Τὸ ὄνομα Νικόλαος

Σύμφωνα μὲ τοὺς ἱε­ροὺς κα­νόνες τῆς Ἐκ­κλησίας τὸ κήρυ­γμα τοῦ Εὐαγγελίου πρέπει νὰ εἶ­­νε συνε­χὲς καὶ ἀ­δι­ά­λει­πτο. Ἡ ἐνο­ρία καὶ ἡ ἐ­πισκοπὴ πρέπει νά ᾽νε σὰν μιὰ βρύσι ποὺ τρέ­χει μέρα – νύχτα.

Δὲν ἀρκεῖ ὅμως μόνο ν᾽ ἀκοῦμε τὸ λό­γο τοῦ Θεοῦ· πρέπει καὶ νὰ τὸν ἐφαρμόζουμε, σύμφωνα μὲ τὴν ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ μας, ποὺ εἶπε «Μακάριοι οἱ ἀ­κούοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ φυλάσσοντες αὐτόν» (Λουκ. 11, 28).

Τὴν ἡμέρα τοῦ ἁγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου) ψάλλονται ὡραῖα τροπάρια διδακτικώτατα καὶ γλυκύτατα. Δὲν θὰ ἐξηγήσω τώρα κάποιο ἀπὸ αὐτά· θὰ ἑρ­μηνεύσω πρακτικὰ μόνο μία λέξι, ποὺ ἅμα τὴν ἀ­κοῦ­­νε οἱ Χριστιανοὶ κάνουν τὸ σταυρό τους· εἶνε ἡ λέξι Νικόλαος, τὸ ὄ­νομα δηλαδὴ τοῦ ἁ­γίου. Καὶ μό­­­νο αὐτὸ φτάνει. Δι᾽ αὐτοῦ θὰ δοθῇ ἀ­φορμὴ καὶ σ᾽ ἐ­μᾶς ν᾽ ἀνακριθοῦμε, ὥστε νὰ μὴ ζοῦμε ἔτσι τυχαῖα σ᾽ αὐτὸ τὸν κόσμο. Ἀφοῦ δηλαδὴ σᾶς ἐξηγήσω τὸ ὄ­νο­μα τοῦ ἁγίου, θὰ σᾶς προτρέψω, ὅ­ταν ἡ­συχάσετε στὸ σπίτι, νὰ σκε­φτῆ­­­τε· Γιατί ἡ μάνα κι ὁ πα­τέ­ρας μου μὲ βάπτισαν μὲ τὸ ὄνομα ποὺ ἔχω; Ἔχει σημα­σία τὸ ὄνομα, κάτι σημαίνει.

_{* * *}

Νικόλαος! Τί σημαίνει Νικόλαος; Τὸ ὄνομα αὐτό, ποὺ ἔδωσαν οἱ πιστοὶ γονεῖς του στὸν ἅ­γιο ἐπίσκοπο τῶν Μύρων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας,    ἦταν προ­άγγελος, προμήνυμα, προφητεία τοῦ μέλλον­τος. Πολ­λὰ ὀνόματα ποὺ δόθηκαν σὲ παι­­διὰ ἀ­πέβησαν προφητικά. Καὶ ἡ ζωὴ καὶ πολιτεία τοῦ μεγάλου τούτου πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας μας ἀνταποκρίθηκε στὸ ὄ­νομά του. Τί σημαίνει Νικόλαος; Ὅ­σοι γνωρίζουν γράμματα –ἡ γλῶσσα μας εἶ­νε ἡ πιὸ σπουδαία στὸν κόσμο– τὸ βλέπουν· Νικόλαος σημαίνει «νίκη».

Νίκη; Ἀκούγοντας τὴ λέξι νίκη τὸ μυα­λὸ πάει σὲ πόλεμο, μάχη· νομίζουμε ὅ­τι ἡ λέξι αὐτὴ ἁρμόζει μόνο σὲ στρατι­ωτι­κούς, ὅ­πως ἦ­ταν οἱ ἅγιοι Δημήτριος, Γε­ώρ­γιος, Θεόδω­ρος καὶ τόσοι ἄλλοι. Μὰ ὁ ἅγιος Νικόλαος, δὲν ἦ­ταν στρατιωτικός, δὲν εἶχε γαλόνια καὶ ἀ­­­στέ­ρια, ὅ­πλα καὶ φρουρά· δὲν εἶχε πάνω του οὔ­τε σου­γιᾶ. Ἦταν ἕνας ταπεινὸς καὶ πρᾶος πιστός, καὶ μετὰ ἔγινε ἐπίσκοπος. Καὶ ὅμως αὐ­τὸς εἶνε νικη­τὴς καὶ τροπαιοῦχος.

Ποῦ νίκησε; Στὴ μεγάλη μάχη, ποὺ ἔχουμε κ᾽ ἐμεῖς νὰ δώσουμε, καὶ ἀλλοίμονο ἂν δὲν νικήσουμε. Ποιόν νίκη­σε, ποιός εἶνε ὁ ἐχθρός; Ὁ μεγαλύτερος ἐ­χθρὸς δὲν εἶνε ἔ­ξω μακριά, εἶνε πολὺ κοντά· εἶνε ὁ κακὸς ἑαυτός μας, ὁ διεφθαρμένος ἑ­αυ­τός μας, ὁ «παλαιὸς ἄνθρωπος», ποὺ λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος (῾Ρωμ. 6,6. ᾿Εφ. 4,22. Κολ. 3,9)· εἶνε οἱ κα­κίες, τὰ πάθη, τὰ ἐλαττώματα ποὺ ἔχει καθένας μας. Νά ὁ ὑπ᾽ ἀριθμὸν ἕνα ἐχθρὸς τῆς ψυ­χῆς καὶ τῆς ζωῆς μας, τοῦ ἀνθρωπίνου πολιτισμοῦ. Αὐτὸν νίκησε ὁ ἅγιος Νικόλαος.

Ἂν θέλετε νὰ δῆτε τί ἀξία ἔχει ἡ νίκη αὐ­τή, σκεφτῆτε τὸ πάθημα τοῦ μεγάλου Ἀ­λεξάνδρου. Ἔ­φτασε νικητὴς μέχρι τὶς Ἰνδί­ες· νίκησε τοὺς ἄλ­λους, μὰ τὸν ἑαυτό του δὲν μπόρε­σε νὰ τὸ νική­σῃ. Σ᾽ ἕνα συμπόσιο πα­ραδόθηκε στὸ πά­θος τῆς μέ­θης· καὶ πάνω στὸ μεθύσι τρά­βηξε τὸ σπαθὶ καὶ σκότωσε ἕναν ἀδελφικό του φίλο, τὸν Κλεῖτο, ὁ ὁποῖ­ος μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς του τοῦ εἶχε σώσει τὴ ζωὴ στὴ μάχη τοῦ Γρανικοῦ τὸ 334 π.Χ.. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος συν­­ῆλθε καὶ κατάλαβε τί εἶχε κάνει, μετάνοιωσε πικρά, μὰ ἦ­ταν ἀργά· ἦταν ἀπαρηγόρητος.

Αὐτὰ κάνουν τὰ πάθη. Τὸν ἕνα τὸν νικάει τὸ ποτήρι (ἡ μέθη), τὸν ἄλλο τὸν νικάει τὸ χαρτί (ὁ τζόγος), τὸν ἄλλο τὸν νικάει ἡ γυναίκα (ἡ σαρκι­κὴ ἡδονή), τὸν ἄλλο τὸν νικάει ἡ ματαιο­δοξία… Δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ νὰ μὴν ἡττᾶται καὶ συντρίβεται κά­τω ἀ­πὸ κάποιο πάθος. Αὐτὸ τὸ εἶχαν καταλάβει καὶ οἱ ἀρχαῖοι πρό­γονοί μας, καὶ ἔ­λεγαν· «Τὸ νικᾶν ἑαυτὸν πα­σῶν νικῶν πρώ­τη τε καὶ ἀρίστη» (Πλάτ., Νόμ., Α΄ 626e), ἡ ὑ­ψίστη νίκη δηλαδὴ εἶ­νε νὰ νικᾷς τὸν ἑαυτό σου.

Ὁ ἅγιος Νικόλαος νίκησε τὸν κακὸ ἑαυτό του, «τὸν παλαιὸν ἄν­θρωπον» μὲ τὰ πάθη του. Νίκησε τὴ φιλαργυ­ρία· δὲν ἀγάπησε τὰ χρήμα­τα· τὰ θυσίαζε γιὰ τὶς ἀνάγκες τῶν φτω­χῶν. Νίκησε τὴν κενοδοξία· ὅ,τι ἔ­κανε δὲν τὸ ἔ­κανε πρὸς ἐπίδει­ξιν· νύχτα, κρυφά, σκορποῦ­σε τὰ ἐ­λέη. Νίκησε καὶ τὴν ἀκολασία· ἦταν ἐγ­κρα­τὴς ἀπὸ βρέφος, Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ δὲν θήλαζε· γι᾽ αὐτὸ ἀ­ξιώθηκε νὰ νικήσῃ καὶ τοὺς αἱρετικοὺς ἀ­ρειανούς, φοβεροὺς ἐχθροὺς τῆς Ἐκ­κλησί­ας. Δικαίωσε λοι­πὸν τὸ ὄνομα Νικόλαος· νίκησε πολὺ λαό, πολὺ πλῆθος.

_{* * *}

Ἂς ἔλθουμε τώρα σ᾽ ἐμᾶς. Κ᾽ ἐμεῖς ἔχουμε κάποιο ὄνομα. Σὲ λένε Ἀνάργυρο; μὴ σὲ δελε­άσουν λοιπὸν τὰ ἀργύρια. Σὲ λένε Ἀ­ναστάσιο; μὴ λείψῃ στὴ ζωή σου ἡ πίστι στὴν ἀνάστασι. Λέγεσαι Μαρία; νὰ καθρεφτίζεσαι στὴ ζωὴ τῆς Παναγίας. Λέγεσαι Αἰκατερίνη; νὰ σὲ ἐμπνέῃ ἡ σοφία καὶ ἡ ὁμολο­γία τῆς ἁγίας σου. Λέγεσαι Δημή­τρι­ος; νὰ εἶσαι γενναῖος καὶ ζηλωτὴς τῆς πί­στεως. Λέγεσαι Χρυσόστομος; σαπρὸς λόγος μὴ βγῇ ἀπὸ τὰ χείλη σου. Λέγεσαι Γε­ώρ­γιος; πάρε ἀξίνα καὶ καλλιέργησε τὴν ψυχή σου. Λέγεσαι Αὐγουστῖ­νος; νὰ μιμῆ­σαι τὸν ἅγιό σου στὴ μετάνοια καὶ τὴν προσευχή… Ὁ καθένας μας ἂς φροντίζῃ νὰ τιμᾷ τό ὄνομά του, ὅπως ἔκανε ὁ ἅγιος Νικόλαος καὶ ὅλοι οἱ ἅγιοι.

Γι᾽ αὐτὸ παρακαλῶ τοὺς γονεῖς νὰ δίνουν στὰ παιδιά τους ὀνόματα ὄχι κοσμικὰ – εἰδωλο­λατρικὰ ἀλλὰ χριστιανικά, ὀνόματα ἁγίων, μαρ­τύρων, ὁ­μο­λογητῶν κ.λπ.. Ὅ­ταν τὸ 1942 πῆγα ὡς ἱεροκήρυκας στὴ Βέροια, πόλι ὅπου κήρυ­ξε ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος, λυπήθηκα γιατὶ δὲν ὑπῆρχε τότε ἐκεῖ οὔτε ἕνας μὲ τὸ ὄ­νομα Παῦλος. Ὀνόματα μεγάλων πατέρων ὅ­πως Γρηγορίου Θεολόγου, Ἰωάννου Χρυσοστό­μου, μεγάλου Βα­σιλείου καὶ    ἄλλων ἁγίων, ὅταν δίδωνται στὸ βάπτισμα, ἐμπνέουν τὸ παιδὶ νὰ τοὺς μιμηθῇ καὶ ἔτσι νὰ τιμήσῃ τὸ ὄνομά του.

Μὲ τὸ βάπτισμα, κοντὰ στὸ μικρὸ προ­σω­πι­κὸ ὄνομά μας (Κωνσταντῖνος, Μιχαήλ, Ἰωάν­νης…, Παρασκευή, Θεοδώρα, Φιλοθέη…), λάβαμε καὶ τὸ μεγάλο κοινὸ ὄ­νομα Χριστιανός. Δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερο. Λέγεσαι λοι­πὸν Χριστιανός; Ζῆσε μιμούμενος τὸν Χριστό. Ἐὰν ὅλοι βαδίζαμε στὰ ἴχνη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τηρούσαμε τὴ διδασκαλία του, ἡ γῆ αὐτὴ θὰ ἦταν παράδεισος.

_{* * *}

Τελειώνω, ἀγαπητοί μου, μ᾽ ἕνα ἀνέκδοτο ἀπὸ τὴ ζωὴ πάλι τοῦ μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Στὴ μακεδονικὴ φάλαγγά του εἶχε κ᾽ ἕνα στρα­­τι­ώ­τη Ἀλέξανδρο. Ἀλλ᾽ ὅσο γενναῖος ἦταν αὐ­τός, τόσο δειλὸς ἦταν ἐκεῖ­νος· στὴ μάχη κρυβόταν, λούφαζε φοβισμένος καὶ ντρόπιαζε τὸ στρατηλάτη του. Τὸν κάλεσε λοιπὸν μιὰ μέρα καὶ μπροστὰ σὲ ὅλους τοῦ λέει· Ἀτιμάζεις τὸ ὄ­νομά μου· λοι­πὸν διάλεξε ἕνα ἀπὸ τὰ δύο, ἢ θ᾽ ἀλλά­ξῃς ὄνομα ἢ θ᾽ ἀλλάξῃς διαγωγή!

Ἔχουμε κ᾽ ἐμεῖς μεγάλα καὶ ὑψηλὰ ὀνόματα. Τὰ τιμοῦμε; ἢ τὰ ἀτιμάζουμε καὶ κλαῖ­νε οἱ προστάτες μας ἅγιοι; Ἂς ἀναρωτηθοῦμε σήμε­ρα· Ὁ ἅγιός μου εἶνε εὐ­χαριστημένος ἀπὸ ᾽μέ­να; Ἀκούγεται ἀπὸ τὸν οὐ­ρανό, ἀπὸ τοὺς τάφους ἁγίων καὶ ἡρῴων μας φωνή· Ἤ ἀλλά­ξτε διαγωγὴ ἢ ἀλ­λάξτε ὄνομα, ἕνα ἀπὸ τὰ δύο.

Παλιά, τὸ 1935 μὲ ᾽40, πῆ­γα στὴν Ἀκαρνανία σ᾽ ἕνα χωριὸ μὲ ὡραῖο ὄνομα, τὸ Ἀγγε­λόκαστρο. Ἀλλ᾽ ἐκεῖ τότε ἄλλοι με­θοῦ­σαν, ἄλ­λοι ἔβριζαν, ἄλλοι βλαστημοῦ­σαν, ἄλλοι σκοτώνον­ταν. Τοὺς κάλεσα μιὰ μέρα στὴν πλατεῖα καὶ λέω· –Λέγεστε Ἀγγελόκαστρο καὶ πρέπει νὰ ζῆ­τε σὰν ἄγ­γελοι, ὄχι σὰν δαίμονες· διαφορετικά, τί θέλετε, νὰ σᾶς ὀνομάσουν …Δαιμονόκαστρο; –Ὄχι ὄχι. –Ἀλλάξτε λοιπὸν ζωή.

Γονεῖς, δῶστε στὸ παιδί τὸν βίο τοῦ ἁγίου του, νὰ τὸν διαβάσῃ, καὶ βοηθῆστε το νὰ τὸν μιμηθῇ.

Βαδίζοντας στὰ ἴχνη τῶν ἁγίων καὶ διὰ πρε­σβειῶν τοῦ ἁγίου Νικολάου, τοῦ «ἱε­ρο­κήρυκος Χριστοῦ» ὅπως τὸν λέει τὸ τρο­πάριο (στιχηρ. ἑσπ.), νὰ τιμήσουμε κ᾽ ἐμεῖς τὰ ὀνόματά μας καὶ ν᾽ ἀ­ξι­ω­θοῦμε τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν· ἀμήν.

_{(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος}

(ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Νικολάου πόλεως Φλωρίνης τὴν 5-12-1975 ἑσπέρας)