λέγει ο Παύλος: «Καὶ γνόντες τὴν χάριν τὴν δοθεῖσάν μοι, ᾿Ιάκωβος καὶ Κηφᾶς καὶ ᾿Ιωάννης, οἱ δοκοῦντες στῦλοι εἶναι, δεξιὰς ἔδωκαν ἐμοὶ καὶ Βαρνάβᾳ κοινωνίας, ἵνα ἡμεῖς εἰς τὰ ἔθνη, αὐτοὶ δὲ εἰς τὴν περιτομήν· μόνον τῶν πτωχῶν ἵνα μνημονεύωμεν, ὃ καὶ ἐσπούδασα αὐτὸ τοῦτο ποιῆσαι(:Και επειδή αναγνώρισαν τη χάρη που μου δόθηκε, ο Ιάκωβος και ο Κηφάς και ο Ιωάννης, που θεωρούνται ότι είναι στύλοι, έδωσαν τα δεξιά τους χέρια σε εμένα και στον Βαρνάβα ως ένδειξη κοινωνίας, για να πηγαίνουμε εμείς στους εθνικούς, ενώ αυτοί σε αυτούς που έχουν την περιτομή. Ζήτησαν μόνο να θυμούμαστε τους φτωχούς, το οποίο και φρόντισα επιμελώς αυτό ακριβώς να κάνω)»[Γαλ. 2, 9-10].

Τόσο πολύ ωφέλησε η πείνα. Και πρόσεχε αυτούς που δεν καταφεύγουν κατά την ώρα της θλίψης σε θρήνους και δάκρυα, όπως ακριβώς κάνουμε εμείς, αλλά παραδίδουν τους εαυτούς τους σε μεγάλο και αγαθό έργο· διότι με μεγαλύτερη αφοβία και ασφάλεια κήρυτταν τον θείο λόγο. Και δεν είπε: «Εμείς που είμαστε Κυρηναίοι και Κύπριοι, ας προσπαθήσουμε να τεθούμε επί κεφαλής μιας τέτοιας λαμπρής και μεγάλης πόλης», αλλά πιστεύοντας στη χάρη του Θεού, και εκείνοι επιδόθηκαν στην διδασκαλία, και αυτοί δεν θεώρησαν ανάξιο να μάθουν κάτι από εκείνους. Πρόσεχε που όλα κατορθώνονται με τα ταπεινά εκείνα πράγματα, το κήρυγμα αυξάνεται, οι πιστοί των Ιεροσολύμων φροντίζουν εξίσου για όλους, έχοντας σαν μια οικία όλη την οικουμένη.

Άκουσαν ότι η Σαμάρεια δέχθηκε τον θείο λόγο, και έστειλαν τον Πέτρο και τον Ιωάννη: «Ἀκούσαντες δὲ οἱ ἐν Ἱεροσολύμοις ἀπόστολοι ὅτι δέδεκται ἡ Σαμάρεια τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἀπέστειλαν πρὸς αὐτοὺς τὸν Πέτρον καὶ Ἰωάννην (:Στο μεταξύ όμως, όταν άκουσαν οι απόστολοι, που παρέμεναν ακόμη στα Ιεροσόλυμα, ότι η Σαμάρεια δέχθηκε τον λόγο του Θεού, έστειλαν στους Σαμαρείτες τον Πέτρο και τον Ιωάννη, για να συμπληρώσουν το κήρυγμα του Φιλίππου και για να μεταδώσουν το Άγιο Πνεύμα σε όσους είχαν βαπτιστεί)» [Πράξ. 8,14]· άκουσαν τα όσα συνέβησαν στην Αντιόχεια, και στέλνουν τον Βαρνάβα· διότι ήταν μεγάλη η απόσταση μέχρι εκεί και δεν έπρεπε οι απόστολοι στην αρχή να απομακρυνθούν από την Ιουδαία, για να μη νομιστούν σαν φυγάδες και ότι το έκαναν αυτό αποφεύγοντας τους δικούς τους.

Τότε χωρίζονται αναγκαστικά, όταν πλέον φαίνονταν αθεράπευτα όλα τα σχετικά με αυτούς, όταν πλέον ο πόλεμος κηρύχθηκε εναντίον τους και έπρεπε να εξαφανιστούν, όταν πάρθηκε η απόφαση· διότι εξακολουθούσαν να βρίσκονται οι απόστολοι εκεί, ενόσο ο Παύλος δεν επιχειρούσε να μεταβεί στην Ρώμη. Και εξέρχονται από την Ιουδαία, όχι φοβούμενοι τον πόλεμο, διότι πώς ήταν δυνατό να φανεί αυτό σε εκείνους που επρόκειτο να τους πολεμούν; Και ο πόλεμος δεν κηρύσσεται εναντίον τους τότε πλέον, όταν πέθαναν οι απόστολοι, και βρίσκει την πραγματοποίησή του εκείνο που λέχθηκε γι’ αυτούς: «Κωλυόντων ἡμᾶς τοῖς ἔθνεσι λαλῆσαι ἵνα σωθῶσιν, εἰς τὸ ἀναπληρῶσαι αὐτῶν τὰς ἁμαρτίας πάντοτε. ἔφθασε δὲ ἐπ᾿ αὐτοὺς ἡ ὀργὴ εἰς τέλος (:Αυτοί μας εμποδίζουν να κηρύξουμε τον λόγο του Θεού στους εθνικούς, για να μη σωθούν και αυτοί. Και τα κάνουν αυτά, για να γεμίσουν μέχρι επάνω το ποτήρι των αμαρτιών τους, με το να αμαρτάνουν πάντοτε και σε κάθε εποχή. Έφθασε όμως επάνω τους η θεία οργή για να επιφέρει το τέλος και την καταστροφή τους)» [Α΄ Θεσ. 2, 16]. Όσο πιο άσημοι λοιπόν ήταν, τόσο περισσότερο έλαμπε η χάρη, που με ασήμαντους ανθρώπους επιτελούσε μεγάλα κατορθώματα. Αλλά ας δούμε από την αρχή τα όσα έχουν λεχθεί.

Και πρόσεχε ότι σε κατάλληλη στιγμή η ανάγκη της πείνας οδήγησε στην σύσφιξη των σχέσεων με τους εθνικούς με τη βοήθεια που έστειλαν αυτοί προς τους πιστούς των Ιεροσολύμων· διότι δέχθηκαν τα όσα στάλθηκαν από εκείνους, οι οποίοι βέβαια δεν αντιμετώπιζαν με θρήνους τις συμφορές όπως ακριβώς εμείς· αλλά ζούσαν με μεγαλύτερη ασφάλεια, επειδή βρίσκονταν μακριά από εκείνους, που πρόβαλλαν εμπόδια, και ζούσαν ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν φοβούνταν τους Ιουδαίους, πράγμα που βοηθούσε πάρα πολύ στο κήρυγμα. Αλλά και στην Κύπρο μετέβησαν, όπου υπήρχε και μεγάλη ασφάλεια, και ήταν περισσότερη η αμεριμνησία.

Και δεν περίμεναν αυτοί να ξαπλωθεί η πείνα, αλλά προτού να συμβεί αυτή, έστειλαν τη βοήθειά τους: «Τῶν δὲ μαθητῶν καθὼς ηὐπορεῖτό τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ἀδελφοῖς(:Μετά λοιπόν από την προφητεία αυτή, οι μαθητές, ανάλογα με τους πόρους και τα μέσα που διέθετε ο καθένας, αποφάσισαν να στείλουν καθένας απ’ αυτούς τη συνδρομή του για να βοηθήσουν και να υπηρετήσουν τους αδελφούς που κατοικούσαν στην Ιουδαία)» [Πράξ. 11,29].

Και πρόσεχε ότι στην περίπτωση μεν των αποστόλων, άλλοι αναλαμβάνουν το έργο αυτό, ενώ εδώ ο Παύλος και ο Βαρνάβας. Δεν ήταν και αυτή μικρή φροντίδα, άλλωστε δε και αρχή ήταν και δεν έπρεπε στην αρχή να σκανδαλιστούν. Αλλά σήμερα κανένας δεν το κάνει αυτό, αν και βέβαια υπάρχει πείνα φοβερότερη από εκείνη· διότι δεν είναι το ίδιο το να υπομείνουν όλοι μαζί τη συμφορά, και, ενώ οι περισσότεροι έχουν με αφθονία τα αγαθά, οι φτωχότεροι πεινούν. Τότε μόνο πείνα υπήρχε, και εκείνοι που έδιναν βοήθεια ήταν φτωχοί (διότι λέγει: «ανάλογα με τους πόρους και τα μέσα που διέθετε ο καθένας, αποφάσισαν να στείλουν καθένας απ’ αυτούς τη συνδρομή του για να βοηθήσουν και να υπηρετήσουν τους αδελφούς που κατοικούσαν στην Ιουδαία»), ενώ τώρα υπάρχει διπλή πείνα, όπως ακριβώς και η αφθονία των αγαθών είναι διπλή, πείνα φοβερή, πείνα όχι για να ακούσει καθένας τον λόγο του Κυρίου, αλλά για να τραφεί με ελεημοσύνη. Τότε και οι φτωχοί που ζούσαν στην Ιουδαία απόλαυσαν τα αγαθά, και οι Αντιοχείς που έδωσαν χρήματα, και περισσότερο αυτοί από εκείνους· τώρα όμως και εμείς και οι φτωχοί, ζούμε μέσα στην πείνα, από τη μία πλευρά οι φτωχοί στερούμενοι την τροφή, και από την άλλη εμείς που, μην ελεώντας τους φτωχούς, στερούμαστε το έλεος του Θεού.

Τίποτε δεν θα μπορούσε να υπάρξει αναγκαιότερο από την τροφή αυτήν. Δεν είναι δυνατό να υποστεί κανείς τα κακά που προέρχονται από τον χορτασμό, δεν είναι δυνατόν να καταλήξει το πλεόνασμα της τροφής αυτής στο αποχωρητήριο. Τίποτε δεν υπάρχει ωραιότερο, τίποτε δεν υπάρχει υγιεινότερο από την ψυχή εκείνη που τρέφεται με την τροφή αυτή· στέκεται πάνω από κάθε ασθένεια, από κάθε πείνα, από κάθε ανωμαλία και δύσκολη κατάσταση· κανένας δεν θα μπορέσει αυτήν να τη νικήσει, αλλά, όπως ακριβώς αδαμάντινο σώμα δεν μπορεί ο σίδηρος να το χαράξει, ούτε τίποτε άλλο, έτσι και η ψυχή, που έχει στερεοποιηθεί από την ελεημοσύνη, τίποτε απολύτως δεν θα μπορέσει να την καταβάλει. Διότι, πες μου, τι θα μπορέσει ποτέ να νικήσει αυτήν; Φτώχεια; Δεν είναι δυνατό· διότι φυλάσσεται μέσα στα βασιλικά ταμεία. Μήπως όμως ληστής και διαρρήκτης; Αλλά εκείνους τους τοίχους κανένας δεν μπορεί να τους διαρρήξει. Μήπως σκώληκας; Αλλά ο θησαυρός αυτός είναι ανώτερος και από αυτήν την καταστροφή. Μήπως όμως η μοχθηρία και ο φθόνος; Αλλά ούτε από αυτά καταβάλλεται. Αλλά μήπως συκοφαντίες και επιβουλές; Ούτε αυτό· διότι είναι ασύλητος ο θησαυρός αυτός της ελεημοσύνης προς τον άπορο πλησίον μας, ένας θησαυρός που αποθηκεύεται απευθείας στον ουρανό.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

• https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-acta apostolorum.pdf

• Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στις Πράξεις των Αποστόλων, ομιλία ΚΕ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1984, τόμος 16Α, σελίδες 44-63.

• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ [: Ιω. 4, 5-42]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΕ ΤΗ ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΑ

«Ὡς οὖν ἔγνω ὁ Κύριος ὅτι ἤκουσαν οἱ Φαρισαῖοι ὅτι Ἰησοῦς πλείονας μαθητὰς ποιεῖ καὶ βαπτίζει ἢ Ἰωάννης- καίτοιγε Ἰησοῦς αὐτὸς οὐκ ἐβάπτιζεν, ἀλλ᾿ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ–ἀφῆκε τὴν Ἰουδαίαν καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν(:Όταν λοιπόν έμαθε ο Κύριος ότι οι Φαρισαίοι άκουσαν ότι ο Ιησούς προσελκύει και βαπτίζει περισσότερους μαθητές παρά ο Ιωάννης – αν και ο ίδιος ο Ιησούς δεν βάπτιζε, αλλά βάπτιζαν οι μαθητές Tου – για να μην ερεθίζει τον φθόνο των εχθρών Tου άφησε την Ιουδαία και αναχώρησε πάλι για τη Γαλιλαία, όπου δεν υπήρχαν πολλοί αντίζηλοί Tου)»[Ιω.4,1-3].

«Γιατί λοιπόν αναχωρεί από την Ιουδαία;», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος. Όχι από δειλία φυσικά, αλλά για να σταματήσει τη ζηλοτυπία των Ιουδαίων και να ανακόψει τον φθόνο τους. Είχε βέβαια τη δυνατότητα να τους αντιμετωπίσει εάν Του έκαναν επίθεση, αλλά δεν θέλει να το πράττει αυτό συχνά, για να μην κινούνται αμφιβολίες για την πραγματικότητα της κατά σάρκα γεννήσεως του Υιού του Θεού· διότι, εάν κάθε φορά που Τον συλλάμβαναν, διέφευγε, ασφαλώς πολλοί θα σχημάτιζαν σχετικές υποψίες.

Για τον λόγο αυτό, τις περισσότερες πράξεις Του τις έκανε σαν να ήταν ένας απλός άνθρωπος. Διότι όπως ήθελε να πιστέψουν στη θεϊκή Του υπόσταση, έτσι ήθελε να πιστέψουν επίσης ότι, αν και Θεός, έφερε σάρκα ανθρώπινη. Γι’ αυτό και ύστερα από την Ανάσταση έλεγε προς τους μαθητές: «Ψηλαφήσατέ με καὶ ἴδετε, ὅτι πνεῦμα σάρκα καὶ ὀστέα οὐκ ἔχει καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα(:Δείτε τα χέρια μου και τα πόδια μου ότι έχουν τα σημάδια των καρφιών, και βεβαιωθείτε ότι είμαι εγώ ο ίδιος ο Διδάσκαλός σας που σταυρώθηκε. Ψηλαφήστε με με τα χέρια σας και βεβαιωθείτε ότι δεν είμαι άσαρκο πνεύμα· διότι η ψυχή και το φάντασμα ενός νεκρού δεν έχει σώμα και οστά, όπως βλέπετε και πείθεσθε ότι έχω εγώ)»[Λουκ.24,39]. Επίσης για τον ίδιο λόγο επιτίμησε τον Πέτρο όταν Του είπε «Ἳλεώς σοι, Κύριε· οὐ μὴ ἔσται σοι τοῦτο(: Ο Θεός να σε φυλάξει, Κύριε, από όσα φοβερά μας είπες ότι θα σου συμβούν. Δεν πρέπει να σου συμβούν αυτά και να θανατώσουν Εσένα τον Μεσσία)»[Ματθ.16,22]. Τόση σπουδαιότητα απέδιδε ο Κύριος στο θέμα αυτό, στο να πιστευτεί δηλαδή ότι έφερε και την ανθρώπινη σάρκα.

Άλλωστε και μεταξύ των δογμάτων της Εκκλησίας δεν είναι μικρό το θέμα αυτό, ούτε για τη σωτηρία μας αποτελεί κάτι το ασήμαντο το κεφάλαιο αυτό, δια του οποίου έχουν γίνει και έχουν επιτευχθεί τα πάντα· διότι έτσι, και ο θάνατος καταλύθηκε και η αμαρτία συγχωρήθηκε και η κατάρα εξαφανίστηκε και άπειρα αγαθά εισήλθαν στη ζωή μας. Για τον λόγο αυτό ήθελε παρά πολύ να πιστέψουν οι άνθρωποι στην αλήθεια ότι η κατά σάρκα Γέννησή Του υπήρξε η ρίζα και η πηγή των αναρίθμητων αγαθών. Και ενώ φρόντιζε για την απόδειξη της ανθρώπινης Του φύσης, δεν άφηνε παράλληλα ούτε τη θεία να συσκιάζεται.

Αφού αναχώρησε λοιπόν από την Ιουδαία, έρχεται πάλι στα ίδια έργα που έκανε και προηγουμένως. Διότι δεν πήγαινε χωρίς αιτία στη Γαλιλαία, αλλά θέλοντας να κάνει σπουδαία πράγματα στους Σαμαρείτες και για να τα επιτύχει, όχι μόνο τα σχεδίαζε αυτά, αλλά ενεργούσε με τη σοφία που Τον διέκρινε, ώστε να μην αφήσει στους Ιουδαίους καμία πρόφαση αναίσχυντης δικαιολογίας.

Αυτό λοιπόν υπαινισσόμενος και ο Ευαγγελιστής έλεγε: «Ἒδει δὲ αὐτὸν διέρχεσθαι διὰ τῆς Σαμαρείας(:Και επειδή λόγω της εποχής προτίμησε τον συντομότερο δρόμο, έπρεπε να περάσει μέσα από τη Σαμάρεια)», διότι ήθελε να δείξει ότι αυτό το έκανε ο Ιησούς ως κάτι το πάρεργο κατά τη διάρκεια της πορείας Του προς τη Γαλιλαία. Το ίδιο έκαναν και ο Απόστολοι. Όπως δηλαδή εκείνοι, όταν τους καταδίωκαν οι Ιουδαίοι, τότε στρέφονταν και κήρυτταν προς τους ειδωλολάτρες, κατά όμοιο τρόπο και ο Χριστός, όταν Τον εκδίωξαν, τότε πλησίαζε και εκείνους, όπως έκανε και με τη Συροφοινίκισσα γυναίκα[:τη Χαναναία δηλαδή εκείνη γυναίκα, της οποίας τη θυγατέρα θεράπευσε από δαιμόνιο][βλ. Μαρκ.7,24-30]. Αυτό λοιπόν έγινε για να αφαιρέσει κάθε δικαιολογία από τους Ιουδαίους και να μην μπορούν να λένε ότι τους εγκατέλειψε και πήγε προς τους ειδωλολάτρες.

Για τον λόγο αυτό και οι μαθητές απολογούνταν και έλεγαν: «Ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον λαληθῆναι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ἐπειδὴ δὲ ἀπωθεῖσθε αὐτὸν καὶ οὐκ ἀξίους κρίνετε ἑαυτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἰς τὰ ἔθνη(:Αλλά ο Παύλος και ο Βαρνάβας τους μίλησαν με αφοβία και θάρρος και τους είπαν: ‘’Σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού, ο οποίος κάλεσε στη σωτηρία τον Ισραήλ πριν απ’ όλους τους άλλους λαούς, ήταν αναγκαίο και επιβεβλημένο να κηρυχτεί ο λόγος του Θεού πρώτα σε σας τους Ιουδαίους. Αφού όμως τον αποδιώχνετε και δεν τον δέχεστε, και αφού εσείς οι ίδιοι βγάζετε για τους εαυτούς σας την απόφαση ότι δεν είστε άξιοι της αιώνιας ζωής, ιδού, στρεφόμαστε στους εθνικούς’’)»[Πράξ.13,46].

Και ο ίδιος ο Ιησούς λέγει πάλι: «Οὐκ ἀπεστάλην εἰ μὴ εἰς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ(:Δεν με απέστειλε ο Πατέρας μου παρά για τα χαμένα πρόβατα του ισραηλιτικού γένους)»[Ματθ.15,24]. Και πάλι: «Οὐκ ἔστι καλὸν λαβεῖν τὸν ἄρτον τῶν τέκνων καὶ βαλεῖν τοῖς κυναρίοις(:Δεν είναι σωστό να πάρει κανείς το ψωμί των παιδιών και να το ρίξει στα σκυλάκια)»[Ματθ.15,26].Όταν όμως έδιωξαν τον Ιησού, άνοιξαν θύρα στους εθνικούς[:έδωσαν δηλαδή τις προϋποθέσεις για να στραφεί ο Ιησούς προς τους ειδωλολάτρες και να Τους φωτίσει με τη διδασκαλία Του].

Αλλά και κάτω από αυτές τις συνθήκες, δεν έρχεται με κύριο προορισμό Του ο Ιησούς εκείνους, αλλά καθώς διερχόταν από εκεί. Διερχόμενος λοιπόν «ἔρχεται οὖν εἰς πόλιν τῆς Σαμαρείας λεγομένην Συχάρ, πλησίον τοῦ χωρίου ὃ ἔδωκεν Ἰακὼβ Ἰωσὴφ τῷ υἱῷ αὐτοῦ(:έρχεται λοιπόν σε κάποια πόλη της Σαμάρειας που λεγόταν Συχάρ, η οποία ήταν κοντά στην περιοχή που είχε δώσει ο Ιακώβ στο γιο του τον Ιωσήφ. Υπήρχε μάλιστα εκεί κι ένα πηγάδι που είχε ανοίξει ο Ιακώβ. Ο Ιησούς λοιπόν, όπως ήταν κουρασμένος από την πεζοπορία, καθόταν κοντά στο πηγάδι. Η ώρα ήταν περίπου έξι από την ανατολή του ηλίου, δηλαδή δώδεκα το μεσημέρι)»[Ιω.4,5-6].

Γιατί όμως ο Ευαγγελιστής δίνει τόσες λεπτομέρειες για τον τόπο; Για να μην παραξενευτείς όταν θα ακούσεις τη γυναίκα να λέγει: «Μὴ σὺ μείζων εἶ τοῦ πατρὸς ἡμῶν Ἰακώβ, ὃς ἔδωκεν ἡμῖν τὸ φρέαρ, καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτοῦ ἔπιε καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ καὶ τὰ θρέμματα αὐτοῦ;(:Μήπως εσύ είσαι ανώτερος στην αξία και τη δύναμη από τον πατέρα μας τον Ιακώβ, που μας έδωσε ως κληρονομιά το πηγάδι αυτό και δεν ζήτησε άλλο καλύτερο νερό, αλλά απ’ αυτό ήπιε και ο ίδιος, όπως και τα παιδιά του και τα ζώα του που έτρεφε και έβοσκε;)»[Ιω.4,12]. Διότι ο τόπος αυτός ήταν εκείνος στον οποίο διέπραξαν τον φοβερό εκείνον φόνο, εκδικούμενοι για την αρπαγή της αδερφής τους της Δείνας, ο Λευί και ο Συμεών[:Η Δείνα ήταν θυγατέρα του πατριάρχου Ιακώβ από τη γυναίκα του τη Λεία. Αυτήν την αγάπησε και την άρπαξε ο Συχέμ, γιος του Εμμώρ, άρχοντας των Συκίμων, αλλά οι αδελφοί της Συμεών και Λευί φόνευσαν πατέρα και γιο και πήραν πίσω την Δείνα(Γεν.30,21)].

Αξίζει όμως να εξηγήσουμε από πού προήλθαν οι Σαμαρείτες· διότι όλη η περιφέρεια ονομάζεται Σαμάρεια. Από πού λοιπόν πήρε το όνομα αυτό; Σομόρ λεγόταν το όρος από τον κατακτητή της χώρας αυτής, όπως λέγει και ο Ησαΐας : «Καὶ ἡ κεφαλὴ Ἐφραὶμ Σομόρων(:Επί του παρόντος, πρωτεύουσα του βασιλείου του Ισραήλ θα είναι η Σαμάρεια)»[Ησ.7,9]. Οι κάτοικοι όμως δεν ονομάζονταν Σαμαρείτες, αλλά Ισραηλίτες.

Με την πάροδο του χρόνου όμως ήλθαν σε αντίθεση με το θέλημα του Θεού. Και όταν έγινε βασιλιάς ο Φακεέ[:βασιλιάς του Ισραήλ που αντιστάθηκε στην επέκταση των Ασσυρίων και οργάνωσε συμμαχία βασιλέων εναντίον τους, όμως η προσπάθεια αυτή απέτυχε], έκανε επίθεση εναντίον του ο Θεγλαθφαλλασάρ[:βασιλιάς της Ασσυρίας που επέδραμε το 733π.Χ. ενάντια στο Βασίλειο του Ισραήλ και οδήγησε πολλούς Ισραηλίτες αιχμάλωτους στην Ασσυρία] και κυρίευσε πολλές πόλεις και επιτέθηκε εναντίον του Ηλά και αφού τον φόνευσε, έδωσε τη βασιλεία στον Ωσηέ[:ο τελευταίος βασιλιάς του βορείου βασιλείου, γιος του Ηλά· στηρίχθηκε στην εύνοια του Θεγλαθφαλλασάρ, στον οποίο ήταν φόρου υποτελής· στην προσπάθειά του όμως να συνασπισθεί με τους Αιγυπτίους κατά των Ασσυρίων συνελήφθη από τον Σαλαμανάσαρ τον Ε]. Εναντίον του στράφηκε ο Σαλαμανασάρ [:διάδοχος του Θεγλαθφαλλασάρ, πολιόρκησε τη Σαμάρεια για τρία χρόνια, και τελικά την κυρίευσε ο διάδοχός του ο Σενναχηρίμ το 722π. Χ.] , ο οποίος και κυρίευσε άλλες πόλεις και τις κατέστησε φόρου υποτελείς[πρβλ. Δ΄Βασ. 17,1 κ. ε.].

Ο Ωσηέ όμως υποτάχτηκε μεν στην αρχή, αλλά αργότερα αποστάτησε και στράφηκε προς τη συμμαχία των Αιθιόπων. Το αντιλήφθηκε αυτό ο βασιλιάς της Ασσυρίας και εκστράτευσε εναντίον του και αφού τους κυρίευσε, δεν τους άφησε πλέον να κατοικούν στο χώρο εκείνο ως ξεχωριστό έθνος, επειδή είχε υποψίες για παρόμοιες μελλοντικές αποστασίες, αλλά τους μετέφερε στη Βαβυλώνα και την Μηδία και από εκεί συγκέντρωσε διάφορους λαούς και τους εγκατέστησε στη Σαμάρεια,ώστε να είναι ασφαλής η κυριαρχία του στο εξής, εφόσον θα κατείχαν τον τόπο οι δικοί του.

Όταν συνέβησαν αυτά, επειδή ήθελε ο Θεός να δείξει τη δύναμή Του και ότι δεν άφησε χωρίς βοήθεια τους Ιουδαίους από αδυναμία, αλλά εξαιτίας των αμαρτιών αυτών που είχαν αρπαχτεί αιχμάλωτοι από τους Ασσυρίους, έστειλε εναντίον των βαρβάρων λέοντες οι οποίοι λυμαίνονταν όλη την περιοχή. Αναγγέλθηκαν αυτά στον βασιλέα της Ασσυρίας και απέστειλε έναν ιερέα για να παραδώσει σε αυτούς τους νόμους του Θεού. Αλλά ούτε και τότε άφησαν εξ ολοκλήρου την ασέβεια, αλλά κατά το ήμισυ. Κατά το πέρασμα όμως του χρόνου, άφησαν τα είδωλα και λάτρευαν τον αληθινό Θεό.

Έτσι είχαν λοιπόν τα πράγματα, όταν επανήλθαν οι Ιουδαίοι[:από την αιχμαλωσία της Βαβυλώνος]και αποστρέφονταν αυτούς, συμπεριφερόμενοι προς αυτούς με υπεροψία, διότι τους θεωρούσαν αλλόφυλους και εχθρούς και από το όρος τούς ονόμαζαν Σαμαρείτες. Για τους Ιουδαίους δεν υπήρξε μικρή η διαμάχη προς τους Σαμαρείτες στα επόμενα χρόνια· διότι οι Σαμαρείτες δεν παραδέχονταν όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, παρά μόνο του Μωυσή, ενώ δεν απέδιδαν μεγάλη σημασία στα βιβλία των προφητών. Βρίσκονταν λοιπόν σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, διότι οι Σαμαρείτες προσπαθούσαν να αποδείξουν την ιουδαϊκή τους καταγωγή και υπερηφανεύονταν για τον Αβραάμ και τον θεωρούσαν πρόγονό τους, επειδή ήταν από τη Χαλδαία. Επίσης και τον Ιακώβ τον ονόμαζαν πατέρα τους, επειδή και αυτός ήταν απόγονος του Αβραάμ. Οι Ιουδαίοι όμως μαζί με τους άλλους λαούς απεχθάνονταν και τους Σαμαρείτες.

Επομένως, για τους ίδιους λόγους περιέπαιζαν και τον Χριστό και Του έλεγαν : «Οὐ καλῶς λέγομεν ἡμεῖς ὅτι Σαμαρείτης εἶ σὺ καὶ δαιμόνιον ἔχεις;(:Αφού τόσο περιφρονητικά εκφράζεσαι για τους Ισραηλίτες, καλά δεν λέμε εμείς ότι είσαι Σαμαρείτης και ότι έχεις δαιμόνιο, από το οποίο εμπνέεσαι την τρελή αυτή ιδέα που έχεις για τον εαυτό σου😉»[Ιω.8,48]. Και στην παραβολή εκείνη του ανθρώπου, ο οποίος πήγαινε από τα Ιεροσόλυμα προς την Ιεριχώ και έπεσε σε ληστές, για τον ίδιο λόγο ο Χριστός παρουσιάζει τον Σαμαρείτη να του προσφέρει βοήθεια και να του δείχνει ευσπλαχνία[βλ.Λουκά,10,33-37],ο οποίος Σαμαρείτης εθεωρείτο ασήμαντος, ευκαταφρόνητος και βδελυκτός από τους Ιουδαίους.

Και στη θεραπεία των δέκα λεπρών επίσης, ο Ιησούς ονόμασε «ἀλλογενὴ» τον ένα λεπρό που επέστρεψε να Τον ευχαριστήσει για την ίασή του, για την ίδια αιτία(ήταν βέβαια Σαμαρείτης)[βλ. Λουκ. 17,15-18: «Εἷς δὲ ἐξ αὐτῶν, ἰδὼν ὅτι ἰάθη, ὑπέστρεψε μετὰ φωνῆς μεγάλης δοξάζων τὸν Θεόν, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ εὐχαριστῶν αὐτῷ· καὶ αὐτὸς ἦν Σαμαρείτης. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν· οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ; οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος; Καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἀναστὰς πορεύου· ἡ πίστις σου σέσωκέ σε(:Ένας απ’ αυτούς, μόλις είδε ότι θεραπεύθηκε, επέστρεψε και με δυνατή φωνή εκφράζοντας τη χαρά και την ευγνωμοσύνη του δόξαζε τον Θεό που τον θεράπευσε διαμέσου του Ιησού. Έπεσε τότε με το πρόσωπο κάτω στη γη κοντά στα πόδια του Ιησού και τον ευχαριστούσε.Και αυτός ήταν Σαμαρείτης, δηλαδή σχισματικός και λιγότερο φωτισμένος από τους Ιουδαίους. Συνεπώς κανείς δεν θα περίμενε να δείξει αυτός μια τέτοια ευγνωμοσύνη που δεν έδειξαν οι άλλοι εννέα, που ήταν Ισραηλίτες. Τότε ο Ιησούς είπε: ‘’Δεν καθαρίστηκαν από τη λέπρα και οι δέκα; Οι άλλοι εννέα πού είναι; Δεν μπορούσαν να γυρίσουν πίσω και να δοξάσουν τον Θεό, παρά μόνο ο ξένος αυτός, που δεν ανήκει στο γνήσιο ιουδαϊκό γένος; Και σε αυτόν είπε: ‘’Σήκω και πήγαινε. Η πίστη σου σε έσωσε. Δεν θεράπευσε μόνο το σώμα σου, αλλά αποτελεί και καλή αρχή που θα σε οδηγήσει και στην πνευματική σου σωτηρία’’)»].Αλλά και ο ίδιος ο Ιησούς με το ίδιο πνεύμα ομιλεί στους μαθητές Του και λέγει: «Εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε καὶ εἰς πόλιν Σαμαρειτῶν μὴ εἰσέλθητε(:Μην πάτε σε δρόμο που θα σας οδηγήσει σε χώρα που κατοικούν ειδωλολάτρες, και μη μπείτε σε πόλη που ανήκει σε Σαμαρείτες)»[Ματθ.10,5].

Και δεν μας υπενθύμισε ο Ευαγγελιστής τον τόπο του Ιακώβ, μόνο για την πλοκή της διηγήσεως, αλλά για να δείξει επίσης ότι από παλαιά είχαν εκβληθεί από εκεί οι Ιουδαίοι· διότι από την εποχή των προγόνων τους, τούς τόπους τους τούς είχαν εκείνοι αντί γι’ αυτούς. Πραγματικά εκείνα που κατείχαν οι πρόγονοί τους, χωρίς να είναι δικά τους, τα έχασαν αυτοί, αν και ήσαν δικά τους. Έτσι βλέπουμε ότι καμία ωφέλεια δεν προέρχεται από τους αγαθούς προγόνους, εάν δεν είναι αγαθοί και οι απόγονοί τους. Διότι οι βάρβαροι μόνο όταν δοκίμασαν την αγριότητα των λεόντων, επανήλθαν αμέσως στην ιουδαϊκή ευσέβεια· εκείνοι όμως, αν και υπέφεραν τόσες τιμωρίες, δεν σωφρονίστηκαν ούτε με αυτόν τον τρόπο.

Έφθασε λοιπόν ο Χριστός πεζοπορώντας στο πηγάδι του Ιακώβ στη Σαμάρεια, αποφεύγοντας πάντοτε τον μαλθακό και χαλαρό τρόπο ζωής και χρησιμοποιώντας παραδειγματικά τον αντίστοιχο κοπιαστικό και πλήρη εμποδίων· διότι δεν είχε χρησιμοποιήσει υποζύγια, αλλά περιπατεί τόσο πολύ, ώστε να κουραστεί από την οδοιπορία. Και τούτο διδάσκει παντού, δηλαδή να εργάζεται ο καθένας για τον εαυτό του, να μη ζητεί τα περιττά και να μην έχει ανάγκη από πολλά. Διότι θέλει να είμαστε ξένοι προς τα περιττά τόσο, ώστε να περικόπτουμε και πολλά από τα αναγκαία. Για τον λόγο αυτό έλεγε: «Αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς ἔχουσι καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσεις, ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ(:Οι αλεπούδες έχουν τρύπες που τις χρησιμοποιούν ως φωλιές, και τα πουλιά του ουρανού έχουν μέρη για να κουρνιάζουν, ενώ ο Υιός του ανθρώπου -δηλαδή Εγώ που γεννήθηκα από την Παρθένο και είμαι ο κατεξοχήν Άνθρωπος, γνωστός από τις υποσχέσεις του Θεού στον Αδάμ, και ως Μεσσίας πρόκειται να έλθω πάλι Κριτής ένδοξος πάνω στις νεφέλες του ουρανού- δεν έχει ούτε πού να ακουμπήσει το κεφάλι Του. Μην περιμένεις λοιπόν κι εσύ να έχεις σωματικές ανέσεις και αναπαύσεις, αλλά πάρε τις αποφάσεις σου γνωρίζοντας από πριν ότι η ζωή των ακολούθων μου είναι γεμάτη από στερήσεις και θυσίες, όπως η δική μου)»[Ματθ.8,20].Για τον λόγο αυτόν παραμένει ως επί το πλείστον στα όρη και τις ερήμους, όχι μόνο την ημέρα, αλλά και τη νύκτα.

Από όσα γράφονται εδώ πληροφορούμαστε και την αντοχή του Ιησού στις οδοιπορίες και την αδιαφορία Του για τις τροφές και ότι τις θεωρούσε δευτερεύουσας σημασίας. Και οι μαθητές λοιπόν διδάχτηκαν να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Πραγματικά δεν έπαιρναν εφόδια μαζί τους. Και το φανερώνει αυτό και άλλος Ευαγγελιστής, ο οποίος λέγει ότι όταν ο Ιησούς τούς έκανε λόγο για τη ζύμη των Φαρισαίων, εκείνοι σκέπτονταν ότι δεν είχαν μαζί τους άρτους[Ματθ.16,5-12]· επίσης και όταν μας παρουσιάζει ο Ευαγγελιστής πεινασμένους τους μαθητές να μαδούν τα στάχυα και να τρώνε[βλ. Ματθ.12,1: «Ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ ἐπορεύθη ὁ Ἰησοῦς τοῖς σάββασι διὰ τῶν σπορίμων· οἱ δὲ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπείνασαν, καὶ ἤρξαντο τίλλειν στάχυας καὶ ἐσθίειν(:Εκείνο τον καιρό βάδιζε ο Ιησούς την ημέρα του Σαββάτου μέσα από σπαρμένα χωράφια· και οι μαθητές Του πείνασαν και άρχισαν να μαδούν στάχυα και να τρώνε)»· πρβλ. Μάρκ. 2,23 και Λουκά 6,18] και όταν λέγει ότι ο Ιησούς από την πείνα πήγε προς τη συκιά, τίποτε άλλο δεν κάνει, παρά αυτό με όλα αυτά μας διδάσκει να περιφρονούμε την κοιλία και να μη θεωρούμε σπουδαία τη λειτουργία της.

Το ίδιο διεκήρυσσε και ο Δαυίδ και έλεγε: «Ἐκ χειμάῤῥου ἐν ὁδῷ πίεται(:Ο Μεσσίας αγωνιζόμενος υπέρ του λαού Του θα πιει με απλότητα νερό από τον χείμαρρο στο δρόμο)»[Ψαλμ.109,7], για να καταδείξει την αυστηρότητα και τη λιτότητα της ζωής Του. Αυτό υποδεικνύει και εδώ ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Ὁ οὖν Ἰησοῦς κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ· ὥρα ἦν ὡσεὶ ἕκτη. ἔρχεται γυνὴ ἐκ τῆς Σαμαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ. λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· δός μοι πιεῖν. οἱ γὰρ μαθηταὶ αὐτοῦ ἀπεληλύθεισαν εἰς τὴν πόλιν ἵνα τροφὰς ἀγοράσωσι(:Υπήρχε μάλιστα εκεί και ένα πηγάδι που είχε ανοίξει ο Ιακώβ. Ο Ιησούς λοιπόν, όπως ήταν κουρασμένος από την πεζοπορία, καθόταν κοντά στο πηγάδι. Η ώρα ήταν περίπου έξι από την ανατολή του ηλίου, δηλαδή δώδεκα το μεσημέρι. Έρχεται τότε μία γυναίκα που καταγόταν από τη Σαμάρεια, να βγάλει από το πηγάδι νερό. Ο Ιησούς τότε, ο οποίος πραγματικά διψούσε, της είπε: ‘’Δώσε μου να πιω’’. Και ζήτησε από τη γυναίκα νερό, διότι οι μαθητές Του, που θα φρόντιζαν να βγάλουν νερό από το πηγάδι, είχαν πάει στην πόλη να αγοράσουν τρόφιμα)» [Ιω.4,6-8].

Κοίταξε λοιπόν αυτούς ότι και στην προκειμένη περίπτωση ούτε φέρουν τίποτε μαζί τους, ούτε πάλι από το πρωί αμέσως φροντίζουν γι’ αυτό , επειδή δεν έχουν τροφές, αλλά κατά την ώρα κατά την οποία όλοι οι άνθρωποι γευματίζουν, αγοράζουν τρόφιμα. Εμείς όμως δεν κάνουμε το ίδιο. Αντίθετα, αμέσως μόλις θα σηκωθούμε από το κρεβάτι, πριν από τα άλλα, γι’ αυτά φροντίζουμε, φωνάζουμε τους μαγείρους και τους υπηρέτες και με μεγάλο ενδιαφέρον ασχολούμαστε με αυτά και ύστερα δευτερευόντως προσέχουμε τα άλλα και μάλιστα έτσι που προτάσσουμε τα βιοτικά από τα πνευματικά και όσα έπρεπε να έχουμε δευτερεύοντα αυτά τα τιμάμε ως αναγκαία. Γι’ αυτό και γίνονται τα πάντα άνω κάτω. Έπρεπε όμως να συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή αφού ασχοληθούμε ιδιαιτέρως με όλα τα πνευματικά θέματα, ύστερα από την εκπλήρωση αυτών, να ενδιαφερθούμε και για τα βιοτικά.

Επίσης, εδώ πρέπει να παρατηρηθεί όχι μόνο ο επίπονος τρόπος της ζωής του Κυρίου, αλλά και η έλλειψη κάθε μορφής υπερηφάνειας, από το γεγονός ότι όχι μόνο κοπίασε και κάθισε στον δρόμο, αλλά και από το ότι απέμεινε τελείως μόνος και οι μαθητές Του απήλθαν. Βέβαια υπήρχε η δυνατότητα, εάν ήθελε, ή να μην τους αποστείλει όλους, ή αφού έφυγαν εκείνοι, να έχει άλλους υπηρέτες. Όμως δεν το θέλησε αυτό· διότι έτσι είχε συνηθίσει τους μαθητές Του, να καταπνίγουν κάθε είδος εγωισμού. Και τι το σπουδαίο, ίσως πει κάποιος, εάν φέρονταν με μετριοφροσύνη αυτοί που ήσαν αλιείς και σκηνοποιοί; Ήσαν βέβαια αλιείς και σκηνοποιοί, αλλά απότομα ανέβηκαν σε αυτήν την κορυφή του ουρανού και έγιναν λαμπρότεροι από όλους τους βασιλείς, εφόσον αξιώθηκαν να γίνουν μαθητές και οικείοι του Κυρίου της οικουμένης και να γίνουν ακόλουθοι του Διδασκάλου, ο οποίος θαυμαζόταν από όλους. Εξάλλου, γνωρίζετε καλά ότι όσοι προέρχονται από κατώτερη τάξη, αυτοί προπάντων όταν αποκτήσουν αξιώματα, παρασύρονται ευκολότερα προς την υπεροψία, επειδή προηγουμένως στερούνταν τόσης μεγάλης τιμής. Τους συγκρατούσε λοιπόν στην ταπεινοφροσύνη αυτή και τους δίδασκε με όλες τις πράξεις Του να είναι συνεσταλμένοι και σε καμία περίπτωση να μη χρειάζονται υπηρέτες.

«Ὁ οὖν Ἰησοῦς κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ(:Υπήρχε μάλιστα εκεί κι ένα πηγάδι που είχε ανοίξει ο Ιακώβ. Ο Ιησούς λοιπόν, όπως ήταν κουρασμένος από την πεζοπορία, καθόταν κοντά στο πηγάδι. Η ώρα ήταν περίπου έξι από την ανατολή του ηλίου, δηλαδή δώδεκα το μεσημέρι)»[Ιω.4,6],λέγει ο Ευαγγελιστής. Βλέπεις ότι κάθισε από την κούραση, από τη ζέστη και για να περιμένει τους μαθητές Του; Γνώριζε βέβαια τι θα συνέβαινε με τους Σαμαρείτες, αλλά δεν ήλθε γι’ αυτήν κυρίως την αιτία. Και μολονότι δεν είχε έλθει για την αιτία αυτή, δεν ήταν λόγος να εκδιώξει από κοντά Του τη γυναίκα που ήλθε στο πηγάδι, η οποία έδειχνε τόση φιλομάθεια· διότι οι μεν Ιουδαίοι, και όταν ερχόταν κοντά τους ο Ιησούς, Τον εκδίωκαν, ενώ οι εθνικοί, και όταν κατευθυνόταν προς άλλους, Τον προσέλκυαν κοντά τους. Και οι μεν Ιουδαίοι Τον φθονούσαν, οι δε εθνικοί Τον πίστευαν. Οι μεν πρώτοι Τον μισούσαν, οι δεύτεροι όμως Τον θαύμαζαν και Τον λάτρευαν.

Τι λοιπόν; Μήπως έπρεπε να καταφρονήσει τη σωτηρία τόσων ανθρώπων και να εγκαταλείψει την τόσο μεγάλη προθυμία τους; Αυτό όμως δεν ταίριαζε στη φιλανθρωπία του Ιησού. Για τον λόγο αυτό και τακτοποιεί τα πάντα με τη σοφία που Τον διέκρινε. Καθόταν λοιπόν για να αναπαύσει και να ξεκουράσει το σώμα Του κοντά στο πηγάδι. Ήταν μεσημέρι, πράγμα που δήλωσε και ο Ευαγγελιστής, όταν είπε «ὥρα ἦν ὡσεὶ ἕκτη (:η ώρα ήταν έξι από την ανατολή του ηλίου, δηλαδή δώδεκα το μεσημέρι)»[Ιω.4,6]· «ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ(:κάθισε έτσι κοντά στην πηγή)». Τι σημαίνει η λέξη «οὕτως»; Δεν καθόταν, λέγει, σε θρόνο, ούτε σε προσκέφαλο, αλλά απλώς επάνω στο έδαφος όπως έτυχε.

«Ἔρχεται γυνὴ ἐκ τῆς Σαμαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ(:Έρχεται τότε μία γυναίκα που καταγόταν από τη Σαμάρεια, να βγάλει από το πηγάδι νερό)»[Ιω. 4,7].Πρόσεξε ότι και η γυναίκα για άλλο σκοπό βγήκε από την πόλη και αποστομώνει με αυτό την αναίσχυντη αντιλογία των Ιουδαίων, για να μην ισχυριστεί κανείς ότι όσα πράττει, αντιτίθενται στο πρόσταγμά Του, επειδή είχε προστάξει να μην εισέρχονται στην πόλη των Σαμαρειτών, ενώ ο ίδιος συνομιλεί με τους Σαμαρείτες. Γι’ αυτό είπε ο Ευαγγελιστής ότι «οἱ γὰρ μαθηταὶ αὐτοῦ ἀπεληλύθεισαν εἰς τὴν πόλιν ἵνα τροφὰς ἀγοράσωσι(:και ζήτησε από τη γυναίκα νερό, διότι οι μαθητές του, που θα φρόντιζαν να βγάλουν νερό από το πηγάδι, είχαν πάει στην πόλη ν’ αγοράσουν τρόφιμα)»[Ιω.4,8], ώστε να δώσει πολλές αιτίες για το ότι ο Ιησούς συνομίλησε με αυτήν.

«Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· δός μοι πιεῖν(:Ο Ιησούς τότε, ο οποίος πραγματικά διψούσε, της είπε: ‘’Δώσε μου να πιω’’)».Τι έκανε λοιπόν η γυναίκα; Όταν άκουσε: «Δώσε μου να πιω», πολύ φρόνιμα χρησιμοποιεί τον λόγο του Ιησού για να ρωτήσει και λέγει: «Πῶς σὺ Ἰουδαῖος ὢν παρ᾿ ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; οὐ γὰρ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρείταις(:Πώς εσύ ενώ είσαι Ιουδαίος, ζητείς νερό να πιεις από εμένα, η οποία είμαι Σαμαρείτισσα; Και το λέω αυτό επειδή οι Ιουδαίοι αποστρέφονται τους Σαμαρείτες και δεν θέλουν να έχουν καμία επικοινωνία και σχέση με αυτούς)».

Και πώς αυτή αντιλήφθηκε ότι ο Κύριος ήταν Ιουδαίος; Ίσως από τα ενδύματα και από τον τρόπο της ομιλίας Του. Εσύ όμως παρατήρησε πόσο οξυδερκής ήταν η γυναίκα· διότι αν έπρεπε να προφυλαχθεί κάποιος, αυτός ήταν ο Χριστός και όχι εκείνη. Πραγματικά δεν είπε ότι οι Σαμαρείτες δεν έρχονται σε σχέσεις με τους Ιουδαίους, αλλά ότι οι Ιουδαίοι δεν πλησιάζουν τους Σαμαρείτες. Και όμως η γυναίκα, αν και ήταν απαλλαγμένη από την ενοχή, επειδή νόμισε ότι ο συνομιλητής της έπιπτε σε αυτήν, δε σιώπησε, αλλά όπως νομίζει, διορθώνει εκείνο που δεν γινόταν σύμφωνα με τον νόμο.

Πιθανό όμως κάποιος είναι να διατυπώσει την ακόλουθη απορία: «Πώς ο Χριστός ζήτησε να πιει νερό από αυτήν, ενώ το απαγόρευε ο Νόμος;» Εάν κάποιος απαντήσει ότι το έπραξε αυτό, επειδή γνώριζε ότι δεν θα Του δώσει, τότε γι’ αυτό ακριβώς δεν έπρεπε να ζητήσει νερό. Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε; Ότι Του ήταν αδιάφορο πλέον να εκπληρώνει παρόμοιες απαγορεύσεις του μωσαϊκού νόμου· διότι αυτός που κατευθύνει τους άλλους να τις καταργούν, πολύ περισσότερο θα τις παρέβλεπε ο ίδιος: «Οὐ τὸ εἰσερχόμενον εἰς τὸ στόμα κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸ ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ στόματος τοῦτο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον(:Δεν κάνει τον άνθρωπο βέβηλο και θρησκευτικώς ακάθαρτο εκείνο που εισάγεται με την τροφή στο στόμα, αλλά εκείνο που βγαίνει από το στόμα, δηλαδή οι πονηροί και αμαρτωλοί λόγοι)»[Ματθ.15,11].

Εξάλλου, η συνομιλία του Ιησού με τη Σαμαρείτιδα δεν θα ήταν μικρή κατηγορία κατά των Ιουδαίων, διότι εκείνοι μεν, αν και πολλές φορές προσκαλούνταν από τον Ιησού και με τους λόγους και με τις πράξεις, εντούτοις δεν Τον δέχονταν, ενώ αυτή πρόσεξε πώς προσελκύεται από μια απλή ερώτηση· διότι ο μεν Χριστός δεν είχε σχεδιάσει από προηγουμένως αυτήν τη συνάντηση, ούτε αυτήν την πορεία· όταν όμως Τον πλησίαζαν ορισμένοι άνθρωποι, δεν τους εμπόδιζε· διότι στους μαθητές Του έλεγε απλώς να μην εισέλθουν σε πόλη των Σαμαρειτών, όχι όμως και να τους απομακρύνουν, εάν εκείνοι ήθελαν να προσέλθουν από μόνοι τους· διότι αυτό δεν ταίριαζε καθόλου στη φιλανθρωπία Του.

Γι’ αυτόν τον λόγο απαντά στη γυναίκα και της λέγει: «Εἰ ᾔδεις τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ, καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι, δός μοι πιεῖν, σὺ ἂν ᾔτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζῶν(:Εάν γνώριζες τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, που δίνει ο Θεός στους ανθρώπους, και Ποιος είναι Εκείνος που σου λέει τώρα: ‘’Δώσε μου να πιω’’, εσύ θα Του ζητούσες, και θα σου έδινε νερό τρεχούμενο, που δεν στερεύει ποτέ. Θα σου έδινε Αυτός τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία σαν πνευματικό νερό καθαρίζει, δροσίζει, παρηγορεί και ζωοποιεί τις ψυχές, χωρίς να στερεύει ποτέ)»[Ιω.4,10]. Κατά πρώτον αποδεικνύει ότι ήταν άξια να ακούσει και όχι να περιφρονηθεί και τότε αποκαλύπτει τον εαυτό Του· διότι πραγματικά επρόκειτο αμέσως, όταν θα μάθαινε Ποιος είναι, να υπακούσει και να προσέξει σε Αυτόν και τη διδασκαλία Του, πράγμα το οποίο δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς για τους Ιουδαίους· διότι αυτοί, όταν Τον γνώρισαν, δεν ζήτησαν τίποτε, ούτε επιθύμησαν να μάθουν κάτι χρήσιμο, αλλά Τον ύβριζαν και Τον εδίωκαν.

Η γυναίκα όμως όταν άκουσε αυτά τα λόγια, πρόσεξε με πόση λεπτότητα αποκρίνεται: «Κύριε, οὔτε ἄντλημα ἔχεις, καὶ τὸ φρέαρ ἐστὶ βαθύ· πόθεν οὖν ἔχεις τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν;(:Κύριε, ασφαλώς το νερό αυτό για το οποίο μιλάς δεν είναι από το πηγάδι αυτό. Διότι ούτε αγγείο έχεις, με το οποίο θα μπορούσες να βγάλεις από εδώ νερό, αλλά και το πηγάδι είναι βαθύ. Από πού λοιπόν έχεις το τρεχούμενο και αστείρευτο νερό;)»[Ιω.4,11]. Προ ολίγου την απάλλαξε από την ταπεινή αντίληψη και από την ιδέα ότι είναι ένας από τους πολλούς συνηθισμένους ανθρώπους· διότι εδώ δεν Τον ονομάζει «Κύριο» τυχαία, αλλά Του αποδίδει μεγάλη τιμή· ότι βέβαια έλεγε αυτό για να Τον τιμήσει, φαίνεται από τη συνέχεια· δηλαδή δεν Τον περιέπαιξε, ούτε Τον διακωμώδησε, αλλά απλώς διατύπωσε την απορία της.